Dwie nowe normy

Zarządzanie środowiskiem, umiejscowienie technicznych środków ochronnych w maszynach – dwie nowe normy.

W bieżącym przeglądzie norm przedstawione zostaną dwie interesujące normy związane z dwoma zupełnie różnymi dziedzinami: środowiskiem oraz techniką bezpieczeństwa maszyn – regulowanymi odpowiednio przez rozporządzenie nr 765/2008 z 9 lipca 2008 r., ustanawiające wymagania w zakresie akredytacji i nadzoru rynku, odnoszące się do warunków wprowadzania produktów do obrotu i uchylające rozporządzenie (EWG) nr 339/93, oraz przez dyrektywę maszynową nr 2006/42/WE. Są to normy różniące się także zastosowaniem: pierwsza z nich jest normą mająca ogólne zastosowanie w dziedzinie środowiska, druga natomiast to norma, która ma praktyczne zastosowanie w dziedzinie bezpieczeństwa maszyn. Normy te powinny zainteresować nie tylko specjalistów z tych dziedzin. Są to następujące normy:

PN‑EN ISO 14050:2010 (wersja polska) Zarządzanie środowiskowe. Terminologia

Nowe wymagania dotyczące terminologii związanej ze środowiskiem określono w normie PN‑EN ISO 14050:2010, która została opublikowana przez Polski Komitet Normalizacyjny 18 grudnia 2014 roku. Zastąpiła ona normę PN‑EN 62079:2002 (wersja angielska). Wprowadziła postanowienia norm: EN ISO 14050:2010 oraz ISO 14050:2009. Jest to norma po raz pierwszy publikowana przez PKN. Normę opublikował Komitet Techniczny nr 270 – Zarządzania Środowiskowego. Należy ona do grup ICS: 01.040.13 Środowisko. Ochrona zdrowia. Bezpieczeństwo (słownictwo), 13.020.10 Zarządzanie środowiskowe, w tym Systemy Zarządzania Środowiskowego (EMS), certyfikacja i audit.

Norma ta jest ważna we wdrażaniu i funkcjonowaniu systemów zarządzania środowiskowego. Celem normy jest dostarczenie osobom, które się tym zajmują, terminów i definicji najczęściej stosowanych w dziedzinie zarządzania środowiskowego. Użyteczna jest także dla opracowujących normy i inne dokumenty związane tematycznie z zarządzaniem środowiskiem.

W normie nie zdefiniowano innych pojęć, które można spotkać w omawianej dziedzinie, niektóre z nich dodatkowo zawarto w załączniku A, podając dane bibliograficzne źródeł.

Uwagi dodane do niektórych definicji stanowią wyjaśnienia lub przykłady, które mają na celu ułatwienie zrozumienia opisanych pojęć. W niektórych przypadkach uwagi mogą, ze względów lingwistycznych, różnić się w poszczególnych językach, mogą też być uzupełnione dodatkowymi uwagami.

Wyszukiwanie terminów i definicji ułatwia indeks alfabetyczny. Termin w definicji lub uwadze, który został zdefiniowany w innym haśle jest wyróżniony pogrubioną czcionką, a po nim podany jest w nawiasie odpowiedni numer.

Układ tematyczny tej normy różni się od układu najczęściej omawianych tu norm. Związany on jest z tematyką normy:

 – w rozdziale 3 „Ogólne terminy dotyczące zarządzania środowiskowego” podane zostały 22 terminy i definicje dotyczące m.in.: środowiska, aspektu środowiskowego, organizacji, strony zainteresowanej, strony trzeciej, certyfikacji, zapobiegania zanieczyszczeniom, odpadu, efektów działalności środowiskowej;

 – w rozdziale 4 „Terminy dotyczące systemów zarządzania środowiskowego” podanych zostało 12 terminów i definicji dotyczących m.in.: systemu zarządzania środowiskowego, zadania środowiskowego, procedury, niezgodności, działań korygujących, zapobiegawczych, dokumentacji;

 – w rozdziale 5 „Terminy dotyczące walidacji, weryfikacji i audytowania” podanych zostało 41 terminów i definicji dotyczących m.in.: walidacji i jednostki, oświadczenia walidacji, audytu, dowodu audytu, ustaleń i wniosków z audytu, audytora, planu i zakresu audytu;

 – w rozdziale 6 „Terminy dotyczące systemu wyrobu” znalazło się 21 terminów i definicji dotyczących m.in.: wyrobu, opakowania, procesu, surowca;

 – w rozdziale 7 „Terminy dotyczące analizy cyklu życia” podanych zostało 29 terminów i definicji dotyczących m.in.: cyklu życia wyrobu, oceny cyklu życia, analizy niepewności i wrażliwości, mechanizmu środowiskowego, przeglądu krytycznego, sprawdzenia kompetencji, jakości danych, typu i źródeł danych, formatu dokumentacji;

 – w rozdziale 8 „Terminy dotyczące etykietowania środowiskowego, deklaracji środowiskowych i komunikacji środowiskowej” jest 28 terminów i definicji dotyczących m.in.: komunikacji środowiskowej, stwierdzenia środowiskowego i jego weryfikacji, zezwolenia na etykietowanie środowiskowe I oraz II typu, deklaracji środowiskowej;

 – w rozdziale 9 „Terminy dotyczące gazów cieplarnianych” podane zostały 34 terminy i definicje dotyczące m.in.: gazu cieplarnianego i jego emisji, redukcji gazu cieplarnianego, roku bazowego, potencjału globalnego ocieplenia, ekwiwalentu ditlenku węgla, programu dotyczącego gazu cieplarnianego, monitorowania, raportu.

W załączniku A podane zostały dodatkowe pojęcia używane przez międzynarodową społeczność zajmującą się ochroną środowiska. Dotyczą one m.in.: najlepszej techniki, ładunku krytycznego, zasady przezorności, zanieczyszczenia, zrównoważonego rozwoju.

Na zakończenie normy w bibliografii umieszczono wykaz 21 norm związanych z tematyką omawianej normy.

Dodatkowo norma zawiera:

 – indeks alfabetyczny terminów polskich;

 – indeks alfabetyczny terminów angielskich;

 – indeks alfabetyczny terminów francuskich;

 – indeks alfabetyczny terminów niemieckich.

Indeksy dotyczące trzech obcych języków mają powiązania z definicjami podanymi w rozdziałach 2–9 omawianej normy.

PN‑EN ISO 13855:2010 (wersja polska) Bezpieczeństwo maszyn. Umiejscowienie technicznych środków ochronnych ze względu na prędkości zbliżania części ciała człowieka

Nowe wymagania dotyczące umiejscowienia technicznych środków ochronnych w najbardziej niebezpiecznych maszynach określono w normie PN‑EN ISO 13855:2010, która została opublikowana przez Polski Komitet Normalizacyjny 28 listopada 2014 roku. Zastąpiła ona normę PN‑EN 999+A1:2008. Wprowadziła postanowienia norm: EN ISO 13855:2010 oraz ISO 13855:2010.

Jest to norma typu B (według PN‑EN ISO 12100-1). Wymagania zawarte w tej normie mogą być zmodyfikowane lub uzupełnione przez wymagania zawarte w normie typu C.

Norma ta obejmuje wymagania bezpieczeństwa związane z brakiem możliwości całkowitego zabezpieczenia stref roboczych maszyn przed wtargnięciem do nich kończyn ciała ludzkiego. Dotyczyć może ona takich maszyn, jak prasy, wtryskarki, obrabiarki, zgniatarki itp.

W omawianej normie ustalono zasady umiejscowienia technicznych środków ochronnych ze względu na prędkość zbliżania się części ciała ludzkiego. Techniczne środki ochronne uwzględnione w normie obejmują:

 – elektroczułe wyposażenie ochronne, w tym: kurtyny świetlne i bariery świetlne (AOPD), skanery laserowe (AOPDDR) oraz dwuwymiarowe systemy wizyjne;

 – wyposażenie ochronne czułe na nacisk;

 – urządzenia oburęcznego sterowania;

 – osłony blokujące bez urządzenia ryglującego.

W omawianej normie określono minimalne odległości od strefy, płaszczyzny, linii, punktu wykrywania lub dostępu od osłony blokującej do strefy zagrożenia wynikającej z zagrożeń powodowanych przez maszynę (np. zagrożenia zmiażdżeniem, ścinaniem wciągnięciem).

W normie nie ujęto ochrony przed zagrożeniami mechanicznymi wynikającymi z działania materiału stałego lub płynnego i zagrożeniami niemechanicznymi, takimi jak emisje toksyczne, energia elektryczna, promieniowanie itp.

Należy zaznaczyć, że dane zawarte w normie wynikają z doświadczeń w zastosowaniach przemysłowych, w innych przypadkach na projektancie spoczywa odpowiedzialność za wykonanie obliczeń.

W rozdziale 2 normy „Powołania normatywne” przywołane zostały 4 normy, w tym 3 z rokiem publikacji.

W rozdziale 3 „Terminy, definicje i skróty” wymieniono:

 – 10 pojęć związanych z tematyką normy, m.in. aktywizacja, całkowity dobieg systemu, próg wykrywania, elektroczułe wyposażenie ochronne ESPE, strefa wykrywania, odległość minimalna, wnikanie;

 – 24 symbole użyte w normie, np. T – całkowity dobieg systemu, C – odległość wnikania;

 – 4 skróty: AOPD, AOPDDR, VBPD oraz ESPE.

W rozdziale 4 „Metodyka” przedstawiono metodykę wyznaczania prawidłowego umiejscowienia urządzeń wykrywających lub aktywizujących technicznych środków ochronnych.

W rozdziale 5 „Ogólny wzór do obliczania całkowitego dobiegu systemu oraz odległości minimalnych” zawarto sposób obliczania całkowitego dobiegu systemu oraz odległości minimalnych.

W rozdziale 6 przedstawiono sposób obliczania odległości minimalnej w przypadku elektroczułego wyposażenia ochronnego z aktywnymi optoelektronicznymi urządzeniami ochronnymi. Podane zostały przykłady stref wykrywania: prostopadłej, pionowej, równoległej oraz ukośnej w kierunku zbliżania dostępu całego ciała oraz związane z nimi wzory matematyczne.

Ponadto w normie w układach tabelarycznych podane zostały minimalne odległości związane z:

 – zapobieganiem sięganiu ponad pionową strefę wykrywania elektroczułego wyposażenia ochronnego bez zastosowania dodatkowej konstrukcji ochronnej;

 – zapobieganiem sięganiu ponad pionową strefę wykrywania elektroczułego wyposażenia ochronnego połączonego z konstrukcją ochronną, np. osłoną stałą.

W rozdziale 7 „Metoda obliczenia położenia mat i podłóg czułych na nacisk” podany został sposób obliczania odległości minimalnej od strefy zagrożenia do zewnętrznej krawędzi strefy wykrywania urządzenia ochronnego. W rozdziale 8 podano minimalną odległość w przypadku użycia urządzenia oburęcznego sterowania, a w rozdziale 9 – w przypadku użycia osłony blokującej bez urządzenia ryglującego.

Do omawianej normy dołączono następujące załączniki:

 – A, który zawiera 8 przykładów wyjaśniających, jak należy stosować niniejszą normę;

 – B, w którym określono wymagania związane z ustaleniem niebezpiecznych funkcji maszyny;

 – C, w którym podano przykłady dotyczące dostępu pośredniego (dostęp do strefy zagrożenia wymagający sięgnięcia dookoła przeszkody);

 – D, w którym określono wymagania związane z pomiarem i obliczeniem całkowitego dobiegu systemu;

 – E, w którym określono liczbę promieni oraz wysokość ich położenia.

Na zakończenie autorzy normy w bibliografii zamieścili wykaz 22 norm związanych z tematyką PN‑EN ISO 13855:2010, w tym 4 z podanym rokiem publikacji.