O wiele mniej poszkodowanych w wypadkach przy pracy

W I półroczu 2020 r. zgłoszono ponad 24 tys. osób poszkodowanych w wypadkach przy pracy, o 29,9% mniej niż w analogicznym okresie 2019 r. − podał niedawno Główny Urząd Statystyczny. Zmniejszył się również wskaźnik wypadkowości, czyli liczba osób poszkodowanych przypadająca na 1000 pracujących − z 2,54 do 1,77.

GUS poinformował, że w I półroczu osoby poszkodowane w wypadkach śmiertelnych stanowiły 0,2% wszystkich osób poszkodowanych (analogicznie jak w I półroczu 2019 r.), zmniejszyła się natomiast liczba osób poszkodowanych w wypadkach ciężkich (o 14%) oraz w wypadkach z innym skutkiem (o 30%).

Najwyższy wskaźnik wypadkowości odnotowano w województwach: dolnośląskim i opolskim, a najniższy w mazowieckim, małopolskim i podkarpackim.

Jeśli chodzi o rodzaje działalności gospodarczej to najwyższy wskaźnik wypadkowości odnotowano w sekcjach: górnictwo i wydobywanie; dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami, rekultywacja oraz opieka zdrowotna i pomoc społeczna, natomiast najniższy w sekcjach: informacja i komunikacja oraz działalność finansowa i ubezpieczeniowa.

Co ważne 61% przyczyn wywołujących wypadki przy pracy, stanowią nieprawidłowe zachowania pracownika. Ta tendencja utrzymuje się od wielu lat. Zdecydowanie rzadziej są one wynikiem niewłaściwego stanu lub użycia przedmiotu wykorzystywanego podczas realizacji służbowych obowiązków. Nieprawidłowe zachowania pracownika to m.in.: niedostateczna koncentracja uwagi na wykonywanej czynności, lekceważenie zagrożenia, nieznajomość zagrożenia oraz przepisów i zasad bhp oraz brak doświadczenia.

Najczęstszą czynnością wykonywaną podczas wypadku jest poruszanie się (36%). Wypadki przeważnie spowodowane są przez nieuwagę podczas poruszania się po powierzchni, na której dochodzi do potknięcia, poślizgnięcia i w konsekwencji do urazu. Większość poszkodowanych w wypadkach przy pracy (79,5%) doznaje urazu kończyn.

Środki zapobiegawcze

Mimo iż całkowite wyeliminowanie wypadków jest praktycznie niemożliwe to wdrażanie działań mających na celu redukcję wypadków finalnie przyczynia się do zmniejszenia liczby poszkodowanych w wypadkach przy pracy, a tym samym do zmniejszenia kosztów wygenerowanych przez to zdarzenie.

Środki zapobiegawcze mają na celu zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Wyróżnia się dwa typy środków zapobiegawczych:

1. środki ochrony zbiorowej lub środki techniczne – stworzone z myślą o oddziaływaniu bezpośrednio na źródło ryzyka w celu jego eliminacji, ograniczenia lub zastąpienia;
2. środki organizacyjne lub administracyjne – ich celem jest zmiana zachowań i postawy oraz promowanie pozytywnej kultury bezpieczeństwa. Szkodliwe czynniki są w dużej mierze związane z charakterem procesów, technologiami, produktami i wyposażeniem miejsca pracy, może na nie jednak wpływać również sposób organizacji pracy.

Wszelkie środki zapobiegawcze będą stanowiły dla pracowników wyzwanie praktyczne: pracownicy będą musieli zmienić sposób pracy, dostosować się do nowych urządzeń lub procedur. Z tego względu ważne jest, aby już na etapie podejmowania decyzji w kwestii nowego środka z zakresu BHP zastanowić się, jak zapewnić, aby pracownicy jak najszybciej i jak najlepiej poznali dany środek i zaczęli go stosować.

Wpływ szkoleń na wypadki przy pracy

W przepisach dotyczących bezpieczeństwa i higieny przewidziano, że pracodawcy powinni zapewnić swoim pracownikom odpowiednie szkolenie z zakresu BHP oraz przekazać im informacje i zalecenia stosownie do ich stanowiska pracy i wykonywanych przez nich zadań.

Szczególne ważne jest zapewnienie, aby pracownicy otrzymali odpowiednie informacje dotyczące BHP w takich sytuacjach, jak:

• podczas przyjmowania do pracy,
• w przypadku przeniesienia na inne stanowisko robocze lub zmiany stanowiska,
• w przypadku wprowadzenia nowej technologii lub nowego wyposażenia,
• w przypadku zmiany charakteru zagrożeń występujących w miejscu pracy.

Ponadto pracownikom, na których spoczywają szczególne obowiązki z zakresu BHP, należy zapewnić stosowne szkolenia. Szkolenia są również szczególnie istotne w przypadku młodych pracowników lub pracowników, którzy dysponują niewielkim doświadczeniem zawodowym. Należy pamiętać, że kierownicy zespołów, kierownicy i przełożeni również powinni odbyć takie szkolenia. Pracownikom należy zagwarantować szansę nabycia wystarczającej wiedzy oraz jej okresowego uaktualniania. Ponadto warto im przypominać, że są zobowiązani do ochrony zdrowia i bezpieczeństwa własnego, jak i swoich współpracowników poprzez przestrzeganie instrukcji przekazanych na szkoleniu z zakresu BHP. Podobnie jak w przypadku innych środków BHP ważne jest, aby włączać pracowników i ich przedstawicieli w opracowywanie działań szkoleniowych. Dzięki temu szkolenia będą lepiej odzwierciedlać rzeczywiste potrzeby – ponieważ to pracownicy najlepiej wiedzą, w jaki sposób w praktyce wykonuje się poszczególne zadania – a także będą skuteczniejsze, ponieważ pracownicy będą bardziej zaangażowani w udział w szkoleniu, w którego przygotowaniu aktywnie uczestniczyli.

Co może zapewnić skuteczność szkoleń?

Czynnikami, które mogą przyczynić się skuteczności szkolenia z zakresu BHP są np.:

• motywacja i zaangażowanie pracowników zajmujących wyższe stanowiska i kadry zarządzającej w kwestię BHP, co może obejmować ich uczestnictwo w sesjach szkoleniowych;
• prowadzenie szkoleń w kontekście skutecznego ogólnego systemu zarządzania bezpieczeństwem z myślą o zapobieganiu występowania zagrożeń w miejscu pracy. Same szkolenia nie są środkiem wystarczającym do ograniczenia ryzyka;
• wykorzystanie młodych pracowników z większym doświadczeniem i starszych, doświadczonych pracowników w roli mentorów. Takie rozwiązanie przyniesie korzyści zarówno pracownikom z niewielkim doświadczeniem, jak i tym z dłuższym stażem;
• wykorzystanie aktywnych, sprzyjających uczestnictwu metod nauczania, na przykład nauka rozpoznawania zagrożeń i rozwiązywania problemów rzeczywiście występujących w istniejących miejscach pracy;
• wykorzystanie wyników takich analiz w ocenie ryzyka i procesie zapobiegania zagrożeniom w istniejącym miejscu pracy. Dzięki temu młodym pracownikom łatwiej jest powiązać treść szkolenia z rzeczywistymi sytuacjami, korzystają na tym też pracodawcy;
• szkolenie przełożonych, mentorów i trenerów w zakresie ich roli oraz skutecznego zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy.

Najnowsze dane z 2020 r. odnoszące się do wypadków przy pracy napawają optymizmem. Rosnąca świadomość pracowników na temat bezpieczeństwa jest bardzo ważna, gdyż to właśnie człowiek jest najsłabszym ogniwem, jeśli chodzi o bezpieczeństwo w firmie.

Pracodawca powinien pamiętać, że wypadek to nie tylko konsekwencje związane ze
skutkami urazów pracownika, ale także, w przypadku wypadków ciężkich i śmiertelnych, odpowiedzialność karna i procesy sądowe, skutkujące wysokimi karami finansowymi lub karą pozbawienia wolności.

Źródła pomocnicze:

1. Strona internetowa Głównego Urzędu Statycznego – stat.gov.pl;
2. Bezpieczeństwo i higiena pracy dotyczą każdego. Praktyczny przewodnik dla pracodawców, wydany przez Komisję Europejską, dostępny pod adresem: http://publications.europa.eu/resource/cellar/cbe4dbb7-ffdc-11e6-8a35-01aa75ed71a1.0021.01/DOC_1