Bezpieczeństwo i higiena pracy w sektorze MŚP

Małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) tworzą kręgosłup gospodarki UE i są uważane za najważniejszy motor wzrostu gospodarczego, innowacyjności, zatrudnienia oraz integracji społecznej.

W 2013 r. MŚP stanowiły 99,8% wszystkich przedsiębiorstw spoza branży finansowej w UE. Oznacza to, że w UE działało 21,6 mln takich firm. 

Na MŚP składają się trzy kategorie – mikroprzedsiębiorstw, małych i średnich przedsiębiorstw. W zaleceniu Komisji nr 2003/361/WE z dnia 6 maja 2003 r. zdefiniowano je w następujący sposób:

  • Średnie przedsiębiorstwo zatrudnia mniej niż 250 pracowników, a jego roczny obrót nie przekracza 50 mln euro lub jego suma bilansowa nie przekracza 43 mln euro
  • Małe przedsiębiorstwo zatrudnia mniej niż 50 pracowników, a jego roczny obrót lub suma bilansowa nie przekracza 10 mln euro
  • Mikroprzedsiębiorstwo zatrudnia mniej niż 10 pracowników, a jego roczny obrót lub suma bilansowa nie przekracza 2 mln euro

MŚP w UE zatrudniają średnio 4,22 osoby, dlatego zdecydowana większość (92,4%) przedsiębiorstw w Unii jest klasyfikowanych jako mikroprzedsiębiorstwa. Te mikroprzedsiębiorstwa stanowią 67,4% ogółu miejsc pracy w Europie, więc ich znaczenie dla gospodarki europejskiej jest olbrzymie.

Przed jakimi wyzwaniami stoją mikroprzedsiębiorstwa i małe przedsiębiorstwa?

Z danych wynika, że pracownicy małych przedsiębiorstw są bardziej narażeni na ryzyko niż pracownicy większych podmiotów, a mniejsze przedsiębiorstwa napotykają na więcej trudności w kontrolowaniu ryzyka. Różne badania, w tym przeprowadzone przez EU-OSHA europejskie badanie przedsiębiorstw na temat nowych i pojawiających się zagrożeń (ESENER), dowodzą, że trudności ze sprostaniem wymogom BHP są szczególnie znaczące w mniejszych podmiotach. 

Względnie niski poziom BHP może wynikać z pewnych cech typowych dla małych przedsiębiorstw, takich jak strukturalna i organizacyjna charakterystyka pracy oraz zatrudnienia w takich podmiotach, ich sytuacja ekonomiczna oraz stosunki gospodarcze, różnorodność i elastyczność działalności, niewielki nadzór regulacyjny nad tymi firmami, postawy i kompetencje właścicieli oraz pracowników niewielkich podmiotów lub ich krótkotrwała działalność. Te cechy utrudniają mikroprzedsiębiorstwom i małym przedsiębiorstwom tworzenie oraz utrzymywanie bezpiecznego i zdrowego środowiska pracy. 

Wśród innych czynników, które mają wpływ na zarządzanie BHP w tych podmiotach w porównaniu z większymi przedsiębiorstwami, należy wymienić:

  • Trudności z regulacją, gdyż są one zazwyczaj niejednorodne, rozproszone geograficznie i brakuje im spójnej reprezentacji. Ograniczenia budżetowe, często skutkujące brakiem środków na wdrożenie inicjatyw i interwencji w zakresie BHP związanych z uzyskaniem płatnych porad i informacji dotyczących BHP oraz zastosowaniem narzędzi i mechanizmów kontrolnych.
  • Niewystarczające zasoby uniemożliwiają realizację działań zapobiegawczych.
  • Mniej czasu i energii jest przeznaczone na zadania „niezwiązane z działalnością podstawową”, a za takie czasem uznaje się działania w dziedzinie bezpieczeństwa i zdrowia. Należyty poziom BHP nie jest uważany za priorytet.
  • Ocena ryzyka bywa kosztowna i kłopotliwa, zwłaszcza jeżeli przedsiębiorstwo nie posiada zasobów lub wiedzy w dziedzinie BHP, które umożliwiają jej efektywne przeprowadzenie.
  • Organizacjom promującym lub egzekwującym właściwy poziom BHP bywa trudno bezpośrednio dotrzeć do mikroprzedsiębiorstw i małych przedsiębiorstw.

Wysoki poziom BHP jest korzystny dla MŚP

Mniej niż połowa mikroprzedsiębiorstw i niewielkich podmiotów rozpoczynających działalność gospodarczą działa dłużej niż pięć lat, a tylko ułamek trafia do wąskiego grona czołowych firm wprowadzających innowacje w przemyśle i cechujących się wysoką wydajnością. Jedno z badań wykazało, że spośród nowych amerykańskich mikroprzedsiębiorstw i małych przedsiębiorstw te, które zakończyły działalność w ciągu roku lub dwóch, cechowały się średnim wskaźnikiem wypadkowości ponad dwukrotnie wyższym od wskaźnika dla tych, które przetrwały ponad pięć lat. 

Koszty wypadków mają szczególne znaczenie dla mniejszych przedsiębiorstw, gdyż to w nich dochodzi do 82% wszystkich wypadków przy pracy i 90% ogółu wypadków śmiertelnych. 

Poważny wypadek przy pracy może być katastrofą dla małego przedsiębiorstwa:

  • Przywrócenie normalnej działalności po wypadku jest znacznie trudniejsze w przypadku mikroprzedsiębiorstw i małych przedsiębiorstw.
  • Względny wpływ takich zdarzeń jest większy niż w przypadku porównywalnych większych podmiotów
  • Najważniejszych pracowników nie można łatwo i szybko zastąpić
  • Krótkotrwałe przestoje w działalności mogą skutkować utratą klientów i ważnych kontraktów.
  • Poważny wypadek może zakończyć się zamknięciem firmy z powodu bezpośrednich kosztów z nim związanych bądź utraty kontraktów lub klientów.
  • Nawet drobne incydenty i zachorowania mogą podwoić absencję chorobową.

Takie statystyki dowodzą, że właściwy poziom BHP jest podstawą sukcesu i przetrwania mikroprzedsiębiorstw oraz małych przedsiębiorstw w dłuższym okresie. Badanie ESENER EU-OSHA dostarcza dowodów, że w niektórych krajach i sektorach UE nawet bardzo małe przedsiębiorstwa mogą poszczycić się wysokim poziomem przestrzegania zasad BHP. Wskazuje to, że stosowne zachęty mogą zaowocować znacznym usprawnieniem zarządzania zagadnieniami BHP w mikroprzedsiębiorstwach i małych przedsiębiorstwach. 

Skuteczne zarządzanie BHP ma nie tylko istotne znaczenie dla poprawy dobrostanu pracowników, ale także zapewnia długoterminowy sukces przedsiębiorstw i gospodarek, ograniczając do minimum straty wynikające z urazów bądź chorób.

EU-OSHA wspiera mikroprzedsiębiorstwa i małe przedsiębiorstwa w ocenie ryzyka w miejscu pracy

Fundamentem zdrowego miejsca pracy jest należyta ocena ryzyka. Przeprowadzenie takiej oceny może jednak być dość trudne, zwłaszcza dla mikroprzedsiębiorstw i małych przedsiębiorstw, którym może brakować zasobów lub wiedzy w zakresie BHP umożliwiającej jej efektywne dokonanie.

Problem ten ma rozwiązać interaktywne narzędzie oceny ryzyka online (OiRA) EU-OSHA, które stanowi pierwszą inicjatywę na poziomie UE mającą zachęcić europejskie mikroprzedsiębiorstwa i małe przedsiębiorstwa (głównie za pośrednictwem państw członkowskich oraz partnerów społecznych na szczeblu UE i państw członkowskich) do przeprowadzenia oceny ryzyka.

Platforma OiRA pozwala tworzyć łatwe w użyciu i bezpłatne narzędzia online, które mogą pomóc mikroprzedsiębiorstwom i małym przedsiębiorstwom we wdrożeniu procesu oceny ryzyka krok po kroku – począwszy od identyfikacji i oceny ryzyka w miejscu pracy przez podjęcie decyzji i wdrożenie działań zapobiegawczych do monitorowania i sprawozdawczości. Platforma ta jest wykorzystywana przez sektorowych partnerów społecznych (organizacje pracodawców i pracowników) oraz organy krajowe (ministerstwa, inspektoraty pracy, instytuty BHP itp.) w celu tworzenia narzędzi do oceny ryzyka przeznaczonych dla małych przedsiębiorstw z poszczególnych sektorów.

Gruntowne zrozumienie

Ze względu na znaczenie BHP w mikroprzedsiębiorstwach i małych przedsiębiorstwach EU-OSHA wdrożyła szeroko zakrojony projekt na lata 2014–2017 o nazwie „Poprawa bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP) w mikroprzedsiębiorstwach i małych przedsiębiorstwach w Europie”. 

Celem tego przeglądu przestrzegania zasad BHP w mikroprzedsiębiorstwach i małych przedsiębiorstwach jest gromadzenie, analiza i rozpowszechnianie obecnej oraz nowej kompleksowej wiedzy i informacji na temat polityki i strategii, narzędzi oraz zasobów, jak też opinii wyrażanych i praktyk stosowanych w miejscach pracy w odniesieniu do zarządzania BHP w takich podmiotach. Obejmie on podbudowane teorią, służące kształtowaniu polityki badania empiryczne, które łączą analizę studialną i terenową przy wykorzystaniu jakościowych i ilościowych metod badawczych, narzędzi oraz technik analitycznych.

Celem projektu EU-OSHA jest określenie obecnych działań mikroprzedsiębiorstw i małych przedsiębiorstw w dziedzinie BHP, czynników utrudniających im uwzględnienie zagadnień BHP oraz możliwych zachęt, które skłoniłyby je do poprawy warunków BHP w środowisku pracy. Przegląd literatury w połączeniu z analizą danych ilościowych z badania ESENER-2 EU-OSHA pomoże w określeniu obecnego stanu BHP w tych mniejszych podmiotach. Późniejsze działania, wykorzystujące przeprowadzone badania, wyniki warsztatów z udziałem zainteresowanych stron, wywiadów i kwestionariuszy, pomogą w realizacji zaleceń, wymianie najlepszych praktyk oraz dalszym badaniu sposobów poprawy BHP w tych podmiotach, w szczególności służąc zrozumieniu, jak mikroprzedsiębiorstwa i małe przedsiębiorstwa można zmotywować i zachęcić do poprawy warunków pracy, a tym samym zmniejszyć liczbę wypadków związanych z pracą oraz zachorowań na choroby zawodowe.    

Dzięki analizie porównawczej między krajami, sektorami, rozmiarami firm itp., projekt ten pomoże europejskim i krajowym decydentom zrozumieć, jakie działania są skuteczne i dlaczego w odniesieniu do opracowywania i wdrażania strategii oraz środków poprawiających poziom BHP w tych przedsiębiorstwach.

Źródło: www.osha.europa.eu

Skomentuj