Najważniejsze zasady bhp przy obsłudze wózków

Wózki jezdniowe z mechanicznym napędem podnoszenia są obecnie jednym z najczęściej używanych środków transportu wewnątrzzakładowego w wielu branżach. Podczas ich eksploatacji należy pamiętać o kilku podstawowych zasadach

Wózek jezdniowy podnośnikowy to mechaniczny pojazd kołowy o napędzie silnikowym (spalinowym, elektrycznym lub zasilanym gazem), stosowany w transporcie bliskim i magazynowaniu, używany głównie do prac załadunkowych i rozładunkowych. Wszystkie wózki jezdniowe podnośnikowe podlegają dozorowi technicznemu.

Jaką odzież roboczą i ochronną należy posiadać przy pracy na wózku?

Do prac przy obsłudze wózka należy założyć dopasowaną i przylegającą do ciała odzież roboczą, która powinna być dostosowana do pory roku. Powinno się także posiadać pełne buty z podeszwą antypoślizgową i podnoskiem chroniącym palce stóp. Podczas pracy powinno się także używać hełmu ochronnego, jeśli występuje zagrożenie urazem głowy.

Jak ocenić stan techniczny wózka?

Zawsze przed rozpoczęciem pracy wózkiem jezdniowym powinien zostać sprawdzony jego stan techniczny, w szczególności prawidłowość działania układu kierowniczego, hamulcowego i napędowego, mechanizmów podnoszenia oraz osprzętu (maszt, napięcie łańcucha i mocowanie wideł oraz stopień ich zużycia), sprawność oświetlenia i sygnalizacji, prawidłowość działania urządzeń pomiarowo-kontrolnych oraz elementów i urządzeń zabezpieczających kierowcę i osoby współuczestniczące w czynnościach transportowych lub magazynowych.

W przypadku wózka akumulatorowego należy sprawdzić baterię pod kątem ewentualnych wycieków i mocowania przewodów. Natomiast przy wózkach zasilanych z butli gazowej należy sprawdzić poprawność podłączenia butli (trzeba pamiętać o właściwym jej zmontowaniu i szczelności połączeń).

Przed uruchomieniem silnika należy zapiąć pasy bezpieczeństwa, jeżeli wózek jest w nie wyposażony  sprawdzić czy dźwignia zmiany biegów znajduje się w położeniu biegu jałowego (na luzie).

Jakie są zasady bezpieczeństwa podczas manewrowania i jazdy wózkiem?

1. Należy zachować szczególną ostrożność przy wszelkich manewrach i dostosować prędkość do warunków pracy. Unikać gwałtownego hamowania, ruszania i skręcania.
2. Jeśli praca odbywa się w miejscu, gdzie istnieje zagrożenie dla osób postronnych, to takie miejsce należy oznakować lub odgrodzić.
3. Jeśli przejazd wózkiem odbywa się bez ładunku, należy opuścić widły do pozycji transportowej (jak najniżej) i przechylić maszt do tyłu.
4. Do ładunku umieszczonego na palecie, który trzeba podnieść, należy podjeżdżać wolno i umieścić widły w prowadnicach palety.
5. Po powolnym podniesieniu ładunku należy przechylić maszt do tyłu. Uniemożliwi to zsunięcie się ładunku i jego upadek.
6. Przed cofaniem obowiązkowo należy obejrzeć się do tyłu i sprawdzić, czy w strefie pracy wózka nie ma ludzi i przeszkód.
7. Jazda do tyłu jest dopuszczalna jedynie podczas manewrów jeśli transportowany ładunek zasłania widok do przodu lub przy zjeżdżaniu z ładunkiem z pochyłości. Należy wówczas zachować szczególną ostrożność.
8. Aby transportowany ładunek umieścić np. na regale, należy powoli podnieść ładunek na żądaną wysokość po podjechaniu do niego przodem i wyprostowaniu masztu. Po podjechaniu do przodu (pamiętając, by nie doszło do zsunięcia ładunku lub uszkodzenia regału), należy umieścić ładunek na belkach regału. Nie wolno przesuwać ładunku na regale.  
9. Aby podjąć paletę z ładunkiem, po podjechaniu pod regał i po upewnieniu się, że masa ładunku jest dopuszczalna, należy: wsunąć widły w konstrukcję palety i powoli podnieść (tak, aby nie zahaczyć o konstrukcję regału), przechylić maszt, odjechać od regału i opuścić ładunek.
10. Nie należy używać przesuwu, jeśli ładunek uniesiony jest wysoko, gdyż grozi to utratą równowagi.
11. Jazda z transportowanym ładunkiem może odbywać się tylko z opuszczonymi widłami.
12. Podczas wyjeżdżania z budynku lub innego miejsca z ograniczoną widocznością należy zwolnić i użyć sygnału dźwiękowego.
13. Jadąc wózkiem należy obserwować podłoże, unikać nierówności i przeszkód, które mogą spowodować utratę kontroli nad wózkiem. Należy poruszać się w bezpiecznej odległości od krawędzi ramp.
14. Z pochyłości należy zjeżdżać tyłem (ładunek powinien być skierowany ku górze). Nie wolno skręcać podczas jazdy na pochyłościach, bo grozi to przewróceniem.
15. Przy zjeżdżaniu z ładunkiem z pochyłości, należy włączyć niski bieg.

Czy dopuszczalne jest podnoszenie ludzi za pomocą wózka?

Podnoszenie osób przy użyciu wózków jezdniowych jest dopuszczalne w przypadku, gdy:

• instrukcja wózka jezdniowego dopuszcza taką możliwość,
• wykorzystuje się pomosty specjalnie dostosowane do podnoszenia osób.

Jak wygląda praca przy użyciu wózka w warunkach zagrożenia pożarem lub wybuchem?

Do pracy w pomieszczeniach zagrożonych pożarem lub wybuchem należy używać wyłącznie wózków dostosowanych przez producenta do pracy w tych warunkach i oznaczonych zgodnie z przepisami dotyczącymi wymagań dla urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w atmosferze potencjalnie wybuchowej. 

Przed rozpoczęciem pracy należy sprawdzić stan techniczny elementów współpracujących wyposażenia wózka oraz urządzeń niezbędnych do bezpiecznego wykonania pracy i zapewnienia bezpieczeństwa otoczeniu.

Po naprawie wózków poddaje się je badaniom w celu stwierdzenia, czy zostały zachowane wymagania dostosowania ich do pracy w pomieszczeniach zagrożonych pożarem lub wybuchem.

Należy mieć na uwadze, że prace wykonywane przy użyciu wózka, stwarzające możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego, związanego z warunkami panującymi w miejscu transportu, operator wózka wykonuje na podstawie pisemnego polecenia otrzymanego od organizatora pracy, uzgodnionego z właścicielem lub użytkownikiem terenu, na którym prace są wykonane.  

Jakich czynności należy dokonać po zakończeniu pracy wózkiem jezdniowym?

Po zakończeniu pracy należy zaciągnąć hamulec postojowy, wyjąć kluczyk ze stacyjki. Trzeba też pamiętać o opuszczeniu wideł na podłoże i przechyleniu masztu w przód. W przypadku wózka akumulatorowego należy podłączyć ładowanie baterii akumulatorów do prostownika oraz określić czas ładowania.

Czego nie wolno robić podczas pracy na wózku jezdniowym?

• podnosić ładunków o masie przekraczającej dopuszczalny udźwig, określony w dokumentacji wózka,
• w czasie jazdy podnosić lub opuszczać wideł oraz przechylać mechanizm podnoszenia,
• przebywać pod podniesionymi widłami,
• podnosić i przewozić osób wózkiem nieprzystosowanym do tego,
• pozostawiać wózka z podniesionymi widłami,
• jechać wózkiem, nie mając zapewnionej dostatecznej widoczności,
• udostępniać wózka do prac transportowych osobom do tego nieupoważnionym,
• dokonywać jakichkolwiek napraw i regulacji mechanizmów podczas pracy silnika,
• dokonywać zmian konstrukcyjnych lub demontażu urządzeń zabezpieczających i sygnalizacyjnych oraz tabliczek informacyjnych umieszczonych przez producenta,
• poruszać się wózkiem po drodze publicznej, bez spełnienia wymagań przepisów ruchu drogowego.

Należy pamiętać, że operator wózka odpowiedzialny jest za jego zabezpieczenie przed uruchomieniem przez osoby nieupoważnione. Osoby współuczestniczące w czynnościach transportowych wykonywanych przy pomocy wózka powinny przestrzegać zasad bezpiecznej pracy oraz stosować się do wskazówek operatora i pracować w hełmach ochronnych.

Podstawa prawna:

1. Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 15 grudnia 2017 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym (Dz. U. z 2018 r. poz. 47 oraz Dz. U. z 2019 r. poz. 1948). 

Źródła pomocnicze:

1. Broszura wydana przez Państwową Inspekcję Pracy pt. Prace wózkiem jezdniowym z mechanicznym napędem podnoszenia, dostępna na stronie: www.pip.gov.pl.
2. Lech Michalski, Piotr Nowak-Borysławski. Wózki jezdniowe. Praktyczny poradnik do szkoleń. Tarbonus, 2019.