Hałas w środowisku pracy (klasyfikacja, wartości)

Hałas jako czynnik szkodliwy w środowisku pracy przy przekroczeniu dopuszczalnych norm, oddziałuje negatywnie na narząd słuchu. W celu ograniczenia hałasu istotne jest wyznaczenie tzw. wartości granicznych hałasu.

Podstawowym zadaniem narządu słuchu człowieka jest odbiór wrażeń dźwiękowych wywołanych rozchodzącą się w otoczeniu falą akustyczną nazywaną hałasem.

Według rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r.  w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażaniem na hałas lub drgania mechaniczne (Dz. U. poz. 1318), hałas oznacza każdy dźwięk, który może doprowadzić do utraty słuchu albo może być szkodliwy dla zdrowia lub zwiększać ryzyko wypadku przy pracy.

Klasyfikacja i podział hałasu

Ucho ludzkie jest w stanie odebrać dźwięki o częstotliwościach od 20 Hz do 20 kHz (1 kHz = 1000 Hz). Dźwięki takie nazywamy dźwiękami słyszalnymi. Niesłyszalne dla człowieka dźwięki o częstotliwościach poniżej 20 Hz nazywamy infradźwiękami, a dźwięki o częstotliwościach powyżej 20 kHz nazywamy ultradźwiękami.

Ze względu na zakres częstotliwości wyróżnia się:

• Hałas infradźwiękowy – zawiera składowe o częstotliwościach infradźwiękowych (niesłyszalnych) od 1 Hz do 20 Hz i niskich częstotliwości słyszalnych do 50 Hz. Dość powszechnie jest także stosowanie dla hałasu o częstotliwościach od ok. 10 Hz do 250 Hz określenie hałas niskoczęstotliwościowy,
• Hałas słyszalny – zawiera składowe o częstotliwościach od 20Hz do 16 kHz (niektóre dane literaturowe podają  zakres 20 Hz-20 kHz, a niektóre 16 Hz – 16 kHz).  Granice zakresu słyszalności nie są ścisłe i zależą, poza indywidualnymi cechami każdego człowieka, od amplitudy drgań akustycznych oraz od wieku człowieka,
• Hałas ultradźwiękowy – zawiera w swoim widmie składowe o częstotliwościach słyszalnych i ultradźwiękowych od 10 do 40 kHz (w niektórych danych wskazywana jest wartość 100 kHz).

Odbiór wrażeń dźwiękowych

Wrażenie słuchowe wywołane dźwiękiem zależy od jego częstotliwości i poziomu ciśnienia akustycznego. Nasz narząd słuchu jest przystosowany do odbioru fal o poziomie ciśnień od 20×10^-6 Pa do 10 Pa i częstotliwości z zakresu 20 Hz do 18000 Hz, przedziały te wyznaczają obszar słyszalności ucha, co prezentuje rysunek poniżej.

Dolna ciągła krzywa widoczna na rysunku, przedstawia tzw. próg słyszalności ucha,rozumiany jako minimalne natężenie dźwięku, przy którym dany ton jest już słyszany. Górna krzywa przedstawia tzw. próg bólu rozumiany jako minimalne natężenie dźwięku, przy którym występuje uczucie bólu w uszach. Odbiór dźwięków z tak szerokiego przedziału ciśnień, obejmującego sześć rzędów, możliwy jest dzięki temu, że wrażenie subiektywne natężenia rośnie wolniej niż natężenie fizyczne.

Krzywe jednakowej słyszalności ucha

Krzywe widoczne na rysunku poniżej nazywamy krzywymi jednakowej słyszalności. Ponieważ czułość ucha jest różna dla różnych częstotliwości dźwięku, w celu oceny wpływu hałasu na organizm ludzki wprowadzono krzywe korekcyjne „A”, „B”, „C” i „D” (zadaniem krzywych korekcyjnych jest dostosowanie „czułości miernika” do czułości ucha). Krzywa korekcyjna „A” przystosowuje charakterystykę pomiarową przyrządu do czułości ucha w zakresie małych poziomów głośności, a krzywa korekcyjna „C” w zakresie dużych poziomów. Dla szczególnie wysokich poziomów dźwięku np. hałas lotniczy wprowadzono krzywą „D”. W pomiarach hałasu preferuje się krzywą korekcyjną „A”.