Nowe normy dotyczące narzędzi do obrabiarek, mierników

W tym okresowym przeglądzie norm przedstawiamy nowe normy związane z dwoma dużymi obszarami bezpieczeństwa i higieny pracy: wymaganiami bezpieczeństwa dla obrabiarek do drewna, ochroną przed hałasem w środowisku pracy.

Do pierwszego obszaru reprezentowanego przez najbardziej rozpowszechnione w zakładach pracy maszyny, tj. obrabiarki do drewna, należy zaliczyć następujące nowe normy: 

• PN‑EN 847-1:2014-03 (wersja angielska) Narzędzia do obróbki drewna. Wymagania bezpieczeństwa. Część 1: Frezy i piły tarczowe

Nowe wymagania bezpieczeństwa dla frezów i pił tarczowych zostały określone w normie opublikowanej przez Polski Komitet Normalizacyjny 10 marca 2014 r. Norma ta zastąpiła PN‑EN 847-1+A1:2008P, wprowadziła postanowienia EN 847-1:2013.

Omawiana norma dotyczy wymagań bezpieczeństwa dla frezów trzpieniowych i nasadzanych, złożonych narzędzi i pił tarczowych. Nie dotyczy: wierteł mocowanych mimośrodowo, pojedynczych frezów, frezów o średnicy skrawania mniejszej niż 16 mm i narzędzi używanych w tokarkach z obracającym się nożem i w tokarkach kopiarkach, w których zawsze zapobiega się zagrożeniu wyrzuceniem lub kontaktem z narzędziem przez zastosowany system stałych i/lub ruchomych osłon zblokowanych z układem ryglującym i/lub samozamykających się osłon.

W rozdziale 2 „Powołania normatywne” przywołane zostały normy związane z omawianą tematyką. W rozdziale 3 „Terminy i definicje” przedstawiono definicje dotyczące narzędzi do obróbki drewna objętych zakresem normy.

W rozdziale 4 określone zostały wszystkie zagrożenia przy projektowaniu narzędzi do obrabiarek do drewna  – w normie opisane zostały metody eliminacji lub zmniejszenia tych zagrożeń przez projektowanie narzędzi i przez zapewnienie stosownej informacji.

W normie nie podano żadnych zagrożeń związanych z wytrzymałością trzpienia lub frezów trzpieniowych i z siłą osadzenia wiertła narzędzia.

W rozdziale 5 normy przedstawiono wymagania bezpieczeństwa i środki bezpieczeństwa dla frezów i pił tarczowych. W rozdziale 6 zawarte zostały postanowienia dotyczące weryfikacji tych wymagań i/lub środków ochrony. W układzie tabelarycznym podano przedmiot weryfikacji oraz metodę weryfikacji.

W rozdziale 7 podano informacje dotyczące użytkowania (m.in. oznakowania i instrukcji użytkowania) wymienionych narzędzi.

Dodatkowo w załączniku ZA normy podane zostały powiązania wymagań bezpieczeństwa z zasadniczymi wymaganiami dyrektywy maszynowej 2006/42/WE.

• PN‑EN 847-2:2014-03 (wersja angielska) Narzędzia do obróbki drewna. Wymagania bezpieczeństwa. Część 2: Wymagania dotyczące uchwytów frezów trzpieniowych

Nowe wymagania bezpieczeństwa dla uchwytów frezów trzpieniowych obrabiarek do drewna zostały określone w normie opublikowanej przez PKN 10 marca 2014 roku. Zastąpiła PN‑EN 847-2:2004P, wprowadziła postanowienia EN 847-2:2013.

W normie określono wytrzymałość uchwytu narzędzi frezujących z okrągłym trzpieniem przez wyznaczanie maksymalnej prędkości przy mimośrodowym sposobie mocowania trzpienia. W normie podany został także sposób oznakowania narzędzi. Narzędzia wiercące, które zostały zamontowane bezpośrednio na wrzecionie, powinny być rozpatrywane jako uchwyty narzędziowe. Niniejsza norma stanowi uzupełnienie normy 847-1, a opisane w niej wymagania bezpieczeństwa mogą być stosowane również do narzędzi z trzpieniem o średnicy cięcia mniejszej niż 16 mm.

W rozdziale 2 „Powołania normatywne” przywołane zostały normy związane z tematyką omawianej normy, w rozdziale 3 „Terminy i definicje” przedstawiono definicje dotyczące uchwytów frezów trzpieniowych.

Lista zagrożeń związanych z uchwytami frezów trzpieniowych jest umieszczona w rozdziale 4. W rozdziale 5 przedstawiono wymagania bezpieczeństwa i środki bezpieczeństwa dla uchwytów frezów trzpieniowych. W rozdziale 6 zawarte zostały postanowienia dotyczące weryfikacji tych wymagań i/lub środków ochrony. W rozdziale 7 normy podane zostały informacje dotyczące użytkowania (m.in. oznakowania i instrukcji użytkowania) wymienionych narzędzi.

W załączniku ZA podane zostały powiązania wymagań bezpieczeństwa z zasadniczymi wymaganiami dyrektywy maszynowej 2006/42/WE.

• PN‑EN 847-3:2014-03 (wersja angielska) Narzędzia do obróbki drewna. Wymagania bezpieczeństwa. Część 3: Urządzenia mocujące

Norma została opublikowana 10 mar­ca 2014 r., zastąpiła PN‑EN 847-3:2006P, wprowadziła postanowienia normy EN 847-3:2013.

Niniejsza norma nie odnosi się do trzpieni nasadzanych we frezarkach zgodnie z normą EN 848-1, jak również do mocowania kołnierza dociskowego pił tarczowych używanych w pilarkach tarczowych zgodnie z normą serii EN 1870 i nie dotyczy zagrożeń związanych z mocowaniem urządzeń mocujących z obrabiarką. Narzędzia nasadzane, które są mocowane na wymiennych trzpieniach powinny być traktowane jako urządzenia mocujące.

W omawianej normie w rozdziale 4 określono zagrożenia spowodowane kształtem i zastosowaniem urządzeń mocujących do łączenia frezów i pił tarczowych w obrabiarkach do drewna i określono metody eliminacji lub zmniejszenia tych zagrożeń przez zaprojektowanie urządzeń mocujących i przez informowanie.

Układ tematyczny pozostałych rozdziałów normy jest podobny do opisanych powyżej norm.

Wszystkie trzy wymienione powyżej normy należą do grupy norm ICS: 79.120.10. Normy te opracował Komitet Techniczny KT 268 – Obrabiarek, Narzędzi i Urządzeń do Obróbki Drewna.

Mając na względzie z jednej strony powszechność występowania zagrożeń związanych z nadmiernym hałasem w środowisku pracy, z drugiej strony potrzebę uzyskiwania miarodajnych wyników pomiarowych, wykonywanych przez wiele jednostek pomiarowych ustawodawca wprowadził wiele przepisów i norm w tym zakresie. W tym roku ukazały się trzy nowe normy związane z wymaganiami dla mierników poziomu dźwięku:

• PN‑EN 61672-1:2014-03 (wersja angielska) Elektroakustyka. Mierniki poziomu dźwięku. Część 1: Wymagania

Nowe wymagania dla mierników poziomu dźwięku zostały opublikowane 3 marca 2014 r. Wymieniona norma zastąpiła: PN‑EN 61672-1:2005, PN‑EN 61672-1:2005/Ap1:2007; wprowadziła postanowienia norm EN 61672-1:2013 oraz IEC 61672-1:2013.

Norma określa wymagania dotyczące właściwości elektroakustycznych trzech rodzajów przyrządów do pomiaru dźwięku:

1) konwencjonalnego miernika poziomu dźwięku, który mierzy poziom dźwięku uśredniony wykładniczo;

2) całkująco‑uśredniającego miernika poziomu dźwięku, który mierzy równoważny poziom dźwięku,

3) całkującego miernika poziomu dźwięku, który mierzy poziom ekspozycji na dźwięk.

W omawianej normie określono, że za pomocą pojedynczego przyrządu (miernika poziomu dźwięku) można mierzyć którekolwiek lub wszystkie spośród trzech podanych wielkości.

W praktyce użytkownicy mierników poziomu dźwięku spotykają się z miernikami o zróżnicowanej budowie, a co za tym idzie o zróżnicowanej dokładności pomiarów. W normie tej określono także wymagania dotyczące mierników poziomu dźwięku klasy 1 i klasy 2, różniące się wartościami błędów dopuszczalnych i zakresami temperatur pracy.

W rozdziale 2 „Powołania normatywne” przywołane zostały normy związane z hałasem oraz z miernikami poziomu dźwięku, a w rozdziale 3 „Terminy i definicje” przedstawiono definicje 29 terminów związanych z hałasem i miernikami poziomu dźwięku.

W dalszej części normy przedstawione zostały – z uwzględnieniem klas mierników – wymagania dla mierników dźwięku, sposoby weryfikacji tych wymagań oraz wymagania związane z użytkowaniem mierników poziomu dźwięku (identyfikacja, instrukcje użytkowania).

• PN‑EN 61672-2:2014-03 (wersja angielska) Elektroakustyka. Mierniki poziomu dźwięku. Część 2: Badania typu

Norma została opublikowana 3 marca 2014 r., zastąpiła PN‑EN 61672-2:2005, wprowadziła postanowienia norm: EN 61672-2:2013 oraz IEC 61672-2:2013.

Zawiera szczegółowe wymagania dotyczące badań niezbędnych do sprawdzenia zgodności konwencjonalnych mierników poziomu dźwięku, całkująco-
-uśredniających mierników poziomu dźwięku i całkujących mierników poziomu dźwięku ze wszystkimi obowiązującymi wymaganiami podanymi w EN 61672-1.

W normie ustalono, że badania typu powinny dotyczyć każdego kanału wielokanałowego miernika poziomu dźwięku. Wymienione w normie badania i metody badań powinny być stosowane do mierników poziomu dźwięku klasy 1 i klasy 2. Ustalenie w normie rodzajów badań gwarantuje, że wszystkie laboratoria badawcze będą stosować te same metody wykonywania badań typu, a wyniki badań będą porównywalne.

• PN‑EN 61672-3:2014-03 (wersja angielska) Elektroakustyka. Mierniki poziomu dźwięku. Część 3: Badania okresowe

Norma została opublikowana 3 marca 2014 r., zastąpiła PN‑EN 61672-3:2007, wprowadziła postanowienia norm: EN 61672-3:2013 oraz IEC 61672-3:2013.

Mierniki poziomu dźwięku powinny także podlegać badaniom okresowym. W omawianej normie określone zostały procedury badań okresowych dla konwencjonalnych, całkująco‑uśredniających i całkujących mierników poziomu dźwięku klasy 1 lub klasy 2. Badania okresowe powinny być wykonywane jednakowo we wszystkich laboratoriach badawczych.

Celem badań okresowych jest zapewnienie użytkownika, że właściwości miernika poziomu dźwięku są zgodne z wymaganiami podanymi w PN‑EN 61672-1, przy zastosowaniu ograniczonego zestawu najważniejszych badań i w warunkach środowiskowych, w których badania te były wykonywane. Badaniom okresowym poddaje się mierniki poziomu dźwięku, których typ został zatwierdzony, zgodnie z procedurami badań podanymi w PN‑EN 61672-2, przez niezależną instytucję badawczą odpowiedzialną za zatwierdzenia typu, oraz mierniki niemające takiego zatwierdzenia.

Niewątpliwie dodatkowe procedury określone w wymienionych normach znacznie podwyższają koszty użytkowania mierników poziomu dźwięku, a tym samym koszty pomiarów, dają jednak pewność, że pomiary wykonane zgodnie z ustalonymi procedurami są dokładne i pewne.

Wszystkie trzy wymienione powyżej normy dotyczące mierników poziomu dźwięku należą do grupy norm ICS: 70.140.50. Normy te opracował Komitet Techniczny KT 105 – Elektroakustyki oraz Rejestracji Dźwięku i Obrazu.

mgr inż. Andrzej Kowerski 

Artykuł z miesięcznika ATEST – Ochrona Pracy nr 6/2014