Obowiązek zachowania tajemnicy przez pracownika

Kluczowy obowiązek pracownika stanowi zachowanie przez niego tajemnicy, która mogłaby narazić pracodawcę na szkodę.

Pracownik jest zobowiązany zachować lojalność względem swojego pracodawcy, mówią nam o tym przepisy Kodeksu pracy oraz ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (J.t.: Dz. U. z 2003 r. poz. 1503, z późn. zm.).

Zgodnie z tymi przepisami pracownik ma obowiązek zachować w tajemnicy:

1. informację, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę (w literaturze fachowej przyjęto określenie tajemnicy pracodawcy lub tajemnicy zakładowej),
2. informację, stanowiącą tajemnicę przedsiębiorcy,
3. tajemnice określone w odrębnych przepisach.

Ad. 1. Tajemnica pracodawcy

Art. 100 § 2 pkt 4 Kodeksu pracy stanowi, że obowiązkiem pracownika jest zachować w tajemnicy informację, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Problematyczne w tej kwestii staje się ustalenie zakresu tak pojętej tajemnicy. Kodeks pracy nie precyzuje, jakiego rodzaju informacje, które zostaną ujawnione, mogą skutkować narażeniem pracodawcy na szkodę. Zakres tajemnicy może być więc bardzo szeroki. Niemniej jednak to od pracodawcy oraz od specyfiki działalności danego zakładu pracy, w dużej mierze będzie zależał katalog takich informacji. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z dnia 23 października 2003 r., sygn. akt. I PK 425/02, przyjąć można, że dana wiadomość stanowi tajemnicę pracodawcy, jeżeli jest ona uważana za poufną w świetle zwyczajów i praktyki danej branży lub zawodu.

Odwołując się do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2000 r., sygn. akt I PKN 697/99 naruszenie obowiązku zachowania w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, może podlegać nie tylko na ujawnieniu tychże wiadomości, ale również na uzyskaniu wiedzy o nich, na wejściu w ich posiadanie przez nieuprawnionego pracownika, nawet jeśli nie przekazał ich dalej.

Dodatkowo opierając się na powyższym orzecznictwie, obowiązek przestrzegania tajemnicy ma charakter bezwarunkowy, co oznacza, że nie zależy od podejmowania jakichkolwiek kroków przez pracodawcę. Pracodawca nie ma obowiązku podejmowania czynności w celu zachowania poufności informacji, których ujawnienie mogłoby narazić go na straty.

Pracownik jednak powinien zdawać sobie sprawę, która informacja stanowi tajemnice pracodawcy. Aby uniknąć problemów w sytuacjach kiedy należy udowodnić winę pracownika i pociągnąć go do odpowiedzialności, pracodawca może wskazać pracownikom w regulaminie pracy rodzaj wiadomości, których ujawnienie jest zabronione.

Oceniając każdy przypadek naruszenia przepisów dotyczących ochrony tajemnicy, należy brać pod uwagę wszelkie okoliczności tego faktu, jak i przede wszystkim stan świadomości i wiedzy pracownika, jego doświadczenie, wolę popełnienia czynu itd. (Wyrok SN z 1 października 1997 r. sygn. akt. I PKN 300/97).

Ad. 2. Tajemnica przedsiębiorcy

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, przez pojęcie tajemnicy przedsiębiorstwa należy rozumieć nieujawnione do wiadomości publicznej:

1. informacje techniczne,
2. technologiczne,
3. organizacyjne,
4. inne informacje posiadające wartość gospodarczą.

Ustawa ustanowi, że jednym z czynów nieuczciwej konkurencji jest przekazywanie, ujawnianie lub wykorzystywanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa.

Należy zaznaczyć, że informacje stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa nie mogą być łatwo dostępne dla osób postronnych. Nie powinny być to także wiadomości ogólne znane specjalistom z danej branży, gdyż wówczas tracą one ochronę przewidzianą dla tajemnicy przedsiębiorstwa.

Zakres przedmiotowy tajemnicy przedsiębiorcy jest otwarty, z tego względu do katalogu informacji, których ujawnienie może zagrozić istotnym interesom przedsiębiorcy, zaliczyć można różne rodzaje informacji, o czym świadczy również zapis w ustawie „ i inne informacje posiadające wartość gospodarczą”.

Tajemnica przedsiębiorcy bywa często utożsamiana z tajemnicą pracodawcy, niemniej jednak należy zaznaczyć, że zakres informacji podlegających ochronie na podstawie art. 100 § 2 pkt 4 Kodeksu pracy jest szerszy niż zakres informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa. Zakres podmiotowy tajemnicy pracodawcy odnosi się do wszystkich informacji, których ujawnienie wywoła szkodę u pracodawcy, a nie tylko do informacji posiadających wartość gospodarczą i co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania poufności.

W porównaniu należy zwrócić także uwagę na czas, w którym istnieje obowiązek zachowania tajemnicy. Zakres czasowy tajemnicy przedsiębiorstwa jest szerszy, gdyż przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji stanowią, że obejmuje on nie tylko okres zatrudnienia ale także okres 3 lat po ustaniu stosunku pracy, chyba, że stan tajemnicy ustał. Ponadto strony stosunku pracy mogą          ten okres wydłużyć. W przypadku tajemnicy pracodawcy, obowiązek jej zachowania istnieje tylko w trakcie trwania umowy.

Ad.3 Tajemnice określone w odrębnych przepisach

Na mocy art. 100 § 2 pkt 5 Kodeksu pracy – pracownik ma również obowiązek zachowania w tajemnicy informacji, które zostaną za takie uznane na mocy przepisów odrębnych ustaw. W tym przypadku możemy mówić o tajemnicy zawodowej.

Do tajemnic zawodowych możemy zaliczyć np. tajemnicę lekarską, dziennikarską, adwokacką. Wszystkie tajemnicę zawodowe mają swoją podstawę prawną w przepisach odrębnych ustaw regulujących działalność poszczególnych grup zawodowych. I tak np. w przypadku dziennikarzy regulacje dotyczące pojęcia tajemnicy dziennikarskiej odnajdziemy w ustawie Prawo prasowe, tajemnicę lekarską będzie regulowała ustawa o zawodzie lekarza itd. Oprócz poszczególnych ustaw, w przypadku tajemnicy zawodowej należy przestrzegać także zasad etyki określonego zawodu.

Odpowiedzialność za naruszenie tajemnic

Sankcjami jakie pracodawca może zastosować względem pracownika, wynikające z naruszenia tajemnicy przedsiębiorcy bądź pracodawcy są:

• wypowiedzenie umowy o pracę,
• rozwiązanie umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia,
• poniesie odpowiedzialności pracowniczej za szkodę wyrządzoną pracodawcy wskutek niewykonania bądź nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych – uzależnioną od tego czy pracownik wyrządził szkodę w sposób zawiniony czy nie.

Zgodnie z ustawą o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, przedsiębiorca którego interes został zagrożony lub naruszony może zażądać:

– zaniechania niedozwolonych działań,

– usunięcia skutków niedozwolonych działań,

– złożenia w prasie (lub innych mediach) jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie,

– naprawnienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych,

– wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych,

– zasądzenia odpowiednej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej i ochronną dziedzictwa narodowego – jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony.

Zgodnie z przepisami ww. ustawy – kto, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi w stosunku do przedsiębiorcy, ujawnia innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, jeżeli wyrządza to poważną szkodę przedsiębiorcy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa skutkuje odpowiedzialnością cywilną oraz karną. Odpowiedzialności te ponoszą również pracownicy naruszający obowiązek zachowania w tajemnicy informacji, które zostaną uznane na mocy przepisów odrębnych ustaw. I tak np. lekarz za naruszenie tajemnicy medycznej może ponosić odpowiedzialność cywilną, karną, a także zawodową (postępowanie przed sądami lekarskimi).