Analiza stanu bhp metodą list kontrolnych

Lista kontrolna jest jednym z podstawowych, bardzo często stosowanych dokumentów, przy pomocy których można identyfikować zagrożenia.

W rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 109, poz. 704, z późn. zm.), nałozono na służbę bhp obowiązek sporządzania co najmniej raz w roku okresowej analizy stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie.

Obowiązek ten dotyczy:

— służby bhp w przypadku jednoosobowej albo wieloosobowej obsady tej służby,
— pracownika, któremu powierzono wykonywanie zadań służby bhp,
— specjalisty spoza zakładu, któremu zlecono wykonywanie zadań służby bhp,
— pracodawcy wykonującemu zadania służby bhp w rozumieniu wymogów art. 327 ¹¹ Kodeksu pracy.

Pomocną metodą dokonania tejże oceny są listy kontrolne.

Lista kontrolna jest kwestionariuszem zawierającym pytania identyfikujące odchylenia od normy dotyczące wymagań w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, rodzaju zagrożeń, zdarzeń niebezpiecznych itp., związanych ze środowiskiem pracy.

Opracowywane są przez specjalistów (ekspertów) w danej dziedzinie. Mogą zawierać one również wykaz najczęściej występujących zagrożeń na danym stanowisku pracy. Zaletą list kontrolnych jest systematyczne przedstawienie zagrożeń, co przy ich stosowaniu daje gwarancję, że przy identyfikacji zagrożeń nie zostaną pominięte nawet wtedy, gdy osoba identyfikująca nie posiada wiedzy eksperta.

Listy kontrolne mogą mieć również wady, z którymi wiąże się niebezpieczeństwo pominięcia w identyfikacji niektórych zagrożeń. Są one opracowywane dla stanów faktycznych, jakie występują na stanowisku pracy. W praktyce stany te mogą być nieco inne lub też ulegać pewnym zmianom w czasie.

Przykładem może być lista kontrolna wykonana dla stanowiska frezera, ujmująca prace i zagrożenia występujące przy frezowaniu przedmiotów ze stali konstrukcyjnej. Lista taka nie będzie obejmowała zagrożeń związanych z zapyleniem. W praktyce może okazać się, że frezer będzie frezował okresowo przedmioty z tworzyw sztucznych i w czasie tych prac będzie powstawał pył i to, np. o szczególnym toksycznym działaniu.

Listy kontrolne należy wykorzystywać, ale przed ich zastosowaniem, szczególnie tych, które zostały sporządzone przez ekspertów zewnętrznych (spoza zakładu pracy), należy poddać ocenie pod kątem zgodności ich treści z warunkami środowiska pracy występującymi na ocenianych stanowiskach.

Metody zaawansowane są to metody służące do identyfikacji zagrożeń, poszukiwania niebezpiecznych punktów krytycznych na stanowisku pracy, w urządzeniu, instalacji, procesie technologicznym. Mają one zastosowanie w połączeniu z metodami „zaawansowanymi” eksperckimi, jakie zostały przedstawione w rozdziale Inne metody oceny ryzyka.

Metody te mogą być stosowane tylko w szczególnych przypadkach, np. przy ocenie ryzyka procesów produkcyjnych o wielkich zagrożeniach. Stosowanie ich jest kosztowne, czasochłonne i wymaga wiedzy eksperckiej. Nie jest uzasadnione zastosowanie metod zaawansowanych do identyfikacji zagrożeń przy ocenie ryzyka zawodowego.