Nieobecność pracownika spowodowana chorobą. Najważniejsze informacje.

Kiedy nieobecność z powodu choroby jest usprawiedliwiona, jakie świadczenia przysługują pracownikowi przebywającemu na zwolnieniu lekarskim, jak powiadomić pracodawcę o chorobie, czy można rozwiązać umowę z pracownikiem, który przebywa na zwolnieniu lekarskim? Te i inne związane z tematem zwolnień lekarskich zagadnienia zostaną omówione w poniższym tekście.

Usprawiedliwiona nieobecność

Zaświadczenie lekarskie jest jedynym dowodem potwierdzającym niezdolność pracownika do pracy z powodu choroby. Zaświadczenie zwykle wystawiane jest w formie elektronicznej, pozwala ono na ustalenie prawa pracownika do świadczeń związanych z chorobą, pobytem w szpitalu lub innym zakładzie leczniczym. Jeśli pracownik nie posiada zaświadczenia lekarskiego, to:

• • mimo choroby, nieobecność w pracy nie może być usprawiedliwiona,
  • nie ma podstawy do przyznania zasiłku lub wynagrodzenia chorobowego.

Lekarz ma możliwość wystawienia zaświadczenia o niezdolności do pracy maksymalnie do trzech dni wstecz. Ograniczenia te nie dotyczą lekarza psychiatry, który ma możliwość wystawienia zwolnienia z datą wcześniejszą w przypadku podejrzenia zaburzeń psychicznych, które ograniczają ocenę postępowania pracownika.

Zwolnienie lekarskie z powodu choroby w trakcie ciąży

Zaświadczenie lekarskie o ciąży nie zwalnia pracownicy z obowiązku świadczenia pracy na rzecz pracodawcy. Jednak od momentu przedstawienia takiego zaświadczenia pracownicy przysługują specjalne uprawnienia, m.in. zakaz pracy w godzinach nadliczbowych, czy zakaz delegowania bez jej zgody poza stałe miejsce pracy.

W przypadku ciąży okres zasiłkowy wynosi 270 dni, wynagrodzenie i zasiłek wypłacany jest w wysokości 100%. Przez pierwsze 33 dni wynagrodzenie wypłacane jest przez pracodawcę, w kolejnych dniach świadczenie wypłacane jest przez ZUS.

Powiadomienie pracodawcy o chorobie

Obowiązkiem pracownika jest niezwłoczne poinformowanie pracodawcy o okresie niezdolności do pracy. W przypadku, kiedy pracownik lub członkowie jego rodziny nie mają możliwości poinformowania pracodawcy (np. wskutek wypadku) informację powinno się przekazać najpóźniej w drugim dniu nieobecności lub najpóźniej w ciągu drugiego dnia od ustania szczególnych okoliczności, które spowodowały brak możliwości wcześniejszego poinformowania o chorobie.

Pracownik z odpowiednim wyprzedzeniem również powinien poinformować pracodawcę o planowanej nieobecności z powodu choroby np. w związku z zabiegiem, czy pobytem w szpitalu.

Jeśli pracodawca nie określił w regulaminie sposobu powiadomienia o nieobecności związanej z chorobą, pracownicy mogą zrobić to w dowolny sposób – osobiście, telefonicznie, przez inną osobę, mailem, listem poleconym albo SMS-em.

Na Platformie Usług Elektronicznych prowadzonej przez ZUS elektroniczne zwolnienie lekarskie jest dostępne od momentu wystawienia go przez lekarza.

Świadczenia przysługujące w czasie zwolnienia lekarskiego

Pracownikowi zgłoszonemu do systemu ubezpieczeń społecznych w razie choroby przysługuje wynagrodzenie chorobowe, którego wysokość uzależniona jest od okoliczności związanych z przyczyną nieobecności.

W przypadku niezdolności do pracy spowodowanej poddaniem się badaniom celem oddania komórek, tkanek i narządów lub zabiegowi ich pobrania, wypadku przy pracy lub ciąży – wynagrodzenie chorobowe wynosi 100% wynagrodzenia pracownika. W innych przypadkach wynagrodzenie chorobowe wynosi 80% wynagrodzenia pracownika.

Pracodawca wypłaca wynagrodzenie chorobowe przez pierwsze 33 dni choroby w roku kalendarzowym (brana jest pod uwagę suma kolejnych zwolnień lekarskich w trakcie roku kalendarzowego). Od 34. dnia zasiłek chorobowy wypłacany jest przez ZUS. Pracownikom, którzy skończyli 50 lat pracodawca wypłaca wynagrodzenie chorobowe przez pierwsze 14 dni choroby, a od 15. dnia zasiłek wypłaca ZUS.

Okres zasiłku jest ograniczony czasowo, wynosi 182 dni. Z wyjątkiem pracownic i zleceniobiorczyń w ciąży oraz chorych na gruźlicę którym przysługuje 270 dni okresu zasiłkowego.

Jeśli pracownik po okresie zasiłkowym nadal będzie niezdolny do pracy, a lekarz orzecznik ZUS stwierdzi, że dalsza rehabilitacja lub leczenie wskazuje na prawdopodobieństwo odzyskania zdolności do pracy, ZUS przyznaje świadczenie rehabilitacyjne. Świadczenie to jest wypłacane do czasu powrotu pracownika do zdolności do pracy, maksymalnie przez 12 miesięcy.

Należy mieć na uwadze, że liczbę dni wypłacania wynagrodzenia chorobowego umieszcza się w świadectwie pracy.

Wzór świadectwa pracy dostępny jest tutaj: ŚWIADECTWO PRACY

W przypadku przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 20 osób to pracodawca wypłaca pracownikom zasiłek choroby, a wypłacone kwoty zwracane są przez ZUS.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wypłaca zasiłek ubezpieczonym, których płatnicy składek zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż 20 osób.

Pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie chorobowe i zasiłek chorobowy, jeśli:

• • został on odsunięty od pracy z powodu podejrzenia o nosicielstwo zarazków choroby zakaźnej, jeżeli nie podjął proponowanej mu przez pracodawcę innej pracy niezabronionej takim osobom, odpowiadającej jego kwalifikacjom zawodowym lub którą może wykonywać po uprzednim przeszkoleniu;
  • niezdolność ta spowodowana została w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia popełnionego przez tego ubezpieczonego;
  • niezdolność do pracy powstała w czasie urlopu bezpłatnego, wychowawczego, tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności;
  • niezdolność do pracy spowodowało nadużycie alkoholu (wówczas świadczenie nie przysługuje za pierwsze 5 dni niezdolności);
  • pracownik w okresie zwolnienia wykonuje inną pracę zarobkową albo wykorzystuje zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia, albo zaświadczenie lekarskie zostało sfałszowane;
  • nie minął 30-dniowy okres wyczekiwania.

Okres wyczekiwania

Okres wyczekiwania jest to czas, który musi upłynąć od momentu zgłoszenia pracownika do ubezpieczenia chorobowego, aby pracownik mógł pobierać świadczenia od pracodawcy, a następnie z systemu ubezpieczeń społecznych.

Ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego:

• • po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego – jeżeli podlega obowiązkowo temu ubezpieczeniu;
  • po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego – jeżeli jest ubezpieczony dobrowolnie.

Od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego prawo do zasiłku chorobowego przysługuje:

• • absolwentom szkół lub uczelni lub osobom, które zakończyły kształcenie w szkole doktorskiej, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów, lub zakończenia kształcenia w szkole doktorskiej;
  • jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy;
  • ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego;
  • posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji;
  • funkcjonariuszom Służby Celnej, którzy przeszli do pracy w Krajowej Administracji Skarbowej.

Kontrola pracownika w trakcie zwolnienia lekarskiego

Kontrole mogą być przeprowadzane przez ZUS, a także przez pracodawcę w przypadku, jeżeli zgłasza do ubezpieczenia więcej niż 20 pracowników. Kontrole w szczególności mogą polegać na ustaleniu, czy pracownik nie wykorzystuje zwolnienia w sposób sprzeczny z założeniem, np. praca dla innego podmiotu, wyjazd na wakacje itd. Kontrola może dotyczyć również tego, czy informacje podane w zwolnieniu wystawione są zgodnie ze stanem faktycznym. Osoba, która została upoważniona przez pracodawcę może przeprowadzić kontrolę w jego imieniu. Kontrola może być przeprowadzona w miejscu zamieszkania pracownika lub w innym miejscu, jeśli z posiadanych informacji wynika, że jest to celowe.

Rozwiązanie umowy w trakcie zwolnienia lekarskiego

Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy pracownikowi w trakcie zwolnienia lekarskiego. Ochrona trwa do momentu, kiedy pracodawca będzie mógł rozwiązać umowę bez wypowiedzenia:

• • w przypadku kiedy pracownik zatrudniony jest krócej niż 6 miesięcy, umowa może zostać rozwiązana bez wypowiedzenia po 3 miesiącach choroby;
  • w przypadku dłuższego stażu pracy, choroby zawodowej lub choroby będącej następstwem wypadku przy pracy, pracodawca może rozwiązać umowę bez wypowiedzenia po wyczerpaniu okresu zasiłkowego i ewentualnym pobraniu świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące.

Wypowiedzenie będzie skuteczne w przypadku, kiedy pracodawca wypowie umowę pracownikowi, który po otrzymaniu oświadczenia o wypowiedzeniu dostarczył zwolnienie lekarskie.

Natomiast, jeżeli pracownik przyjdzie do pracy celem dostarczenia zwolnienia lub udania się na wizytę do lekarza przyjmującego w firmie nie można mu wręczyć oświadczenia o wypowiedzeniu. Ochrona przed wypowiedzeniem nie obowiązuje, jednak kiedy pracodawca ogłasza upadłość lub likwiduje firmę.

Pracodawca nie może rozwiązać umowy o pracę z pracownikiem z powodu choroby bez wypowiedzenia po tym, jak stawi się do pracy po chorobie.

Jeśli osoba, której pracodawca wypowiedział umowę z powodu długotrwałej choroby w ciągu pół roku zgłosi chęć powrotu do pracy niezwłocznie po tym, gdy się wyleczy, pracodawca powinien w miarę możliwości zatrudnić go ponownie.

Wypowiedzenie umowy pracownikowi nadużywającemu zwolnień lekarskich

Jeżeli w rezultacie kontroli pracownika w czasie zwolnienia lekarskiego lub w inny sposób pracodawca dowie się, że pracownik wykorzystywał zwolnienie lekarskie sposób sprzeczny z założeniem, może rozwiązać z nim umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320)
2. Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2020 r. poz. 870 z późn. zm.)
3. Rozporządzenie z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1632)
4. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 listopada 2015 r. w sprawie trybu i sposobu orzekania o czasowej niezdolności do pracy, wystawiania zaświadczenia lekarskiego oraz trybu i sposobu sprostowania błędu w zaświadczeniu lekarskim (Dz. U. poz. 2013)
5. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 27 lipca 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich (Dz. U. poz. 743)

Źródło pomocnicze:

1. www.biznes.gov.pl
2. www.zus.pl