Metamorfozy w wykazie prac uciążliwych dla kobiet

1 maja 2017 r. to dzień wejścia w życie projektowanego rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią.

Nowelizacja przewiduje, że zakaz zatrudniania kobiet przy pracach uciążliwych, niebezpiecznych i szkodliwych dla ich zdrowia, nie będzie już dotyczył wszystkich pracownic, ale zostanie ograniczony do tych będących w ciąży lub karmiących dziecko piersią. W związku z tym, nastąpi zawężenie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet wyłącznie do kobiet w ciąży lub karmiących dziecko piersią. Oznacza to jednoznaczne obniżenie dotychczasowych wymagań ustalonych w prawie polskim.

Projektowane rozporządzenie ma także w większym stopniu różnicować sytuację kobiet w ciąży lub karmiących – te drugie będzie można zatrudniać przy większej liczbie prac niż dotychczas.

1. Przyczyny wprowadzenia zmian oraz obecny stan prawny

Obecnie wykaz prac, których nie mogą wykonywać kobiety, przede wszystkim będące w ciąży lub w okresie karmienia dziecka piersią znajduje się w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. z 2016 r. poz. 2057). Rozporządzenie to zostało wydane na podstawie starego brzmienia art. 176 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r.- Kodeks pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 1666, 2138 i 2255, z 2017 r. poz. 60), na mocy którego „nie wolno zatrudniać kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia”. Wykaz tych prac określony jest w rozporządzeniu z dnia 10 września 1996 r.

Jednak przepisy tego artykuły zostały określone przez Komisję Europejską, jako niezgodne z postanowieniami Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/73/WE z dnia 23 września 2002 r. zmieniającej dyrektywę Rady 76/207/EWG w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w zakresie dostępu do zatrudnienia, kształcenia i awansu zawodowego oraz warunków pracy. Przepis 176 Kp odnosił się do wszystkich kobiet, a nie tylko do kobiet w ciąży i karmiących dziecko piersią, dlatego też zdaniem Komisji Europejskiej brzmienie tego artykułu stanowiły przeszkodę w zapewnieniu równouprawnienia płci, szczególnie w zakresie dostępu do zatrudnienia.

Ustawa z dnia 22 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy- Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1053) zmieniła art. 176 Kp, w tym także upoważniła do wydania rozporządzenia Rady Ministrów. Zmieniony artykuł odnosi się jedynie do kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią. Według nowego brzmienia przepisu „kobiety w ciąży i kobiety karmiące piersią nie mogą wykonywać prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia, mogących mieć niekorzystny wpływ na zdrowie kobiet, przebieg ciąży lub karmienia dziecka piersią”.

2. Treść rozporządzenia

W celu wykonania upoważnienia do wydania ww. rozporządzenia, przygotowano projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią, którego planowane wejście określono na dzień 1 maja 2017 roku.

Rada Ministrów określiła w drodze rozporządzenia wykaz prac, o których mowa w art. 176 § 1, obejmującego prace:

– związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym, w tym ręcznym transportem towarów,

– mogące mieć niekorzystny wpływ ze względu na sposób i warunki wykonywania tych prac, z uwzględnieniem rodzajów czynników występujących w środowisku pacy i poziomu ich występowania.

Projekt rozporządzenia ma uwzględniać postanowienia dyrektywy Rady 92/85/EWG z dnia 19 października 1992 r. w sprawie wprowadzenia środków służących wspieraniu poprawy w miejscu pracy bezpieczeństwa i zdrowia pracownic w ciąży, pracownic, które niedawno rodziły i pracownic karmiących piersią.

Projekt rozporządzenia odnosi się tylko i wyłącznie do prac, których nie powinny wykonywać kobiety w ciąży i/lub karmiące dziecko piersią. Nie ma w nim regulacji odnoszących się do kobiet niebędących w ciąży lub kobiet niekarmiących dziecko piersią.

Projekt rozporządzenia dotyczący wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży lub kobiet karmiących dziecko piersią, dzieli te prace na 8 grup.

Pierwsza grupa są to Prace związane z wysiłkiem fizycznym i ręcznym transportem ciężarów oraz wymuszoną pozycją ciała. W tej kategorii pozostały dotychczasowe dopuszczalne dla kobiet w ciąży normy wysiłku fizycznego, w tym także normy dźwigania ciężarów (określone w ww. rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r.). W tym miejscu określono prace, które nie powinny być wykonywane przez kobiety w ciąży, ze względu na możliwe negatywne skutki dla przebiegu ciąży, w tym rozwoju płodu. Do wykazu tych prac zaliczamy m.in. pracę przy:

ręcznym przenoszeniu przedmiotów pod górę przy pracy stałej, dopuszczając jednak możliwość przenoszenia przez kobiety w ciąży bardzo lekkich przedmiotów (ciężar do 1 kg) pod górę wyłącznie jeśli praca ma charakter dorywczy;

ręcznym przetaczaniu przedmiotów o kształtach okrągłych oraz zespołowym przemieszczaniu przedmiotów;

ręcznym przenoszeniu materiałów ciekłych- gorących, żrących lub o właściwościach szkodliwych dla zdrowia (bez względu na masę tych przedmiotów)

przewożeniu ładunków na wózkach jednokołowych (taczkach) i wózkach wielokołowych poruszanych ręcznie.

Pracami, których kobiety w ciąży nie powinny wykonywać są również:

– pracę w pozycji wymuszone;

– pracę w pozycji stojącej łącznie ponad 3 godziny w czasie zmiany roboczej, przy czym czas spędzony w pozycji stojącej nie może jednorazowo przekraczać 15 minut, po którym to czasie powinna nastąpić 15-minutowa przerwa;

Prace te są obecnie wymienione w grupie I ust. 7 pkt 4 rozporządzenia z dnia 10 września 1996 r. Wskazano tam, że kobietom w ciąży i w okresie karmienia wzbroniona jest praca w pozycji stojącej łącznie ponad 3 godziny w czasie zmiany roboczej, nie wskazano jednak przerw, o których mowa w projekcie.

Zgodnie z projektem rozporządzenia kobieta w ciąży nie powinna wykonywać pracy przy obsłudze monitorów ekranowych (praca przy komputerze) dłużej niż 50 minut w ciągu każdej godziny, z zapewnieniem co najmniej 10-minutowej przerwy wliczanej w czas pracy, przy nieprzekraczaniu 8 godzin łącznego czasu pracy w ciągu doby. Kwestia ta jest obecnie wymieniona w ust. 1 pkt 4 grupy VI rozporządzenia z dnia 10 września 1996 r. Według tego przepisu kobiety w ciąży nie mogą obsługiwać monitorów ekranowych powyżej 4 godzin na dobę. Nowe przepisy natomiast pozwalają kobietom w ciąży pracować przy komputerze 8 godzin na dobę z uwzględnieniem przerw, o którym mowa powyżej.
W przypadku dotyczącym dźwigania ciężarów i sił niezbędnych do ich przemieszczania, w projekcie rozporządzenia dokonano podziału z uwzględnieniem norm ciężaru dla kobiet w ciąży oraz kobiet karmiących dziecko piersią . Bez zmian pozostało określenie norm ciężaru dla kobiety w ciąży, które powinno stanowić ¼ norm określonej dla wszystkich kobiet (z wykluczeniem kobiet w ciąży i karmiących dziecko piersią). Natomiast zmianą jest określenie ciężaru normy dla kobiet karmiących,. W tym wypadku ciężar normy został podwyższony i stanowiłby ½, a nie ¼ norm określonych dla wszystkich kobiet.

Grupa II, czyli Prace w mikroklimacie zimnym, gorącym i zmiennym. W tej grupie dokonano obniżenia wskaźnika PMV (przewidywana ocena średnia) z obecnego 1,5 na 1,0 w pracach wykonywanych w mikroklimacie gorącym. Natomiast w pracach wykonywanych w mikroklimacie zimnym wskaźnik PMV ma wynosić -1,0 z obecnego -1,5.

Trzecią grupą są Prace w narażeniu na hałas i drgania. Przy tej kategorii utrzymano dotychczasowe kryteria warunków środowiska pracy w narażeniu na hałas, hałas ultradźwiękowy oraz drgania. Proponuję się natomiast usunięcie zakazu zatrudniania kobiet w ciąży przy pracach w narażeniu na hałas infradźwiękowy, którego szczytowy poziom ciśnienia akustycznego przekracza 135 dB (nie jest możliwy pomiar tej wielkości przy pomocy dostępnych obecnie mierników poziomu dźwięku). Projekt obniża o 2 dB wartości dopuszczalne równoważnego poziomu ciśnienia akustycznego – w celu zrównania tych wartości z wartościami dopuszczalnymi przyjętymi dla młodocianych (rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac).

Grupa czwarta, Prace narażające na działanie pola elektromagnetycznego o częstotliwości od 0 do 300 GHz oraz promieniowania jonizującego. W tej grupie zrezygnowano z dotychczasowego ograniczenia kobiet w ciąży na promieniowanie nadfioletowe. Z tej grupy wykazu przeniesiono do grupy I – pracę przy obsłudze monitorów ekranowych. Wynika to z faktu, że pracę przy monitorze komputerowym, można zaliczyć do prac w pozycji wymuszonej. Natomiast rozwój technologii przyczynił się do tego, że monitor ekranowy nie jest już na tyle szkodliwy i niebezpiecznych co w latach poprzednich. W związku z powyższym zaproponowano nowe brzmienie tytułu grupy 4 w stosunku do obecnego brzmienia znajdującego się w rozporządzeniu z 10 września 1996 r., usuwając promieniowanie nadfioletowe oraz pracę przy monitorach ekranowych.

W piątej grupie, Pracę w podwyższonym lub obniżonym ciśnieniu, co do zasady utrzymaną dotychczasową regulacje z ww. rozporządzenia, wymieniając dodatkowo pracę w zbiornikach ciśnieniowych. Nowe brzmienie przepisu zakazuje kobietom w ciąży oraz karmiących dziecko piersią wykonywania prac nurków, prac w zbiornikach ciśnieniowych oraz prac w warunkach podwyższonego lub obniżonego ciśnienia.

Prace w kontakcie ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi, to 6 grupa prac wymienionych w projekcie rozporządzenia. W kontekście tej grupy, także utrzymano dotychczasowe regulacje. Dokonano jednak doprecyzowania kwestii dotyczącej oceny ryzyka zawodowego, wskazując, że niekorzystny wpływ na przebieg ciąży, ma także niekorzystny wpływ na rozwój płodu.

Grupa siódma, Prace w narażeniu na działalnie szkodliwych substancji. Jeśli chodzi, o pkt 2 tej części rozporządzenia, to w wykazie substancji chemicznych w narażeniu na które, kobiety w ciąży lub karmiące piersią nie mogą wykonywać pracy, wykreślono styren. Reszta w wykazie pozostała bez zmian. Dodatkowo w całej grupie VII dodano zapis „niezależnie od ich stężenia w środowisku pracy”. Oznacza to, że prace z narażeniem na określone czynniki są wzbronione kobietom w ciąży oraz karmiącym niezależnie od tego jakie stężenie tych substancji znajduje się w środowisku pracy.

W grupie ósmej określono Prace grożące ciężkimi urazami fizycznymi i psychicznymi. W projektowanym rozporządzeniu dodano do grupy VII, pracę zamieszczone dotychczas w ust. 1 i 2 grupy V, czyli prace pod zmienią, poniżej gruntu i na wysokości oraz prace w wykopach i w zbiornikach otwartych. Zakres tych prac objął zarówno kobiety w ciąży, jak i karmiące piersią. Należy zaznaczyć, że dotychczasowy stan prawny zakłada, że także kobiety w ciąży oraz karmiące mogą być dopuszczone do pracy pod ziemią w kopalniach na stanowiskach kierowniczych, nie wymagających stałego przebywania pod ziemią i wykonywania pracy fizycznej w okresie studiów, w ramach szkolenie zawodowego oraz pracy wykonywanej dorywczo nie wymagającej pracy fizycznej. Natomiast projekt rozporządzenia rezygnuje z ww. wyłączeń, co oznacza, że kobiety w ciąży i karmiące piersią nie będą mogły podjąć żadnej pracy pod ziemią w kopalniach.

Zakres podmiotowy obecnego wykazu prac przedstawiony w rozporządzeniu z dnia 10 września 1996 r., od 1 maja ulegnie zawężeniu wyłącznie do kobiet w ciąży i karmiących dziecko piersią. Kobiety te nie będą mogły wykonywać prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia, mogących mieć niekorzystny wpływ na ich zdrowie, przebieg ciąży lub karmienie dziecka. To bardzo znacząca zmiana, które wpłynie na życie wielu kobiet, ponieważ ogranicza krąg kobiet niemogących wykonywać uciążliwych prac. Dotychczas ustawodawca ograniczając dostęp kobietom do niektórych prac kierował się przede wszystkim odmiennością budowy organizmu kobiety i mniejszą wydolnością fizyczną niż mężczyzny. Od teraz szczególne warunki wykonywania pracy należy zastosować jedynie do kobiet w ciąży lub karmiących piersią.

Skomentuj