Maty ochronne – nowe wymagania normatywne

Wśród nowych norm, opublikowanych przez Polski Komitet Normalizacyjny w okresie od 1 sierpnia do 1 października 2013 r., znajdujemy dwie normy.

Są to normy:

1. PN‑EN ISO 13856-1:2013‑08E (wersja angielska) Bezpieczeństwo maszyn. Urządzenia ochronne czułe na nacisk. Cześć 1: Ogólne zasady projektowania oraz badań mat i podłóg czułych na nacisk

Wymagania bezpieczeństwa dla urządzeń ochronnych czułych na nacisk zostały określone w normie PN‑EN ISO 13856-1:2013‑08E, która została opublikowana przez Polski Komitet Normalizacyjny 28 sierpnia br. Wprowadziła postanowienia norm EN ISO 13856-1:2013, ISO 13856-1:2013 i zastąpiła PN‑EN 1760-1+A1:2009. Jest to norma typu C, więc postanowienia w niej zawarte dotyczące wymagań bezpieczeństwa, różniące się od analogicznych postanowień zawartych w normach typu A i B, mają pierwszeństwo.

W normie ustalone zostały ogólne zasady oraz określono wymagania dotyczące projektowania i badania czułych na nacisk mat i podłóg, najczęściej pobudzanych stopami, a przeznaczonych do stosowania jako urządzenia ochronne dla ludzi w przypadku maszyn niebezpiecznych.

PN‑EN ISO 13856-1:2013‑08E ma zastosowanie do czułych na nacisk mat i podłóg, niezależnie od rodzaju stosowanej energii (np. elektrycznej, hydraulicznej, pneumatycznej lub mechanicznej), zaprojektowanych do wykrywania m.in. osób ważących więcej niż 20 kg (np. dzieci).

Granicę 20 kg wprowadzono, ponieważ jest ona zależna od zastosowania m.in.:

  •  wymiarów lub konfiguracji obszaru skutecznej czułości czułych na nacisk mat lub czułych na nacisk podłóg w odniesieniu do jakiegoś konkretnego zastosowania;
  •  poziomów zapewnienia bezpieczeństwa (PL) w odniesieniu do elementów systemu sterowania związanych z bezpieczeństwem (SRP/CS) innych niż zapewniających poziom minimalny.

Norma ma zastosowanie tylko do urządzeń ochronnych czułych na nacisk wyprodukowanych po dacie jej opublikowania.

W rozdziale 3 „Powołania normatywne” wymieniono 16 norm:

  • 3 datowane, z rokiem publikacji (przykładowo: EN ISO 12100-1:2010, EN IEC 60204-1:2005, EN IEC 61496-1:2004) – w tym przypadku mają zastosowanie wyłącznie cytowane wydania normy,
  • 13 niedatowanych, w tym przypadku stosuje się ostatnie wydanie normy powołanej.

W PN‑EN ISO 13856-1:2013‑08E podano 12 definicji, m.in.: maty czułej na nacisk – tj. urządzenia ochronnego wykrywającego osobę, która na nim stoi lub na nie wkracza. Urządzenie to powinno zawierać czujnik reagujący na przyłożony nacisk, jednostkę sterującą (kontrolną) oraz jedno lub kilka urządzeń przełączających sygnał wyjściowy. Ponadto podane zostały inne definicje, m.in. dotyczące: podłogi czułej na nacisk, sensora, jednostki sterującej (kontrolnej), strefy martwej.

Wymagania dotyczące bezpieczeństwa (ujęte w rozdziale 4) powinny być oparte na wymaganiach podanych w omawianej normie oraz w przywołanych normach. Wymagania bezpieczeństwa dotyczą m.in. pojedynczego sensora, kombinacji sensorów (zestawu), czasu zadziałania, obciążenia statycznego, reakcji urządzeń przełączających sygnał wyjściowy na siłę inicjującą, urządzenia resetującego, warunków środowiska pracy (m.in. temperatury, wilgotności, kompatybilności elektromagnetycznej, drgań), wyposażenia elektrycznego, ochrony przeciwporażeniowej, zabezpieczenia przed przetężeniem.

W rozdziale 5 normy zawarte zostały postanowienia dotyczące znakowania jednostki sterującej oraz sensora(-ów),
natomiast w rozdziale 6 podane zostały informacje dotyczące użytkowania wymienionych urządzeń ochronnych, m.in. wymagania dotyczące instrukcji użytkowania.

W rozdziale 7 opisano badania wymagań bezpieczeństwa określonych w normie (dobór próbki do badań, miejsc do badań oraz rodzaju badań).

PN‑EN ISO 13856-1:2013‑08E zawiera 5 załączników:

  •  A – w którym przedstawiono diagramy czasowe dla urządzeń z resetowaniem oraz dla urządzeń bez resetowania;
  •  B – w którym określono wymagania związane z zastosowaniem omawianych w normie urządzeń ochronnych (wraz z rysunkami ilustrującymi dobrą i nieprawidłową instalację);
  • C – który określa wymagania związane z projektowaniem mat i podłóg czułych na nacisk;
  • D – który określa wymagania związane z instalowaniem, przekazywaniem do eksploatacji i badaniem wymienionych urządzeń ochronnych czułych na nacisk;
  • ZA – w którym podane zostały powiązania wymagań bezpieczeństwa z zasadniczymi wymaganiami dyrektywy maszynowej 2006/42/WE.

2. PN‑EN ISO 13856-2:2013‑08E (wersja angielska) Bezpieczeństwo maszyn. Urządzenia ochronne czułe na nacisk. Część 2: Ogólne zasady projektowania oraz badań obrzeży i listew czułych na nacisk

Norma została opublikowana przez PKN 28 sierpnia 2013 r. Wprowadziła postanowienia norm EN ISO 13856-2:2013, ISO 13856-2:2013; zastąpiła normę PN‑EN 1760-2+A1:2009. Jest to norma typu C.

Ustalono w niej ogólne zasady oraz określono wymagania dotyczące projektowania i badania czułych na nacisk obrzeży i czułych na nacisk listew, stosowanych jako urządzenia ochronne, a nie jako urządzenia pobudzania przy normalnej obsłudze. Norma dotyczy obrzeży czułych na nacisk i listew czułych na nacisk z możliwością zewnętrznego resetowania lub bez takiej możliwości, stosowanych do wykrywania osób lub części ich ciała, które mogą być narażone na zagrożenia, takie jak powodowane przez części ruchome maszyn.

Norma nie dotyczy:

  •  określania przydatności czułych na nacisk obrzeży i czułych na nacisk listew do określonego zastosowania,
  •  wyboru odpowiedniego poziomu zapewnienia bezpieczeństwa w odniesieniu do elementów systemu sterowania związanych z bezpieczeństwem (SRP/CS) innych niż zapewniające poziom minimalny,
  •  określania wymiarów lub konfiguracji obszaru skutecznej czułości czułych na nacisk obrzeży i czułych na nacisk listew w odniesieniu do jakiegoś konkretnego zastosowania,
  •  urządzeń do zatrzymywania według IEC 60204-1 stosowanych tylko przy normalnej obsłudze, łącznie z urządzeniami do awaryjnego zatrzymywania maszyn.

Norma ma zastosowanie tylko do wymienionych urządzeń ochronnych wyprodukowanych po dacie jej opu­-
­blikowania.

W rozdziale 3 „Powołania normatywne” wymieniono 20 norm:

  •   6 norm datowanych (przykładowo: EN ISO 12100-1:2010, EN IEC 60204-1:2005, EN IEC 61496-1:2004, EN ISO 13849-1:2006),
  •  14 norm niedatowanych.

W PN‑EN ISO 13856-2:2013‑08E podano 22 definicje, m.in.: obrzeża czułego na nacisk, listwy czułej na nacisk, sensora, jednostki przełączającej sygnał wyjściowy, siły inicjującej, powierzchni skutecznej czułości, resetowania.

W rozdziale 4 określono wymagania bezpieczeństwa dotyczące m.in.: powierzchni skutecznej czułości, warunków środowiskowych, prędkości roboczej, liczby czujników, wyposażenia elektrycznego.

W rozdziale 5 normy zawarte zostały postanowienia dotyczące oznakowania urządzeń ochronnych, w rozdziale 6  – informacje dla użytkowników, tj. wymagania dotyczące instrukcji użytkowania w różnych etapach użytkowania omawianych urządzeń, natomiast w rozdziale 7 określono wymagania związane z badaniami oraz weryfikacją wymagań bezpieczeństwa określonych w normie.

Norma zawiera 8 załączników:

  •  A – w którym przedstawiono diagramy czasowe dla urządzeń z resetowaniem oraz dla urządzeń bez resetowania;
  • B – w którym określono wymagania związane z parametrami urządzeń ochronnych (droga, siła i prędkość);
  • C – który zawiera wymagania dla producenta omawianych urządzeń ochronnych;
  • D – który określa wymagania związane z projektowaniem tych urządzeń;
  •  E – który określa wymagania związane z zastosowaniem tych urządzeń;
  • F – który określa wymagania związane z instalowaniem, przekazywaniem do eksploatacji i badaniem wymienionych urządzeń ochronnych;
  • G – który zawiera ogólne informacje dotyczące systemów spełniających wymagania kategorii 2 zgodnie z normą ISO 13849-1;
  •  ZA – który podaje powiązania wymagań bezpieczeństwa z zasadniczymi wymaganiami dyrektywy maszynowej 2006/42/WE.

Przedstawione w niniejszym przeglądzie normy zostały opracowane przez Komitet Techniczny nr 158: Bezpieczeństwa Maszyn i Urządzeń Technicznych oraz Ergonomii – Zagadnienia Ogólne.

Doceniając wysoki, merytoryczny poziom wymagań przedstawionych w omawianych normach, można mieć jednak pewien niedosyt, ponieważ obie normy zostały opracowane i opublikowane w języku angielskim. Kiedy doczekamy się wersji norm w języku polskim? Wydaje się, że nieprędko.

mgr inż. Andrzej Kowerski  

Skomentuj