Jak rozpoznać mobbing i jak sobie z nim radzić?
Wielu pracowników może borykać się z problemem mobbingu w pracy. Czy jednak każdy z nas potrafi jednoznacznie stwierdzić, że ma do czynienia właśnie z tym zjawiskiem?
Pojęcie mobbingu w ostatnich latach stało się bardzo popularne. Oczywiście nie jest to powód do zadowolenia, jednak niewątpliwie o zjawisku tym coraz częściej mówią sami pracownicy i przyznają się, że w ich pracy mobbing jest stosowany. Tym sposobem oprawca, którym może być pracodawca ale też współpracownik, nie czuje się już bezkarnie.
Najważniejsza jest sama reakcja poszkodowanego. Jeżeli on sam nie przeciwstawi się zaistniałej sytuacji, nie będzie w stanie w inny sposób jej zmienić.
Na samym początku musimy zdawać sobie sprawę czym jest mobbing w prawie. Kwestie prawne mobbingu zostały określone w Kodeksie pracy. Na podstawie przepisów kodeksowych mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników. Ofiarą tak zrozumiałego mobbingu może być tylko pracownik, czyli osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę.
Przesłanki definicji kodeksowej muszą być spełnione łącznie, jeśli chcemy przed sądem udowodnić istnienie mobbingu w naszej pracy.
Co nie będzie mobbingiem?
Mobbingiem nie jest dyscyplinowanie personelu, w sytuacjach kiedy działania pracodawcy lub przełożonego nie są wyłączne i wyjątkowe w stosunku do osoby lub grupy osób, tylko dotyczą zarządzania całą grupą pracowniczą. Zatem jeżeli polecenie wykonania zadania nie narusza Twojej godności, jest zgodne z kwalifikacjami i zakresem obowiązków, to z cech stosunku pracy wynika konieczność jego wykonania. Jeśli jednak uważasz, że padłeś ofiarą mobbingu przeanalizuj dokładnie kodeksową definicję mobbingu i upewnij się, że wszystkie elementy tego zjawiska występują w Twojej pracy.
Wyznacznikiem zakwalifikowania danych sytuacji jako niemobbingowych może być także następujące orzecznictwo.
Wydawanie poleceń przez pracodawcę w godzinach nadliczbowych nie narusza żadnego dobra pracownika, jeśli wydawane jest we właściwej formie. Nie jest więc ani dyskryminacją, ani mobbingiem.
Wyrok SN z dnia 8 grudnia 2005 r. I PK 103/2005
Wykonywanie czynności kontrolnych wobec pracownika może naturalnie łączyć się dla niego ze stresem, nie oznacza to zaraz szykanowania pracownika.
Wyrok SN z dnia 27 stycznia 2005 r. II PK 198/2004
Nie stanowią mobbingu konflikty z przełożonym i niektórymi kolegami, które wynikały raczej z przewrażliwienia na punkcie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyrok SA w Warszawie z dnia 17 kwietnia 2007 r. III APa 5/2007
Jak rozpoznać mobbing?
Aby upewnić się, że padłeś ofiarą mobbingu rozważ następujące kwestie.
- Czy zachowania lub działania uważane za mobbing są uporczywe i długotrwałe?
Ważna jest nie tyle Twoja subiektywna ocena, ile obiektywny czas trwania i nasilenie zachowań. Na pewno nie możemy mówić o mobbingu jeżeli jest to jednorazowe nietaktowne zachowanie. W sytuacjach kiedy nękanie i zastraszanie trwa co najmniej 6 miesięcy, licząc od momentu pojawienia się pierwszych sygnałów, możemy wówczas liczyć na zakwalifikowanie tych zachowań jako mobbingowych.
- Czy działania lub zachowania mobbingującego budzą Twój jednoznaczny sprzeciw?
Sam mobbing jako zjawisko psychologiczne nie jest karalny. Liczy się skutek mobbingu oraz jednoznaczny sprzeciw wobec takich praktyk.
- Udaj się do lekarza
Przy identyfikacji zjawiska mobbingu ważna jest także ocena i diagnoza pod kątem uszczerbku na zdrowiu. Jeżeli faktycznie doznałeś rozstroju zdrowia musisz to wykazać. Za rozstrój zdrowia wywołany mobbingiem przysługuje Ci zadośćuczynienie w nielimitowanej kwocie. Znaczenie ma stopień utraty zdrowia, następstwa zawodowe, prywatne, społeczne itp.
- Ustal fakty
- Jeżeli wystąpił u Ciebie rozstrój zdrowia ustal jego związek z mobbingiem,
- Czy jesteś gotowy na wypowiedzenie umowy o pracę? Miej świadomość, że jedynie wypowiedzenie umowy złożone na piśmie upoważnia Cię do odszkodowania,
- Zbierz wszystkie, odpowiednie dowody potwierdzające zaistnienie mobbingu. To Ty sam musisz udowodnić, że to zjawisko rzeczywiście miało miejsce.
- Naucz się bronić
- Zapisuj wszystkie niepokojące zachowania i działania mobbingowe, notuj miejsce, czas oraz okoliczności im towarzyszące,
- Rozmawiaj na temat Twojej sytuacji z jak największą liczbą osób,
- Szukaj pomocy poza pracą,
- Przechowuj zapisy wszystkich incydentów, nawet jeśli nie ma na to świadków,
- Jeżeli zauważysz pierwsze oznaki mobbingu, od razu rozmawiaj o tym z rodziną, kolegami, związkami zawodowymi,
- Szukaj możliwości mediacji – pierwsze problemy rozwiązuj polubownie, jeśli się nie uda szukaj innych możliwości,
- Naucz się odpowiadać na zaczepki słowne, bądź asertywny. Wyrażaj własne emocje i zdanie bez naruszania godności osobistej rozmówcy. Nie reaguj agresją.
- Złóż pozew
Działania lub zachowania mobbingowe dzielą się na bezprawne np.: poniżanie, lekceważenie, szykanowanie itp. oraz pozornie zgodne z prawem np.: odmowa udzielania urlopu, polecenie pracy w nadgodzinach itp.
Postępowanie dowodowe w sprawach mobbingowych prowadzi się w dwóch etapach. Pierwsze obejmuje ustalenie, czy faktycznie mamy do czynienia z mobbingiem, natomiast w drugim bada się, czy doszło do wywołania rozstroju zdrowia lub szkody. Niezależnie od tego, czy Twoja sytuacja kwalifikuje się do sądu pracy, pamiętaj, że zawsze możesz złożyć przeciwko mobberowi pozew cywilny z tytułu naruszenia dóbr osobistych.
Przed sądem cywilnym możesz domagać się, aby osoba naruszająca Twoje dobra osobiste przeprosiła ustnie lub na piśmie albo np. zamieściła sprostowanie w prasie. Możesz także wystąpić o przyznanie zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy na wskazany cel społeczny.
Pamiętaj, że mobberem, czyli osobą dopuszczającą się mobbingu może być człowiek, który nie jest pracownikiem, a np. jest zatrudniony na umowę o dzieło lub kontrakt menadżerski. Warto mieć na uwadze również, że pozew sądowy w myśl Kodeksu pracy kieruje się zawsze przeciwko pracodawcy, niezależnie od tego, kto jest faktycznym sprawcą mobbingu, nawet jeśli jest nim współpracownik.
Przeanalizuj dotychczasowe rozważania, dodatkowo możesz wykonać podstawową listę kontrolną, która sumuje najbardziej charakterystyczne działania o charakterze mobbingu. Jeżeli Twoja odpowiedź na większość pytań brzmi TAK, to możesz znajdować się w grupie ryzyka. Pamiętaj jednak, że lista ma tylko charakter orientacyjny, nie jest dowodem w sprawie.
Przykładowa lista kontrolna dotycząca mobbingu w pracy
- Czy w ostatnim czasie spotkałeś się z nieuzasadnioną krytyką Twojej pracy lub życia prywatnego, ze strony kogokolwiek w środowisku pracy?
tak nie
- Czy zostałeś odizolowany fizycznie lub społecznie od reszty współpracowników?
tak nie
- Czy ktokolwiek zaniża Twoje zaangażowanie w pracę?
tak nie
- Czy otrzymujesz nadmierną ilość pracy, tzn. nie do wykonania w ustalonym terminie lub niedostosowaną do Twoich możliwości?
tak nie
- Czy ktokolwiek obraża Cię w pracy?
tak nie
- Czy naruszano Twoją prywatność – przeszukiwano biurko, szafkę na ubrania, czytano osobiste dokumenty lub notatki itp.?
tak nie
- Od jakiego czasu wstępują te działania?
od kilku lat od pół roku od miesiąca
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia z 26 czerwca 1974 r.- Kodeks pracy (Dz. U. z 2018 r. poz. 108 z późn. zm.),
- Ustawa z dnia23 kwietnia 1964 r.- Kodeks cywilny ( Dz. U. z 2017 r. poz. 459 z późn. zm.),
- Wyrok SN z dnia 8 grudnia 2005 r. I PK 103/2005,
- Wyrok SN z dnia 27 stycznia 2005 r. II PK 198/2004,
- Wyrok SA w Warszawie z dnia 17 kwietnia 2007 r. III APa 5/2007.
Źródła pomocnicze:
- www.pip.gov.pl
Skomentuj