Badanie poziomu kultury bezpieczeństwa i higieny pracy
Pojęcie kultura bezpieczeństwa i higieny pracy, będące składnikiem kultury bezpieczeństwa, czy jeszcze obszerniej kultury organizacji, jest stosunkowo nowe i występuje od lat 80-tych XX wieku.
Pomimo tego, że mówi się i pisze o nim już ponad 30 lat do chwili obecnej nie ma żadnych przepisów czy wytycznych regulujących prowadzenie pomiaru kultury bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie. Mało tego nie ma nawet ustalonych żadnych unormowań, które przedsiębiorstwo powinno spełniać w tym zakresie. Nie ma też oczywiście ustalonych ram, w których poziom kultury bezpieczeństwa i higieny pracy jest do zaakceptowania.
Pewne jest jednak to, że posiadanie przez przedsiębiorstwo wysokiej kultury bezpieczeństwa świadczy o tym, że przykłada ono dużą uwagę do wszystkiego co związane jest z życiem i zdrowiem swoich pracowników.
Czym jest więc kultura bezpieczeństwa pracy? Zdaniem większości autorów należy ją rozpatrywać na trzech poziomach:
- kultura społeczeństwa,
- kultura przedsiębiorstwa,
- kultura jednostki.
Kultura bezpieczeństwa społeczeństwa jest pojęciem najbardziej ogólnym i rozumiana jest, jako stosunek całego społeczeństwa lub też jego określonej grupy, do ryzyka. Innymi słowy chodzi o to jaką wartość przypisuje społeczeństwo do życia i zdrowia, jakie normy postępowania w sytuacji zagrożenia są przez nie akceptowane oraz jak są oceniane osoby podejmujące ryzyko.
Kultura bezpieczeństwa przedsiębiorstwa stanowiąca stan świadomości zagrożeń większości pracowników, normy postępowania w sytuacji zagrożenia oraz przedsięwzięcia techniczne i organizacyjne, które w zarządzaniu przedsiębiorstwem uwzględniają bezpieczeństwo i ochronę zdrowia. Inne elementy tej kultury to odpowiednie organizowanie zadań, nadzór i ocena pracowników, a także wyjaśnianie przyczyn wypadków i innych zdarzeń.
Kultura bezpieczeństwa jednostki to przede wszystkim indywidualne postawy i przekonania pracowników w aspekcie bezpiecznego wykonywania pracy. Chodzi tu o postawy wobec ryzyka charakterystyczne dla poszczególnych pracowników, a także o to jakie wzorce zachowań i postępowania w sytuacji zagrożenia i ryzyka są przez nich akceptowane.
Kolejnym pytaniem jakie należałoby sobie zadać, to jakie warunki muszą zaistnieć, żeby mówić o skutecznym kształtowaniu kultury bezpieczeństwa pracy w przedsiębiorstwie?
Pamiętając o tym, że najważniejszym elementem procesu pracy jest człowiek ze swoimi umiejętnościami i wiedzą, a także akceptowanymi zachowaniami w obliczu niebezpieczeństwa, musimy spełnić co najmniej następujące warunki:
- odpowiednie zaangażowanie kierownictwa wyrażające się m.in. przez:
- opracowanie polityki bezpieczeństwa i higieny pracy w przedsiębiorstwie,
- osobiste zainteresowanie i troskę o bezpieczeństwo pracowników,
- przestrzeganie przepisów bhp,
- traktowanie spraw bezpieczeństwa jako zadanie równie ważne dla przedsiębiorstwa jak zadania produkcyjne,
- zapewnienie odpowiedniej komunikacji pomiędzy kierownictwem i pracownikami, która w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy obejmuje systematyczne informowanie o zagrożeniach występujących w przedsiębiorstwie i środkach ochrony przeciwko tym zagrożeniom. Obejmuje również informowanie o odpowiednich zachowaniach umożliwiających zminimalizowanie występującego ryzyka. Od tego czy komunikacja jest właściwa, zależy możliwość łatwego przekonywania pracowników do zmian, ułatwione też będzie twórcze rozwiązywanie problemów oraz wdrażanie innowacji,
- udział pracowników we wszystkich działaniach, który umożliwia pracownikom wpływanie na decyzje podejmowane w procesie zarządzania przedsiębiorstwem. Udział pracowników w rozwiązywaniu spraw z zakresu bhp wynika bezpośrednio z wymogów prawa. Zgodnie z nimi pracodawca powinien konsultować z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkie działania związane z bezpieczeństwem i higieną pracy oraz zapewnić odpowiednie warunki do przeprowadzania tych konsultacji (rozdział XI działu dziesiątego ustawy – Kodeks pracy),
- współdziałanie pracowników między sobą, jako element konieczny do prawidłowego działania każdego zespołu pracowników. Sprawność działania przedsiębiorstwa w dużym stopniu zależy od tego, czy pracownicy rozumieją się wzajemnie i czy mają do siebie zaufanie. Indywidualizm pracowników i brak współdziałania, może poważnie wpływać na wolniejszy rozwój przedsiębiorstwa, jak też na powstawanie sytuacji konfliktowych pomiędzy pracownikami,
- odpowiedni poziom edukacji z zakresu bhp, który wynika z prowadzonych szkoleń, a także ćwiczeń umiejętności praktycznych, dostosowanych do rodzaju prowadzonej pracy oraz potrzeb pracowników. Efektem tego jest to, że wszyscy pracownicy, bez względu na to jakie stanowisko zajmują, są kompetentni i przygotowani do wykonywania postawionych im zadań, oraz że zostali odpowiednio przeszkoleni w tym zakresie,
- dogłębna i wnikliwa analiza wypadków i innych zdarzeń, którą zgodnie z art. 236 ustawy – Kodeks pracy pracodawca jest obowiązany systematycznie prowadzić analizę w stosunku do wypadków przy pracy, chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy. Na podstawie wyników tych analiz należy stosować właściwe środki zapobiegawcze. Warto również rozciągnąć zakres tej analizy na zdarzenia potencjalnie wypadkowe, czyli sytuacje w których prawie, że doszło do wypadku,
- odpowiednie akcentowanie i wyróżnianie bezpiecznych zachowań pracowników (odpowiednia motywacja), które jest realizowane przez przekonanie pracowników, że ich zachowanie i związany z nim wysiłek w procesie pracy, prowadzi nie tylko do efektywnego i bezpiecznego wykonania powierzonych im zadań, ale umożliwia im osiągnięcie związanych z tym nagród, które dają możliwość zaspokojenia ich potrzeb.
W tej wstępnej części należy również wspomnieć o klimacie bezpieczeństwa, czym on jest i w jakiej zależności pozostaje w stosunku do kultury bezpieczeństwa.
Klimat bezpieczeństwa jest składnikiem kultury bezpieczeństwa i stanowi jej najbardziej akcentowany, widoczny dla innych uczestników procesu pracy stosunek do bezpieczeństwa, jego postrzeganie i stosowanie pewnych określonych zachowań.
Skomentuj