Efektywność energetyczna budynków

Od stycznia 2017 r. wartości dopuszczalnych wskaźników EP dla nowobudowanych budynków oraz niektórych współczynników U dla przegród zewnętrznych budynków ulegają zmianie.

Zgodnie z przepisami rozporządzenia nowelizującego rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, które weszło w życie 1 stycznia 2014 r. (Dz. U. z 2013 r. Poz. 926).

Stopniowe wprowadzanie regulacji ma na celu dostosowanie się wszystkich uczestników rynku budowlanego do obowiązujących wymogów prawnych. Rozwiązanie to ma na celu wypełnienie postanowień art. 9 ust. 1 dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, zgodnie z którym do dnia 31 grudnia 2020 r. wszystkie nowe budynki powinny być budynkami o niemal zerowym zużyciu energii.

Zmiany dotyczą dopuszczalnych wartości wskaźnika EP (wskaźnik ten określa zapotrzebowanie budynku na nieodnawialną energię pierwotną) oraz współczynnika przenikania ciepła przegród zewnętrznych (czyli ścian zewnętrznych i wewnętrznych, dachów, stropów, okien, drzwi itd.), które nie będą mogły przekroczyć wartości granicznych, określonych przepisami rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1422).

Przykładowo: EP_H+W dla budynku jednorodzinnego: obecnie 120 kWh/(m²·rok), od 1 stycznia 2017 r.: 95 kWh/(m²·rok), U ściany zewnętrznej obecnie 0,25 W/(m²·K), od 1 stycznia 2017 r.: 0,23 W/(m²·K), część wymagań cząstkowych nie ulega zmianie, np.: U dla ścian wewnętrznych, ΔEP_C czy ΔEP_L.

W związku ze zbilżającym się terminem wejścia regulacji w życie informujemy, że projekt architektoniczno-budowlany, dołączany do wniosku o pozwolenie na budowę, powinien być zgodny z przepisami aktualnymi na dzień złożenia tegoż wniosku, czyli ten, który zostanie złożony wraz z wnioskiem w roku 2016 r. powinien spełniać obecne wymagania rozporządzenia (powszechnie określane jako WT 2014). Do wniosków o pozwolenie na budowę składanych po dniu 31 grudnia 2016 r., jako załącznik, powinien być natomiast złożony projekt architektoniczno-budowlany zgodny z nowymi przepisami rozporządzenia (powszechnie określane jako WT 2017).

Szczegółowe wymagania

Szczegółowo sprawy efektywności energetycznej budynków, które są projektowane lub budowane, albo przebudowywane reguluje rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Nowelizcja przepisów rozporządzenia wprowadziła stopniowe zwiększenie poziomu wymagań aż do roku 2021. Takie etapowe zmiany pozwolą między innymi na płynne dostosowanie się rynku budowlanego do obowiązujących wymogów prawnych.

Zmiana rozporządzenia w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego rozszerzyła obowiązek przeprowadzania analizy możliwości racjonalnego wykorzystania wysokoefektywnych systemów alternatywnych dla wszystkich budynków oraz zmieniono zakres analizy. Celem jest upowszechnienie stosowania rozwiązań alternatywnych (do których zalicza się zdecentralizowane systemy dostawy energii oparte na energii ze źródeł odnawialnych, kogenerację, ogrzewanie lub chłodzenie lokalne lub blokowe, w szczególności, gdy opiera się całkowicie lub częściowo na energii ze źródeł odnawialnych oraz pomp ciepła) tam, gdzie ma to ekonomiczne, techniczne i środowiskowe uzasadnienie.

Minimalne wymagania to m.in.:

• zapewnienie wartości wskaźnika EP [kWh/(m²rok)], określającego roczne obliczeniowe zapotrzebowanie na nieodnawialną energię pierwotną do ogrzewania, wentylacji, chłodzenia oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej, a w przypadku budynków użyteczności publicznej, zamieszkania zbiorowego, produkcyjnych, gospodarczych i magazynowych – również do oświetlenia wbudowanego, obliczonej według przepisów dotyczących metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynków, mniejszej od wartości granicznych określonych w rozporządzeniu,
• przegrody oraz wyposażenie techniczne budynku powinny odpowiadać przynajmniej wymaganiom izolacyjności cieplnej określonym w załączniku nr 2 do rozporządzenia. Wymagania minimalne uznaje się za spełnione dla budynku podlegającego przebudowie, jeżeli przegrody oraz wyposażenie techniczne budynku podlegające przebudowie odpowiadają przynajmniej wymaganiom izolacyjności cieplnej, określonym w rozporządzeniu.

Świadectwo charakterystyki energetycznej

Dokument, który określa wielkość zapotrzebowania na energię niezbędną do zaspokojenia potrzeb związanych z użytkowaniem budynku lub części budynku, czyli energii na potrzeby ogrzewania i wentylacji, przygotowania ciepłej wody użytkowej, chłodzenia, a w przypadku budynków niemieszkalnych również oświetlenia. Obowiązek posiadania w określonych sytuacjach świadectwa charakterystyki energetycznej budynku lub części budynku wynika z prawa europejskiego. Celem wprowadzenia obowiązku sporządzania świadectw jest promowanie budownictwa efektywnego energetycznie i zwiększanie świadomości społecznej w zakresie możliwości uzyskania oszczędności energii w budynkach. Dzięki informacjom zawartym w świadectwie właściciel, najemca lub użytkownik może określić orientacyjne roczne zapotrzebowanie na energię, a tym samym koszt utrzymania związany z zapotrzebowaniem na energię.

W jakich sytuacjach wymagane jest świadectwo charakterystyki energetycznej budynków?

Świadectwo charakterystyki energetycznej trzeba przekazać nabywcy lub najemcy wtedy, kiedy budynek, część budynku lub lokal będzie:

• zbywany na podstawie umowy sprzedaży,
• zbywany na podstawie umowy sprzedaży spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu,
• wynajęty.

Zlecenie sporządzenie świadectwa charakterystyki energetycznej składają:

• właściciel lub zarządca budynku (w przypadku sprzedaży lub najmu),
• osoba, której przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu (w przypadku zbycia tego prawa),
• najemca (w przypadku, o którym mowa w art. 11 ust. 3 ustawy).

Zobowiązani przekazują świadectwa nabywcy albo najemcy, a w razie niewywiązania się z tego obowiązku, nabywcy lub najemcy przysługuje prawo do wykonania świadectwa na koszt zbywcy albo wynajmującego. Nabywca albo najemca nie mogą zrzec się prawa do otrzymania świadectwa.

Świadectwo trzeba też sporządzić dla budynków, w których całkowita powierzchnia użytkowa powyżej 250 m2 jest zajmowana przez organy wymiaru sprawiedliwości, prokuraturę oraz organy administracji publicznej i w których dokonywana jest obsługa interesantów. Obowiązek sporządzenia i zamieszczenia takiego świadectwa w wyraźnie widocznym miejscu ma na celu zapewnienie wzorcowej roli organów administracji publicznej, organów wymiaru sprawiedliwości oraz prokuratury w zakresie zapewnienia stosowania i promowania rozwiązań energooszczędnych w budynkach zajmowanych przez te organy.

W przypadku gdy dla budynku lub części budynku został sporządzony projekt architektoniczno-budowlany, świadectwo charakterystyki energetycznej tego budynku lub tej części budynku może być opracowane w oparciu o charakterystykę energetyczną, o której mowa w przepisach rozporządzenia w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego, przy uwzględnieniu ewentualnych odstępstw od projektu architektoniczno-budowlanego w zakresie charakterystyki energetycznej budynku lub części budynku.

Świadectwo sporządza się na podstawie metodologii wyznaczania charakterystyki energetycznej z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego, w którym prowadzony jest centralny rejestr charakterystyki energetycznej. Metodologię określa Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 27 lutego 2015 r. w sprawie metodologii wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku lub części budynku oraz świadectw charakterystyki energetyczne.

Budynek na „własny użytek”

Przepisy ustawy o charakterystyce energetycznej budynków nie przewidują obowiązku sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej w przypadku oddawania budynku do użytkowania, gdy budynek zostanie wzniesiony przez samego właściciela „na własny użytek”.

Świadectwo charakterystyki energetycznej sporządza się w celu przekazania go najemcy lub kupującemu, a więc przy okazji najmu lub sprzedaży budynku lub części budynku. W skład dokumentacji projektowej budynku wchodzi projektowana charakterystyka energetyczna budynku, która zawiera zestawienie projektowanych rozwiązań z wymaganiami minimalnymi, jakie musi spełnić dany budynek, określonymi w przepisach techniczno-budowlanych. Zestawienie to, po nowelizacji przepisów dotyczy zarówno izolacyjności cieplnej przegród zewnętrznych, jak również wskaźnika zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną.

Za spełnienie minimalnych wymagań odpowiada projektant na etapie tworzenia projektu architektoniczno-budowlanego, a następnie kierownik budowy na etapie jego realizacji. Zarówno projektant, jak i kierownik budowy są zobligowani do tego, aby przy projektowaniu oraz budowie brać pod uwagę przepisy techniczno-budowlane (między innymi w sprawie warunków technicznych). Znowelizowane przepisy stosuje się zawsze w przypadku nowo wznoszonych budynków, a w przypadku istniejących wówczas, gdy podlegają one między innymi przebudowie. Stąd nie powinno być wątpliwości, że w przypadku budynków wznoszonych, brak świadectwa nie wpłynie na spełnienie przez te budynki określonych wymogów w zakresie energooszczędności.

Przekazanie świadectwa przy sprzedaży budynku lub jego części ma na celu przede wszystkim poinformowanie o zastosowanych rozwiązaniach instalacyjno-konstrukcyjnych w budynku. Informacja ta, w przypadku, gdy budynek jest wznoszony przez samego właściciela na własne potrzeby jest zbędna.

Kogo obejmuje obowiązek przekazania kopii świadectwa charakterystyki energetycznej do Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa?

Obowiązek przekazania sporządzonego świadectwa dotyczy budynków, w których całkowita powierzchnia użytkowa powyżej 250 m² jest zajmowana przez organy wymiaru sprawiedliwości, prokuraturę oraz organy administracji publicznej i w których dokonywana jest obsługa interesantów.

Właściciele lub zarządcy budynków, w których dokonywana jest obsługa interesantów, dla których zostało sporządzone świadectwo charakterystyki energetycznej na podstawie dotychczasowych przepisów (ustawy – Prawo budowlane), są zobowiązani do przekazania do Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa kopii świadectwa charakterystyki energetycznej w terminie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy. Termin 3 miesięcy ma zapewnić odpowiedni czas na zapoznanie się z nowymi przepisami i umożliwić sporządzenie dla budynków, zajmowanych przez te organy świadectw charakterystyki energetycznej. Celem regulacji jest zapewnienie wzorcowej roli organów administracji publicznej, organów wymiaru sprawiedliwości oraz prokuratury w zakresie zapewnienia stosowania i promowania rozwiązań energooszczędnych w budynkach zajmowanych przez te organy.

Jakie kontrole systemu ogrzewania i systemu klimatyzacji w budynkach należy przeprowadzić?

   Właściciel lub zarządca budynku jest zobowiązany poddać budynki w czasie ich użytkowania kontroli:

• okresowej, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego systemu ogrzewania, z uwzględnieniem efektywności energetycznej kotłów oraz dostosowania ich mocy do potrzeb użytkowych:
  • co najmniej raz na 5 lat – dla kotłów o nominalnej mocy cieplnej od 20 kW do 100 kW,
  • co najmniej raz na 2 lata – dla kotłów opalanych paliwem ciekłym lub stałym o nominalnej mocy cieplnej ponad 100 kW,
  • co najmniej raz na 4 lata – dla kotłów opalanych gazem o nominalnej mocy cieplnej ponad 100 kW,
• okresowej, co najmniej raz na 5 lat, polegającej na ocenie efektywności energetycznej zastosowanych urządzeń chłodniczych o mocy chłodniczej nominalnej większej niż 12 kW.

Nie ma już obowiązku jednorazowej kontroli instalacji ogrzewania z kotłami o efektywnej nominalnej wydajności powyżej 20 kW użytkowanych co najmniej 15 lat, licząc od daty zamieszczonej na tabliczce znamionowej kotła. Urządzenia te będą kontrolowane okresowo, jak pozostałe urządzenia instalacji grzewczych.

   Kontrole systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji obejmują ocenę sprawności tych systemów oraz ich dostosowania do potrzeb użytkowych budynku. Określenie częstotliwości przeprowadzania kontroli ma na celu wykazanie ewentualnych nieprawidłowościach w funkcjonowaniu instalacji lub urządzeń chłodniczych i grzewczych oraz zasygnalizowanie ewentualnych zagrożeń, które mogą być konsekwencją braku dostosowania się do zaleceń osoby przeprowadzającej kontrolę.

Kontrola systemu ogrzewania obejmie nie tylko kotły, jak dotychczas, ale cały system ogrzewania, który zakresem obejmuje także urządzenia instalacyjne. Zapewni to zwiększenie bezpieczeństwa użytkowania kontrolowanych systemów, a ponadto wyższą jakość przeprowadzanej kontroli, bowiem osoba uprawniona będzie zobligowana do wzięcia pod uwagę sprawności funkcjonowania wszystkich części, na które składa się system ogrzewania (a nie tylko kotła). Obowiązek kontroli dotyczy także urządzeń grzewczych zasilanych paliwem odnawialnym, a nie jak do tej pory tylko paliwem nieodnawialnym.

Częstotliwość kontroli systemu ogrzewania i systemu klimatyzacji została uzależniona od nominalnej mocy urządzeń oraz rodzaju paliwa, zgodnie z wymogiem określonym w art. 14 i 15 dyrektywy 2010/31/UE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków. Dodatkowo przepisy art. 24 ust. 3 ustawy, wprowadzają możliwość nieprzeprowadzania kontroli, w przypadku gdy od czasu poprzedniej kontroli nie dokonano zmian w systemie ogrzewania lub systemie klimatyzacji, mających wpływ na ich efektywność energetyczną.

Co zawiera centralny rejestr charakterystyki energetycznej budynków?

Centralny rejestr charakterystyki energetycznej budynków, obejmuje wykazy:

1. osób uprawnionych do sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej;
2. osób uprawnionych do kontroli systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji;
3. świadectw charakterystyki energetycznej;
4. protokołów z kontroli systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji;
5. budynków, których powierzchnia użytkowa zajmowana przez organy wymiaru sprawiedliwości, prokuraturę oraz organy administracji publicznej przekracza 250 m2 i w których dokonywana jest obsługa interesantów, zawierający informacje o charakterystyce energetycznej tych budynków oraz ich powierzchni.

Wykazy wymienione w punktach 1, 2 i 5 są udostępniane za pośrednictwem strony internetowej, żeby ułatwić swobodny dostęp do list ekspertów sporządzających świadectwa charakterystyki energetycznej i wykonujących kontrole systemu ogrzewania i systemu klimatyzacji. Wykaz budynków (o których mowa w punkcie 5) wraz ze wskazaniem ich charakterystyki energetycznej, służy celom informacyjno-statystycznym.

Gdzie przesłać wniosek o aktualizację centralnego rejestru charakterystyki energetycznej budynków?

Wniosek o aktualizację (uzupełnienie) danych zawartych w wykazach prześlij (wraz z kopiami dokumentów potwierdzających zmianę danych) na adres:

Ministerstwo Infrastruktury i Budownictwa
Departament Budownictwa
ul. Chałubińskiego 4/6
00-928 Warszawa

Więcej informacji na temat centralnego rejestru charakterystyki energetycznej budynków można uzyskać pod numerem telefonu: 22 522 51 33.

Zmiany w Ustawie o charakterystyce energetycznej budynków

W porównaniu z wcześniej obowiązującymi przepisami w zakresie charakterystyki energetycznej budynków ustawa wprowadziła następujące zmiany:

• zniesienie obowiązku sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej dla wszystkich budynków oddawanych do użytkowania,
• rozszerzenie katalogu osób uprawionych do sporządzania świadectw,
• wprowadzenie możliwości wykonywania świadectw charakterystyki energetycznej zarówno metodą obliczeniową, jak również bazując na rzeczywistym zużyciu energii, co powinno stanowić ułatwienie zarówno dla osób sporządzających świadectwa, jak i osób, które zlecają ich wykonanie,
• wydłużenie okresu wykonania obowiązkowych kontroli systemów grzewczych z kotłami o mocy nominalnej od 20 do 100 kW z 4 lat (obowiązek istniał od 1 stycznia 2009 r.) do 5 lat. Celem tych kontroli jest uzyskanie przez inwestora informacji o swoim systemie grzewczym: czy jest on odpowiednio dobrany do potrzeb użytkowników, jaką ma sprawność i czy wskazane jest podjecie działań mających na celu poprawę jego działania pod względem efektywności energetycznej, co jest bezpośrednio związane z potencjalnymi korzyściami finansowymi,
• zniesienie obowiązku kontroli instalacji ogrzewania z kotłami o efektywnej nominalnej wydajności powyżej 20 kW użytkowanymi co najmniej 15 lat, licząc od daty zamieszczonej na tabliczce znamionowej kotła. Z chwilą wejścia w życie ustawy urządzenia te będą kontrolowane okresowo, jak pozostałe urządzenia systemów grzewczych,
• wprowadzenie obowiązku podawania informacji w zakresie efektywności energetycznej budynków lub ich części w reklamach dotyczących ich wynajmu lub sprzedaży, w przypadku gdy dla budynku lub jego części sporządzono już świadectwo,
• zapewnienie mechanizmu kontroli poprawności wykonania świadectw charakterystyki energetycznej oraz protokołów z przeglądów systemu ogrzewania i systemu klimatyzacji przez niezależny organ,
• upoważnienie MIiR do opracowania krajowego planu mającego na celu zwiększenie liczby budynków o niskim zużyciu energii,
• wprowadzenie wymogu sporządzenia oraz umieszczania w widocznym miejscu świadectwa charakterystyki energetycznej w przypadku budynków zajmowanych przez organy wymiaru sprawiedliwości, prokuraturę oraz organy administracji publicznej, w których dokonywana jest obsługa interesantów, o powierzchni większej niż 250 m²,
• obowiązek umieszczania świadectw charakterystyki energetycznej w widocznym miejscu w przypadku budynków o powierzchni użytkowej przekraczającej 500 m2, w których są świadczone usługi dla ludności i dla których sporządzono świadectwo.

Krajowy plan mający na celu zwiększenie liczby budynków o niskim zużyciu energii

16 lipca 2015 r. została ogłoszona Uchwała nr 91 Rady Ministrów z dnia 22 czerwca 2015 r. w sprawie przyjęcia „Krajowego planu mającego na celu zwiększenie liczby budynków o niskim zużyciu energii”. Uchwała weszła w życie 17 lipca 2015 r.

Podstawą do opracowania uchwały jest art. 39 ust. 3 ustawy o charakterystyce energetycznej budynków. Zgodnie z art. 39 ust. 1 ustawy, minister właściwy do spraw budownictwa, lokalnego planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa opracowuje projekt krajowego planu mającego na celu zwiększenie liczby budynków o niskim zużyciu energii, który następnie na podstawie art. 39 ust. 3 ustawy zostaje przyjęty przez Radę Ministrów w drodze uchwały. Ustawa wdraża do krajowego porządku prawnego część postanowień dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków. Zgodnie z art. 9 ust. 1 dyrektywy, państwa członkowskie opracowują krajowe plany mające na celu zwiększenie liczby budynków o niemal zerowym zużyciu energii.

W warunkach krajowych „budynek o niemal zerowym zużyciu energii” jest utożsamiany i określany jako „budynek o niskim zużyciu energii”. Definicja „budynku o niskim zużyciu energii” została zamieszczona w punkcie 3 załącznika nr 1 do uchwały. Definicja odwołuje się do wymagań oszczędności energii i izolacyjności cieplnej zamieszczonych w rozporządzeniu w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, obowiązujących od 1 stycznia 2021 r., a dla budynków zajmowanych przez władze publiczne oraz będących ich własnością – od 1 stycznia 2019 r.

Ponadto zgodnie z art. 39 ust. 2 ustawy o charakterystyce energetycznej budynków oraz art. 9 ust. 3 dyrektywy załącznik nr 1 do uchwały zawiera również:

• działania administracji rządowej podejmowane w celu promowania budynków o niskim zużyciu energii, w tym w zakresie projektowania, budowy i przebudowy budynków w sposób zapewniający ich energooszczędność, oraz zwiększenia pozyskania energii ze źródeł odnawialnych w nowych oraz istniejących budynkach. W pkt 4 załącznika nr 1 do uchwały zamieszczono szczegółowy opis polityk i środków finansowych związanych z poprawą efektywności energetycznej budynków;
• harmonogram osiągania celów, który również znalazł się w pkt 4 załącznika nr 1 do uchwały.