Czynniki zagrożenia zawodowego

Czynniki zagrożenia zawodowego mogą być klasyfikowane według rozmaitych kryteriów i charakterystycznych cech ich właściwości.

Zwykle dzielimy je na dwie wielkie grupy:

— powodujące wypadki przy pracy,

— powodujące choroby zawodowe.

Do pierwszej grupy zaliczamy czynniki zagrożenia powodujące fizyczne obrażenia ciała, wywoływane mechanicznie, jak na przykład upadki, pochwycenia, uderzenia itp.

Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą (art. 3, ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych). Aby móc zaliczyć zdarzenie do wypadku przy pracy, wymienione cztery okoliczności muszą wystąpić łącznie. Za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku. Za ciężki wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, mianowicie: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, trwała, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała. Za zbiorowy wypadek przy pracy uważa się wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby.

Do drugiej grupy zaliczamy czynniki zagrożenia powodujące choroby zawodowe, wywołane oddziaływaniem na organizm pracownika rozmaitych szkodliwych dla zdrowia czynników środowiska pracy, takich jak: hałas, wibracja, substancje toksyczne, pyły przemysłowe, pary rozpuszczalników organicznych i wiele innych.

Za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy (narażenie zawodowe). Wykaz chorób zawodowych został ustanowiony rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1367), według kryteriów lekarsko-prawnych. Schorzenie rozpoznane przez lekarza jako choroba zawodowa musi być ujęte w obowiązującym wykazie chorób zawodowych, zaś przyczyną rozpoznanego schorzenia musi być wykonywana praca zawodowa lub czynniki szkodliwe, występujące w środowisku pracy. Wykaz chorób zawodowych obejmuje 26 grup chorób. Orzekanie w sprawach chorób zawodowych należy do lekarzy spełniających wymagania kwalifikacyjne niezbędne do wykonywania orzecznictwa w zakresie chorób zawodowych. Decyzję o uznaniu choroby zawodowej lub braku podstaw do jej uznania podejmuje właściwy państwowy inspektor sanitarny.

Klasyfikacja umożliwia zaliczenie do poszczególnych czynników wszelkich zagrożeń, z którymi można się obecnie spotkać w pracy. Uważna analiza klasyfikacji prowadzi często do uzmysłowienia sobie istnienia czynnika zagrożenia w ogóle, to zaś jest warunkiem jego ograniczenia.

Stopnie zagrożenia

Jest to zagadnienie o znaczeniu zasadniczym, które pozwala określić tok naszego postępowania — kolejność i czas interwencji w celu likwidacji zagrożeń. Ze względów technicznych oraz ekonomicznych nie można zwykle usuwać wszelkich zagrożeń w tym samym czasie i z jednakową intensywnością. Zagrożenie może występować w różnym nasileniu, zależnie od jego charakteru, natężenia oraz — co jest szczególnie ważne — okoliczności i uwarunkowań, w których zagrożenie występuje. Przede wszystkim wyróżniamy pojęcie bezpośrednich zagrożeń dla życia lub zdrowia pracowników. Pamiętać jednak musimy, że do każdego, często z pozoru błahego zagrożenia, powinniśmy podchodzić z należytą uwagą, wiedząc o tym, że skutki zagrożenia w postaci wypadku lub choroby są zwykle dziełem przypadku. Przykład rozlanego na podłodze oleju, który może być przyczyną niegroźnego potknięcia się, zaś innym razem upadku i złamania kości kończyn albo i śmierci, powinien przykuwać naszą uwagę do samego zagrożenia, potrzeby jego poznania i przewidywania (wyobrażenia) rozmaitych skutków jego istnienia. W praktyce, wyróżnienie (diagnozowanie) bezpośrednich zagrożeń jest najczęściej możliwe na gruncie przeciętnego doświadczenia zawodowego i życiowego. Są jednak sytuacje, w których stopień zagrożenia będą mogli określić jedynie specjaliści. Wyróżnienie bezpośrednich zagrożeń ma również swoje uzasadnienie w trybie postępowania organów kontroli i nadzoru warunków pracy. W razie ujawnienia takich zagrożeń organy te podejmują decyzję o niezwłocznym wstrzymaniu robót do czasu usunięcia zagrożeń. Podobnie powinni postąpić pracownicy dozoru. Bezpośrednie zagrożeniem życia lub zdrowia występuje zawsze w razie przekroczenia wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń pułapowych szkodliwych dla zdrowia czynników środowiska pracy, określonych dla niektórych substancji. Przekroczenie stężeń pułapowych oznacza pojawienie się zagrożenia śmiertelnego. Wykonywanie ciężkiej pracy fizycznej, o wysokim wydatku energetycznym w warunkach występowania w środowisku pracy szkodliwych dla zdrowia czynników stanowi okoliczność potęgującą stopień zagrożenia. Ciężkiej pracy fizycznej towarzyszy intensywne oddychanie (wentylacja płucna), podczas którego w tym samym czasie wprowadzamy do organizmu znacznie więcej substancji szkodliwych, w warunkach przyspieszonych procesów fizjologicznych, objawiających się podwyższonym ciśnieniem tętniczym krwi, wzrostem tętna, podwyższeniem temperatury ciała, intensywnym poceniem się, zwiększonym zapotrzebowaniem na płyny, sole mineralne i pożywienie. Zatem uwaga na ciężkie prace fizyczne wykonywane w szkodliwym dla zdrowia środowisku.

Te same stężenia bądź natężenia szkodliwych czynników dla zdrowia oceniamy bardziej rygorystycznie, jeżeli narażone są na nie kobiety lub pracownicy młodociani (do 18 roku życia). Ważnym kryterium oceny stopnia zagrożenia jest zasięg jego występowania. Nie jest rzeczą obojętną, czy zagrożenie obejmuje kilku pracowników, czy też kilka tysięcy. Do okoliczności zwiększających stopień zagrożenia zaliczamy czas pracy  im dłuższy w szkodliwych warunkach, tym oddziaływanie na organizm pracowników bardziej negatywne. Istotne znaczenie ma osobnicza wrażliwość pracowników na poszczególne czynniki zagrożenia, potęgowana złym stanem zdrowia, podeszłym wiekiem, występowaniem tzw. deficytu wypoczynku (zaległe, niewykorzystane urlopy wypoczynkowe, nagminna praca w godzinach nadliczbowych, złe odżywianie się, nałóg palenia tytoniu i nadużywania alkoholu). W środowisku pracy wielu zakładów pracy przemysłu ciężkiego, chemicznego, górnictwa i innych występuje zwykle jednocześnie kilka szkodliwych czynników. Mamy wówczas do czynienia ze zwiększonym stopniem zagrożenia, ponieważ szereg czynników potęguje swoje szkodliwe oddziaływanie, gdy występują łącznie. Zjawisko to nazywa się synergią.

Wszystkie prace możemy podzielić pod względem stopnia zagrożenia na trzy rodzaje.

Prace powtarzalne — wykonywane stale, przez to stosunkowo lepiej organizacyjnie opanowane i wyposażone. Z upływem czasu prace powtarzalne ujawniają wszystkie swoje niespodzianki i tajemnice, pozwalając uniknąć niebezpieczeństw. Są to prace stosunkowo bezpieczne.

Prace wykonywane sporadycznie — już mniej wyposażone, również ze względów ekonomicznych. Zaliczamy tu prace sezonowe i występujące od czasu do czasu, jak np. okresowa dostawa surowców, paliw, części zamiennych itp. Stopień bezpieczeństwa przy tych pracach jest mniejszy, również ze względu na angażowanie rozmaitych, często przypadkowych ekip pracowniczych do ich wykonywania.

Prace niepowtarzalne — wykonywane w warunkach wielu niewiadomych, jeśli nie rzec — improwizacji. Do tych prac zaliczamy prace wdrożeniowe, w znacznej mierze roboty remontowo-budowlane prowadzone w czynnych zakładach pracy, oraz prace związane z likwidacją awarii, zastojów produkcji i innych zakłóceń. Są to prace szczególnie niebezpieczne.

Podejmując próbę ustosunkowania się do zagrożeń zawodowych  na plan pierwszy wysuniemy zagrożenia wybuchami, o najpoważniejszych skutkach. W każdym zakładzie pracy pracownicy, zwłaszcza dozór, powinni mieć świadomość, w jakich miejscach i w jakich okolicznościach mogą nastąpić wybuchy gazów, par rozpuszczalników organicznych, pyłów metali oraz materiałów organicznych. Możliwość zagrożenia wybuchem jest na ogół większa niż się przypuszcza, dlatego wybuchy, w następstwie których dochodzi do prawdziwych katastrof, wciąż są jeszcze w wielu zakładach zaskoczeniem. Wysoki stopień zagrożenia występuje podczas wykonywania robót w kanałach, zbiornikach, na czynnych instalacjach, jak również przy pracach wykonywanych na wysokości. Każdy zakład powinien posiadać katalog robót szczególnie niebezpiecznych, określający warunki, których spełnienie umożliwia podjęcie takich robót.

Skomentuj