Konstrukcja i budowa maszyn

Szczegółowe wymogi dotyczące konstrukcji i budowy maszyn i urządzeń wynikają z rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

W myśl § 51 ust. 1 rozporządzenia, maszyny i inne urządzenia techniczne (zwane dalej maszynami), powinny spełniać wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, określone w Polskich Normach i właściwych przepisach przez cały okres ich użytkowania.

Montaż, eksploatacja i obsługa maszyn powinny być zgodne z dokumentacją techniczno-ruchową. Pracodawca winien posiadać dla każdej maszyny taką dokumentację, bez względu na to, kiedy dane urządzenie zostało skonstruowane.
Każda maszyna powinna być wyposażona w element sterowniczy przeznaczony do jej całkowitego i bezpiecznego zatrzymania. W związku z zagrożeniami, jakie stwarza dana maszyna i jej nominalny czas zatrzymania, maszyna powinna być wyposażona w urządzenie do zatrzymania awaryjnego. Elementy sterownicze winny być łatwo odróżniające się i odpowiednio oznakowane oraz nie mogą stwarzać jakichkolwiek zagrożeń, w szczególności spowodowanych ich niezamierzonym włączeniem (§ 52 ogólnych przepisów bhp).
Szczególne wymogi w zakresie wyłączników awaryjnych rozporządzenie przewiduje dla maszyn wielostanowiskowych, zwłaszcza w przypadku, gdy ze stanowiska głównego nie są widoczne wszystkie pozostałe stanowiska współpracujące. Wyłączniki takie, spełniające warunki, określone wyżej, powinny być ponadto usytuowane na każdym stanowisku, przy czym ponowne uruchomienie maszyny winno być możliwe jedynie ze stanowiska głównego. Warunkiem bezpiecznego uruchomienia maszyny jest oczywiście uprzednie sprawdzenie i usunięcie przyczyn wyłączenia energii zasilającej. Maszyny te mają być wyposażone w urządzenia sygnalizujące uruchomienie (akustyczne lub optyczne), automatycznie uprzedzające o ich uruchomieniu. Odbiór sygnału winien być zapewniony na wszystkich stanowiskach maszyny, jeszcze przed jej uruchomieniem. Konieczna jest także sygnalizacja ostrzegawcza i alarmowa – łatwo dostrzegalna i zrozumiała. Instalacja ma ostrzegać zarówno o uruchomieniu maszyny, jak i o wyłączeniu z zasilania, gdyż w obu przypadkach może zachodzić niebezpieczeństwo zagrożenia dla obsługi (§ 53 i 54).


Wszystkie elementy ruchome maszyn i ich części, które w zetknięciu się z nimi stwarzają zagrożenie, powinny być do wysokości 2,5 m od poziomu podłogi (podestu) stanowiska pracy osłonięte lub zaopatrzone w inne skuteczne urządzenia ochronne, z wyjątkiem przypadku, gdy spełnienie tych wymagań nie jest możliwe ze względu na funkcję maszyny (§ 55 ust. 1 rozporządzenia).

Przepis ten należy rozumieć w ten sposób, że brak zabezpieczenia jest dopuszczalny wyłącznie wówczas, gdy względy technologiczne wykluczają jego istnienie. Niedopuszczalne są natomiast tłumaczenia, że wymagane zabezpieczenia są trudne do skonstruowania, ponieważ na pracodawcy ciąży obowiązek zapewnienia bezpiecznych warunków pracy i nie może takich warunków zastępować pouczeniami o konieczności zachowania przez pracowników środków ostrożności.
Stosowane osłony i zabezpieczenia powinny uniemożliwiać bezpośredni dostęp do strefy niebezpiecznej. Osłony niepełne (wykonane z siatki, blachy perforowanej, prętów itp.) winny znajdować się w takiej odległości od elementów niebezpiecznych, aby przy danej wielkości i kształcie otworów nie było możliwe bezpośrednie dotknięcie tych elementów. Odległości te, zwane odległościami bezpieczeństwa, określają Polskie Normy (PN-EN 953+A1:2009 Bezpieczeństwo maszyn. Osłony. Ogólne wymagania dotyczące projektowania i budowy osłon stałych i ruchomych).
Pasy, łańcuchy, taśmy, koła zębate i inne elementy układów napędowych oraz części maszyn zagrażające spadnięciem, znajdujące się nad stanowiskami pracy lub przejściami, na wysokości ponad 2,5 m od poziomu podłogi, powinny być osłonięte od dołu trwałymi osłonami.

Urządzenia ochronne stosowane przy maszynach powinny spełniać następujące ogólne wymagania:
— zapewniać bezpieczeństwo zarówno pracownikowi zatrudnionemu bezpośrednio przy obsłudze maszyny, jak i osobom znajdującym się w pobliżu,
— działać niezawodnie, posiadać odpowiednią trwałość i wytrzymałość,
— funkcjonować samoczynnie, niezależnie od woli i uwagi obsługującego, w przypadku gdy jest to celowe i możliwe,
— nie mogą być łatwo usuwane lub odłączane bez pomocy narzędzi,
— nie mogą utrudniać wykonywania operacji technologicznej ani ograniczać możliwości śledzenia jej przebiegu oraz nie mogą powodować zagrożeń i dodatkowego obciążenia fizycznego lub psychicznego pracowników.
Urządzenia ochronne przy maszynach szczególnie niebezpiecznych powinny dodatkowo być tak skonstruowane, aby:
— zdjęcie, otwarcie lub wyłączenie urządzenia ochronnego powodowało natychmiastowe zatrzymanie maszyny bądź jej niebezpiecznych elementów lub niemożliwe było zdjęcie albo otwarcie osłony podczas ruchu osłanianych elementów,
Przepis 215 kodeksu pracy został znowelizowany z dniem 18.01.2009 r. Ustawodawca pominął w jego treści odpowiedzialność konstruktora maszyn i urządzeń stwierdzając, że za zapewnienie eksploatacji maszyn i urządzeń odpowiada w całości pracodawca. Jest to zmiana korzystna, gdyż eliminuje ewentualne wątpliwości prawne, jakie powstawały na tle poprzedniego brzmienia art. 215, w którym ustawodawca niepotrzebnie odwoływał się do obowiązków konstruktora i producenta, regulując zagadnienia nieistotne dla stosunków zatrudnieniowych.

Skomentuj