Badanie poziomu kultury bezpieczeństwa i higieny pracy

Pojęcie kultura bezpieczeństwa i higieny pracy, będące składnikiem kultury bezpieczeństwa, czy jeszcze obszerniej kultury organizacji, jest stosunkowo nowe i występuje od lat 80-tych XX wieku.

Pomimo tego, że mówi się i pisze o nim już ponad 30 lat do chwili obecnej nie ma żadnych przepisów czy wytycznych regulujących prowadzenie pomiaru kultury bezpie­czeństwa w przedsiębiorstwie. Mało tego nie ma nawet ustalonych żadnych unormo­wań, które przedsiębiorstwo powinno spełniać w tym zakresie. Nie ma też oczywiście ustalonych ram, w których poziom kultury bezpieczeństwa i higieny pracy jest do za­akceptowania.

Pewne jest jednak to, że posiadanie przez przedsiębiorstwo wysokiej kultury bezpie­czeństwa świadczy o tym, że przykłada ono dużą uwagę do wszystkiego co związane jest z życiem i zdrowiem swoich pracowników.

Czym jest więc kultura bezpieczeństwa pracy? Zdaniem większości autorów należy ją rozpatrywać na trzech poziomach:

  • kultura społeczeństwa,
  • kultura przedsiębiorstwa,
  • kultura jednostki.

Kultura bezpieczeństwa społeczeństwa jest pojęciem najbardziej ogólnym i rozumia­na jest, jako stosunek całego społeczeństwa lub też jego określonej grupy, do ryzyka. Innymi słowy chodzi o to jaką wartość przypisuje społeczeństwo do życia i zdrowia, jakie normy postępowania w sytuacji zagrożenia są przez nie akceptowane oraz jak są oceniane osoby podejmujące ryzyko.

Kultura bezpieczeństwa przedsiębiorstwa stanowiąca stan świadomości zagrożeń większości pracowników, normy postępowania w sytuacji zagrożenia oraz przedsię­wzięcia techniczne i organizacyjne, które w zarządzaniu przedsiębiorstwem uwzględ­niają bezpieczeństwo i ochronę zdrowia. Inne elementy tej kultury to odpowiednie organizowanie zadań, nadzór i ocena pracowników, a także wyjaśnianie przyczyn wy­padków i innych zdarzeń.

Kultura bezpieczeństwa jednostki to przede wszystkim indywidualne postawy i prze­konania pracowników w aspekcie bezpiecznego wykonywania pracy. Chodzi tu o po­stawy wobec ryzyka charakterystyczne dla poszczególnych pracowników, a także o to jakie wzorce zachowań i postępowania w sytuacji zagrożenia i ryzyka są przez nich ak­ceptowane.

Kolejnym pytaniem jakie należałoby sobie zadać, to jakie warunki muszą zaistnieć, żeby mówić o skutecznym kształtowaniu kultury bezpieczeństwa pracy w przedsiębiorstwie?

Pamiętając o tym, że najważniejszym elementem procesu pracy jest człowiek ze swoimi umiejętnościami i wiedzą, a także akceptowanymi zachowaniami w obliczu niebezpie­czeństwa, musimy spełnić co najmniej następujące warunki:

  1. odpowiednie zaangażowanie kierownictwa wyrażające się m.in. przez:
  • opracowanie polityki bezpieczeństwa i higieny pracy w przedsiębiorstwie,
  • osobiste zainteresowanie i troskę o bezpieczeństwo pracowników,
  • przestrzeganie przepisów bhp,
  • traktowanie spraw bezpieczeństwa jako zadanie równie ważne dla przedsiębior­stwa jak zadania produkcyjne,
  1. zapewnienie odpowiedniej komunikacji pomiędzy kierownictwem i pracowni­kami, która w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy obejmuje systematyczne in­formowanie o zagrożeniach występujących w przedsiębiorstwie i środkach ochrony przeciwko tym zagrożeniom. Obejmuje również informowanie o odpowiednich zachowaniach umożliwiających zminimalizowanie występującego ryzyka. Od tego czy komunikacja jest właściwa, zależy możliwość łatwego przekonywania pracowników do zmian, ułatwione też będzie twórcze rozwiązywanie problemów oraz wdrażanie innowacji,
  2. udział pracowników we wszystkich działaniach, który umożliwia pracownikom wpływanie na decyzje podejmowane w procesie zarządzania przedsiębiorstwem. Udział pracowników w rozwiązywaniu spraw z zakresu bhp wynika bezpośrednio z wymogów prawa. Zgodnie z nimi pracodawca powinien konsultować z pracow­nikami lub ich przedstawicielami wszystkie działania związane z bezpieczeństwem i higieną pracy oraz zapewnić odpowiednie warunki do przeprowadzania tych kon­sultacji (rozdział XI działu dziesiątego ustawy – Kodeks pracy),                  
  3. współdziałanie pracowników między sobą, jako element konieczny do prawidło­wego działania każdego zespołu pracowników. Sprawność działania przedsiębior­stwa w dużym stopniu zależy od tego, czy pracownicy rozumieją się wzajemnie i czy mają do siebie zaufanie. Indywidualizm pracowników i brak współdziałania, może poważnie wpływać na wolniejszy rozwój przedsiębiorstwa, jak też na powstawanie sytuacji konfliktowych pomiędzy pracownikami,
  4. odpowiedni poziom edukacji z zakresu bhp, który wynika z prowadzonych szko­leń, a także ćwiczeń umiejętności praktycznych, dostosowanych do rodzaju prowa­dzonej pracy oraz potrzeb pracowników. Efektem tego jest to, że wszyscy pracowni­cy, bez względu na to jakie stanowisko zajmują, są kompetentni i przygotowani do wykonywania postawionych im zadań, oraz że zostali odpowiednio przeszkoleni w tym zakresie,
  5.  dogłębna i wnikliwa analiza wypadków i innych zdarzeń, którą zgodnie z art. 236 ustawy – Kodeks pracy pracodawca jest obowiązany systematycznie prowadzić analizę w stosunku do wypadków przy pracy, chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy. Na podstawie wyników tych analiz na­leży stosować właściwe środki zapobiegawcze. Warto również rozciągnąć zakres tej analizy na zdarzenia potencjalnie wypadkowe, czyli sytuacje w których prawie, że doszło do wypadku,
  6. odpowiednie akcentowanie i wyróżnianie bezpiecznych zachowań pracowników (odpowiednia motywacja), które jest realizowane przez przekonanie pracowników, że ich zachowanie i związany z nim wysiłek w procesie pracy, prowadzi nie tylko do efektywnego i bezpiecznego wykonania powierzonych im zadań, ale umożliwia im osiągnięcie związanych z tym nagród, które dają możliwość zaspokojenia ich potrzeb.

W tej wstępnej części należy również wspomnieć o klimacie bezpieczeństwa, czym on jest i w jakiej zależności pozostaje w stosunku do kultury bezpieczeństwa.

Klimat bezpieczeństwa jest składnikiem kultury bezpieczeństwa i stanowi jej najbar­dziej akcentowany, widoczny dla innych uczestników procesu pracy stosunek do bez­pieczeństwa, jego postrzeganie i stosowanie pewnych określonych zachowań.

Skomentuj