Czynniki stwarzające zagrożenie dla zdrowia i życia

Czynniki stwarzające szczególne zagrożenie dla zdrowia i życia w miejscu pracy to czynniki, których oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do utraty zdrowia, choroby zawodowej lub innego schorzenia

Czynniki środowiska pracy, mające znaczący wpływ na zdrowie pracownika, można podzielić na dwie grupy:

  1. Czynniki niebezpieczne, które działając na człowieka w sposób najczęściej nagły mogą spowodować u niego uraz (wypadek przy pracy). Do grupy tej zaliczamy kilka podstawowych typów zagrożeń:
  • zagrożenia związane z elementami maszyn (ruchomymi, luźnymi, ostrymi, wystającymi),
  • zagrożenia związane z przemieszczaniem się ludzi,
  • zagrożenia porażeniem prądem elektrycznym,
  • zagrożenia poparzeniem,
  • zagrożenia pożarem lub/i wybuchem.
  1. Czynniki szkodliwe lub uciążliwe, które działając na pracownika przez dłuższy czas mogą spowodować obniżenie jego sprawności fizycznej i psychicznej lub zmiany w stanie jego zdrowia, a w konsekwencji doprowadzić do choroby zawodowej.

Stopień zagrożenia zdrowia pracowników zależy od stężeń lub natężenia czynnika szkodliwego, czasu i częstości narażenia, rodzaju pracy, dróg wchłaniania lub oddziaływania, wieku pracownika (młodociani są bardziej zagrożeni) oraz płci (szczególnie kobiety w okresie ciąży).

Dział 10 rozdział V Kodeksu pracy reguluje kwestię czynników oraz procesów pracy, które stwarzają szczególne zagrożenia dla życia i zdrowia w miejscu pracy.

Czynniki chemiczne

Z czynnikami chemicznymi występującymi w środowisku pracy, mamy do czynienia nie tylko w zakładach przemysłu chemicznego, gdzie wytwarzane są substancje lub mieszaniny chemiczne, ale również w innych branżach, takich jak np.:

  • budownictwo,
  • szpitale i laboratoria,
  • warsztaty samochodowe i mechaniczne,
  • drukarnie,
  • stolarnie,
  • lakiernie,
  • konserwacja dzieł sztuki,
  • profesjonalnie sprzątanie itp.

Zgodnie z przepisami ustawy o substancjach chemicznych i ich mieszaninach substancjami niebezpiecznymi i mieszaninami niebezpiecznymi są m.in. substancje i mieszaniny o właściwościach wybuchowych lub utleniających, łatwopalne, toksyczne, szkodliwe, żrące, drażniące, uczulające, rakotwórcze, mutagenne, działające szkodliwie na rozrodczość i niebezpieczne dla środowiska.

Na stanowiskach pracy substancje chemiczne w powietrzu występują jako gazy, pary, aerozole, ciecze lub ciała stałe. W warunkach narażenia zawodowego wchłanianie substancji zachodzi główne przez drogi oddechowe, skórę i z przewodu pokarmowego.

Z niebezpiecznymi substancji spotkać się można niemal w każdym miejscu pracy. W celu ochrony przed szkodliwym wpływem niebezpiecznych substancji chemicznych i ich mieszanin na zdrowie ludzi, wprowadzono szereg przepisów prawa, które określają zasady postępowania z nimi na każdym etapie produkcji, wykorzystania i zagospodarowania pozostałości.

Aby możliwe było stosowanie w zakładach pracy niebezpiecznych substancji i ich mieszanin należy przede wszystkim ustalić stopień ich szkodliwości dla zdrowia pracownika oraz podjąć odpowiednie środki profilaktyczne.

Jednak niedopuszczalne jest:

  • stosowanie substancji chemicznych i ich mieszanin nieoznakowanych w sposób widoczny, umożliwiający ich identyfikacje,
  • stosowanie substancji niebezpiecznej, mieszaniny niebezpiecznej, substancji stwarzającej zagrożenie lub mieszaniny stwarzającej zagrożenie bez posiadania aktualnego spisu tych substancji i mieszanin oraz kart charakterystyki, a także opakowań zabezpieczających przed szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem.

Stosowanie substancji niebezpiecznej, mieszaniny niebezpiecznej, substancji stwarzającej zagrożenie lub mieszaniny stwarzającej zagrożenie jest dopuszczalne pod warunkiem zastosowania środków zapewniającym pracownikom ochronę ich zdrowia i życia.   

Jeżeli w danym zakładzie pracy występują czynniki chemiczne to pracodawca jest zobowiązany:

  • ustalić czy w środowisku pracy występuje czynnik chemiczny stwarzający zagrożenie,
  • wskazać czynniki do badań i pomiarów,
  • przeprowadzać pomiary stężeń czynników na stanowiskach pracy zgodnie z przepisami rozporządzenia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy,
  • dokonać oceny ryzyka zawodowego związanego z pracą w narażeniu na czynniki chemiczne, która musi uwzględniać:

– niebezpieczne właściwości czynnika chemicznego,

– otrzymane od dostawcy informacje, dotyczące zagrożenia czynnikiem chemicznym oraz zaleceń jego bezpiecznego stosowania, w szczególności zawarte w karcie charakterystyki substancji chemicznej,

– rodzaj, poziom i czas trwania narażenia,

– wartości NDS w środowisku pracy, jeżeli zostały ustalone,

– wartości dopuszczanych stężeń w materiale biologicznym, jeżeli zostały ustalone,

– efekty działań zapobiegawczych,

– wyniki stanu zdrowia pracowników, jeżeli ocena taka została przeprowadzona,

– warunki pracy przy użytkowaniu czynników chemicznych, z uwzględnieniem ilości tych czynników,

– informować pracowników o zagrożeniach czynnikami chemicznymi i środkach ochrony przed zagrożeniami,

– dostarczyć pracownikom środki ochrony indywidualnej, jeżeli zagrożeniu nie można przeciwdziałać w inny sposób.

Ocena ryzyka zawodowego związanego z występowaniem czynników chemicznych na stanowisku pracy nie stanowi osobnej części, lecz jest elementem stanowiskowej oceny ryzyka zawodowego związanego ze wszystkimi zagrożeniami.

Pracodawca przez odpowiednie działania profilaktyczne w zakresie bhp może zmniejszyć lub całkowicie wyeliminować wpływ czynników niebezpiecznych na zdrowie i życie pracowników. Do działań tych możemy zaliczyć:

  1. usunięcie substancji niebezpiecznej lub zastąpienie jej mniej niebezpieczną,
  2. zaprzestanie prowadzenia procesu powodującego niekorzystne warunki pracy,
  3. instalację systemów wentylacji ogólnej i miejscowej,
  4. hermetyzację procesów technologicznych,
  5. automatyzację i robotyzację procesów technologicznych,
  6. izolację stanowisk pracy związanych z wydzielaniem substancji niebezpiecznej,
  7. prawidłowe postępowanie z substancjami chemicznymi i mieszaninami oraz ich właściwe magazynowanie.

Czynniki biologiczne

Szkodliwe czynniki biologiczne obejmują:

  • drobnoustroje komórkowe,
  • pasożyty wewnętrzne,
  • jednostki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału genetycznego, w tym zmodyfikowane genetycznie hodowle komórkowe, które mogą być przyczyną zakażenia, alergii lub zatrucia.

Zgodnie z przepisami rozporządzenia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki, pracodawca powinien m.in.:

  1. unikać stosowania szkodliwego czynnika biologicznego, jeżeli rodzaj prowadzonej działalności na to pozwala, poprzez jego zastąpienie innym czynnikiem biologicznym, który zgodnie z warunkami używania nie jest niebezpieczny lub jest mniej niebezpieczny,
  2. ograniczać liczbę pracowników narażonych lub potencjalnie narażonych na działanie szkodliwego czynnika biologicznego,
  3. projektować proces pracy w sposób pozwalający na uniknięcie lub zminimalizowanie uwalniania szkodliwego czynnika biologicznego w miejscu pracy,
  4. zapewniać pracownikom środki ochrony zbiorowej lub w przypadku gdy w innym sposób nie można unikać narażenia, środki ochrony indywidualnej, odpowiednie do rodzaju poziomu narażenia,
  5. zapewniać pracownikom środki hermetyczności w celu zapobiegania i redukcji przypadkowego przeniesienia lub uwolnienia szkodliwego czynnika biologicznego,
  6. stosować znak ostrzegający przed zagrożeniem biologicznym oraz inne znaki ostrzegawcze,
  7. stosować procedury bezpiecznego postępowania ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi,
  8. zapewnić pracownikom systematyczne szkolenia,
  9. informować pracownika o badaniach lekarskich.

Dodatkowo zgodnie z przepisami Kodeksu pracy pracodawca obowiązany jest:

  • stosować wszelkie dostępne środki eliminujące narażenie, a jeżeli jest to niemożliwe ograniczające stopień tego narażania, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki,
  • prowadzić rejestr prac narażających pracowników na działania szkodliwych czynników biologicznych oraz rejestr pracowników zatrudniony przy takich pracach.

Do prac najbardziej narażonych na działanie czynników biologicznych możemy zaliczyć:

  • pracę w zakładach produkujących żywność,
  • pracę w rolnictwie,
  • pracę, podczas której dochodzi do kontaktu ze zwierzętami lub produktami pochodzenia zwierzęcego,
  • pracę w jednostkach ochrony zdrowia,
  • pracę w laboratoriach klinicznych, weterynaryjnych lub diagnostycznych,
  • pracę w zakładach gospodarki odpadami,
  • pracę przy oczyszczaniu ścieków,
  • pracę w innych okolicznościach, niż wymienione w pkt. 1-7, podczas której jest potwierdzone narażenie na działanie czynników biologicznych.

Podstawa prawna:

  1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r.- Kodeks pracy (Dz. U. z 2018 r. poz. 917),
  2. Ustawa z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (Dz. U. z 2018 r. poz. 143),
  3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 1488),
  4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz. U. poz. 718 z późn. zm.),
  5. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (       Dz. U. poz. 166).

Źródła pomocnicze:

  1. www.pip.gov.pl

Skomentuj