Dopasowanie środków ochrony dróg oddechowych

Sprzęt ochrony dróg oddechowych należy odpowiednio dobierać do warunków i czynników występujących w środowisku pracy.

Przyczynkiem do napisania tego tekstu były badania dopasowania środków ochrony dróg oddechowych, a w szczególności półmasek filtrujących do pracownika, przeprowadzone przez autora i jego współpracowników.

Według ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy pracodawca jest zobowiązany:

– zapewnić organizację pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia i uciążliwości,

– zapewnić likwidację zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników głównie przez stosowanie technologii, urządzeń, materiałów i substancji niepowodujących takich zagrożeń.

Jeżeli ze względu na rodzaj procesu pracy likwidacja zagrożeń nie jest możliwa, należy stosować odpowiednie rozwiązania organizacyjne i techniczne, w tym odpowiednie środki ochrony zbiorowej, ograniczające wpływ tych zagrożeń na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników. W sytuacji, gdy ograniczenie zagrożeń w wyniku zastosowania rozwiązań organizacyjnych i technicznych nie jest wystarczające, pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom środki ochrony indywidualnej, odpowiednie do rodzaju i poziomu zagrożeń.

Definicja środków ochrony indywidualnej (śoi) mówi, że są to urządzenia lub wyposażenie przeznaczone do noszenia lub trzymania przez użytkownika w celu ochrony przed jednym lub wieloma zagrożeniami, które mogą mieć wpływ na jego bezpieczeństwo lub zdrowie. Do środków ochrony indywidualnej zalicza się także:

– zespół kilku urządzeń lub kilku rodzajów wyposażenia ochronnego, które zostały połączone i zaprojektowane z myślą o jednoczesnym zabezpieczeniu przed zagrożeniami (np. sprzęt ochrony układu oddechowego z wymuszonym przepływem powietrza wyposażony w hełm ochronny),

– urządzenie ochronne połączone z nieochronnym wyposażeniem indywidualnym (np. hełm ochronny połączony z lampą górniczą),

– części wymienne lub podzespoły środków ochrony indywidualnej, niezbędne do zapewnienia prawidłowego funkcjonowania tych środków i stosowane wyłącznie jako ich składniki (np. filtry przeznaczone do kompletowania z półmaskami),

– układy (podzespoły) stosowane łącznie ze środkami ochrony indywidualnej w celu ich połączenia z urządzeniami zewnętrznymi, a które nie są przewidziane do noszenia lub trzymania przez użytkownika (np. filtry sprężonego powietrza stosowane do aparatów wężowych przeznaczonych do ochrony układu oddechowego).

Zgodnie z postanowieniami Kodeksu pracy środki ochrony indywidualnej powinny być dostarczane pracownikowi nieodpłatnie. Natomiast pracownik jest zobowiązany do stosowania śoi dostarczonych przez pracodawcę.

Przed nabyciem środków ochrony indywidualnej należy ocenić, czy środki te spełniają następujące wymagania:

– są odpowiednie do istniejących zagrożeń i poziomu ryzyka,

– odpowiadają warunkom na danym stanowisku pracy,

– odpowiadają wymaganiom ergonomicznym i uwzględniają stan zdrowia pracownika,

– są dopasowane do użytkownika.

Badania pracowników użytkujących środki ochrony indywidualnej wskazują wyraźnie, że w wielu przypadkach pracownik nie jest poinformowany, dlaczego powinien je stosować. Według badań przeprowadzonych we Francji ponad 50% pracowników nie wie, jakie zagrożenia występują na ich stanowiskach pracy. Wiedza o występujących zagrożeniach i sposobach ich ograniczania powinna być przekazana pracownikom w ramach szkoleń. Jeżeli istnieje taka potrzeba, to należałoby przeprowadzić pokazy prawidłowego zakładania i stosowania śoi, ponieważ załączone do nich instrukcje w ponad 80% przypadków nie są czytane przez użytkowników. Brak informacji o skutkach niestosowania lub nieprawidłowego stosowania środków ochrony indywidualnej zniechęca zatrudnionych do ich użytkowania.

Z rozmów z pracownikami służby bhp, zaopatrzeniowcami w zakładach i sprzedawcami jasno wynika, że o ile dopasowanie śoi podobnych do ubiorów codziennego użytku nie sprawia kłopotu, to już z wyborem i dopasowaniem sprzętu specjalistycznego są większe problemy. Pracodawcy kupując ubrania, w zamówieniach, oprócz ilości, podają potrzebne rozmiary. To samo dotyczy obuwia czy też rękawic. W tych przypadkach zauważane jest to, że pracownicy są zróżnicowani pod względem budowy ciała. Niestety już w przypadku okularów, gogli, półmasek filtrujących najczęściej zamawiane i kupowane są jednakowe produkty dla wszystkich użytkowników. Czy aby na pewno pracownicy w zakładach mają jednakowe twarze?

W okresie od września 2016 r. do czerwca 2017 r. pracownicy FILTER SERVICE przeprowadzili badania dopasowania półmasek filtrujących w kilkunastu zakładach pracy. Były to przedsiębiorstwa zajmujące się wydobyciem węgla kamiennego, a także firmy z przemysłu zielarskiego, zajmujące się produkcją konstrukcji stalowych czy przeładunkiem materiałów sypkich. Podczas badania, w pierwszym kroku, pracownik miał za zadanie założyć półmaskę, tak jak to zwykle robi. Drugim krokiem był krótki pokaz prawidłowego założenia środka ochrony dróg oddechowych.

Do sprawdzenia prawidłowego dopasowania środka ochrony dróg oddechowych do konkretnego pracownika służy urządzenie PortaCount. Pozwala ono w prosty i wiarygodny sposób wyznaczyć współczynnik skuteczności dopasowania maski czy półmaski do twarzy (głowy) użytkownika. Testowanie środka wykonywane jest podczas naturalnych ruchów, do których przyzwyczajony jest pracownik. Przeprowadzenie kontroli jest automatyczne i powtarzalne. Wyniki są uzyskiwane natychmiast, a rezultatem jest prosta odpowiedź: „szczelna/nieszczelna”. Za pomocą tego urządzenia można skontrolować skuteczność praktycznie wszystkich półmasek filtrujących. PortaCount określa stosunek zapylenia powietrza na zewnątrz i wewnątrz półmaski (założonej na głowę użytkownika). Urządzenie zlicza cząsteczki pyłu na zewnątrz i wewnątrz maski. Jeżeli np. współczynnik dopasowania wynosi 50 jednostek to oznacza, że powietrze wewnątrz półmaski zawiera 50 razy mniej pyłu niż powietrze na zewnątrz półmaski. Po podłączeniu urządzenia do komputera możemy ustawić wymaganą krotność obniżenia zapylenia dla danej klasy sprzętu i w ten prosty sposób sprawdzić, czy dana półmaska rzeczywiście chroni pracownika. Na fot. testy półmasek wykonywane podczas targów i na 10. konferencji ATESTU w Zawierciu.

blank

Badania wykonane przez pracowników FILTER SERVICE w firmach wykazały kilka istotnych problemów:

1. Brak przestrzegania zasad użytkowania półmasek zawartych w instrukcjach

Producenci zastrzegają w instrukcjach, że półmaski filtrujące nie mogą być używane przez osoby z zarostem. Niestety wielu badanych pracowników było nieogolonych, a część z nich miała na stałe elegancko utrzymane wąsy i brody.

Rozwiązaniem tego problemu jest zwiększenie nadzoru nad użytkownikami, a przede wszystkim budowanie ich świadomości o zagrożeniach i skutkach nieprawidłowego stosowania środków ochrony dróg oddechowych.

2. Nieprawidłowe zakładanie półmasek

Pracownicy użytkujący półmaski nie potrafili prawidłowo ukształtować zacisków nosowych.  Taśmy nagłowia nie były regulowane i bardzo często były nieprawidłowo rozmieszczone na głowie.

Rozwiązanie jak wyżej. W wielu przypadkach wystarczyło użytkownikowi pokazać, jak ukształtować zacisk nosowy, jak wyregulować taśmy nagłowia i jak je założyć, by okazało się, że dana półmaska jest skuteczna.

3. Półmaski były niedopasowane do twarzy pracowników

Badania wykazały, że w niektórych przypadkach półmaski, mimo ich prawidłowego założenia, nie stanowiły skutecznego zabezpieczenia dla pracownika.

Rozwiązaniem była zmiana półmaski na inny, lepiej dopasowany do danej twarzy model.

Ogólne wnioski z badań wskazują, że im mniej elementów do regulacji w danym środku ochrony dróg oddechowych, tym łatwiej się go zakłada i jest skuteczniejszy. Przykładem mogą być półmaski, w których zaciski nosowe zostały zastąpione specjalnymi wypustkami w czaszach. Przebadany pracownik chętniej nosi dopasowaną do niego półmaskę, ponieważ wie, że jest rzeczywiście chroniony. Okazuje się także, że użytkownik, zakładając prawidłowo środek ochrony dróg oddechowych, pozbywa się problemu zaparowywania ochron oczu. 

Nawiązując do tytułu tego artykułu można stwierdzić, że dobór środków ochrony dróg oddechowych do zagrożeń występujących na danych stanowiskach pracy jest z założenia i w rzeczywistości prawidłowy, natomiast dopasowanie środków ochrony dróg oddechowych do pracownika oraz prawidłowość ich stosowania w praktyce są mocno rozbieżne z założeniami dotyczącymi ich skuteczności.

Adam Jabłoński 

specjalista z zakresu doboru środków ochrony dróg oddechowych, dyrektor do spraw marketingu w firmie FILTER SERVICE, prezes Polskiego Zrzeszenia Producentów i Dystrybutorów Środków Ochrony Indywidualnej

Artykuł z miesięcznika ATEST – Ochrona Pracy nr 3/2018

www.atest.com.pl

Skomentuj