Ewakuacja w zakładzie pracy

Kto jest odpowiedzialny za ewakuacje w miejscu pracy? Czy pracodawca ma obowiązek przeprowadzać ćwiczenia ewakuacyjne w zakładzie pracy?

Zgodnie z ustawą z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (J.t.: Dz. U. z 2017 r. poz. 736 z późn. zm.) za bezpieczeństwo i możliwość ewakuacji odpowiedzialny jest właściciel budynku, obiektu budowlanego lub terenu. W zakładach pracy rola ta przypada najczęściej pracodawcy.

Na podstawie przepisów Kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany wyznaczyć pracowników  do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników. Przepisy prawa nie precyzują jednak, czy pracodawca powinien do tego celu wyznaczyć jedną czy więcej osób. Liczba pracowników do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników, ich szkolenie oraz wyposażenie powinny uwzględniać rodzaj i poziom występujących zagrożeń.

Pracodawca przy wyznaczaniu osoby lub osób winien jest kierować się rodzajem i zakresem prowadzonej działalności, liczbą zatrudnionych pracowników i innych osób przebywających na terenie zakładu pracy oraz uwzględnić rodzaj i poziom występujących zagrożeń w danym zakładzie pracy.

Jeżeli pracodawca zatrudnia wyłącznie pracowników młodocianych lub niepełnosprawnych, działania w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników może wykonywać samodzielnie. Musi jednak przy tym uwzględnić rodzaj i poziom występujących zagrożeń.

Pracodawca ma także obowiązek poinformować pozostałych pracowników, o tym kto został wyznaczony do wykonywania tych zadań. Informacja powinna zawierać:

• imię i nazwisko pracownika wyznaczonego lub wyznaczonych pracowników,
• miejsce wykonywania pracy przez wyznaczonego pracownika np. wskazanie działu,
• numer telefonu służbowego lub innego środka komunikacji elektronicznej pracownika.

Pracownicy do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów oraz ewakuacji pracowników muszą mieć ukończone szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. poz. 1860, z późn. zm.)), w którego ramowym programie zostały uwzględnione m.in. zagadnienia dotyczące ochrony przeciwpożarowej. W praktyce dotyczy to wszystkich pracowników firmy.

Niemniej jednak wyznaczona osoba posiadająca jedynie minimalne teoretyczne pojęcie, które zdobędzie na szkoleniu bhp, może mieć problemy z wykonywaniem funkcji powierzonych mu przez pracodawcę.

Ważne, zwłaszcza dla pracodawcy, który ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy, jest to, aby osoba odpowiedzialna za ewakuacje pracowników w firmie, miała także odpowiednie przeszkolenie praktyczne.

W tym celu pomimo, że pracodawca nie ma prawnego obowiązku wysłać takiej osoby na specjalnie szkolenie w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników, powinien wyznaczonej osobie/om zorganizować tego typu szkolenie.

Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, pracodawca ma także obowiązek wyznaczonych pracowników odpowiednio wyposażyć, między innymi w środki łączności umożliwiające wezwanie służb ratowniczych. Powinien on również zapewnić środki niezbędne do zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników.

Należy pamiętać, że omawiani pracownicy nie mają za zadanie zastępować zawodowych służb ratownictwa medycznego oraz straży pożarnej. Ich rola ogranicza się jedynie do podjęcia doraźnych działań do momentu przybycia tychże służb. Do takich działań można zaliczyć m.in.:

• ustalenie dokładnego miejsca pożaru, dróg (kierunków) jego rozprzestrzeniania się i zagrożenia dla pomieszczeń sąsiadujących,   
• zaalarmowanie straży pożarnej oraz odpowiednich służb ratowniczych,
• przystąpienie do gaszenia pożaru przy pomocy podręcznego sprzętu gaśniczego – gaśnice, hydranty wewnętrzne (należy w tym miejscu pamiętać o umiejętności posługiwania się sprzętem gaśniczym, umiejętności te można nabyć na odpowiednim szkoleniu). 

Konsekwencje niewyznaczenia pracowników do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników

Niewyznaczenie pracowników do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników jest naruszeniem przepisów bhp.

Pracodawca za naruszenie tych przepisów może zostać ukarany przez inspektora Państwowej Inspekcji Pracy grzywną w postaci mandatu karnego w wysokości do 2 000 zł, a w przypadku recydywy, czyli wielokrotnego nakładania grzywny – karą 5 000 zł.

Inspektor Pracy może również – zamiast mandatu karnego, skierować do sądu rejonowego wniosek o ukaranie pracodawcy grzywną od 1 000 do 30 000 zł.

Dodatkowo pracodawca, który nie wykona nakazu inspektora pracy może zapłacić grzywnę do 10 000 zł, a jeżeli jest osobą prawną lub jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej – 50 000 zł. W przypadku wielokrotnego nakładania grzywny, jej kwoty mogą sięgnąć do odpowiednio 50 000 i 200 000 zł.

Obowiązkowe „ćwiczenia”

Zgodnie z rozporządzeniem z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. poz. 719), właściciel lub zarządca obiektu przeznaczonego dla ponad 50 osób będących jego stałymi użytkownikami, niezakwalifikowanego do kategorii zagrożenia ludzi ZL IV, powinien co najmniej raz na 2 lata przeprowadzać praktyczne sprawdzenie organizacji oraz warunków ewakuacji z całego obiektu.

W przypadku obiektów, w których cyklicznie zmienia się jednocześnie grupa powyżej 50 użytkowników, w szczególności: szkół, przedszkoli, internatów, domów studenckich, praktycznego sprawdzenia organizacji oraz warunków ewakuacji należy dokonać – co najmniej raz na rok, jednak w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące od dnia rozpoczęcia korzystania z obiektu przez nowych użytkowników.

W przypadku obiektu zawierającego strefę pożarową zakwalifikowaną do kategorii zagrożenia ludzi ZL II oraz w budynkach zakwaterowania osadzonych zlokalizowanych na terenach zakładów karnych i aresztów śledczych, zakres i obszar budynku objęty praktycznym sprawdzeniem organizacji i warunków ewakuacji musi być uzgodniony z właściwym miejscowo komendantem powiatowym (miejskim) Państwowej Straży Pożarnej.

Właściciel lub zarządca obiektu powiadamia właściwego miejscowo komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej o terminie przeprowadzenia działań, nie później niż na tydzień przed ich przeprowadzeniem.