Ocena ryzyka zawodowego – identyfikacja zagrożeń

Identyfikacja zagrożeń jest procesem rozpoznawania, czy zagrożenie istnieje oraz czy zdefiniowano jego charakterystykę.

Identyfikując zagrożenia stwierdza się, jaki jest stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek, chorobę lub inną szkodę.

Identyfikację zagrożeń należy rozpocząć od zapoznania się z niezgodnościami, tzn. niespełnieniem wymagań przepisów i norm, jakie występują na stanowisku pracy, a następnie identyfikować wszystkie zagrożenia, których źródłem są występujące czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe.

Identyfikacja zagrożeń powinna również objąć historią stanu środowiska pracy na stanowisku, a zatem zagrożenia, które przyczyniły się w przeszłości do powstania wypadków przy pracy, chorób zawodowych, awarii, zdarzeń niebezpiecznych.

Do identyfikacji zagrożeń powinno się wykorzystać:

— listy kontrolne,

— metody zaawansowane,

— dokumentację techniczną,

— normy określające wymagania bezpieczeństwa pracy,

— dokumenty pomiarów czynników środowiska pracy.

Listy kontrolne

Listy kontrolne są jednym z podstawowych, bardzo często stosowanych dokumentów, przy pomocy których można identyfikować zagrożenia. Listy kontrolne są kwestionariuszami zawierającymi pytania identyfikujące odchylenia od normy dotyczące wymagań w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, rodzaju zagrożeń, zdarzeń niebezpiecznych itp., związanych ze środowiskiem pracy. Opracowywane są przez specjalistów (ekspertów) w danej dziedzinie. Mogą zawierać one również wykaz najczęściej występujących zagrożeń na danym stanowisku pracy. Zaletą list kontrolnych jest systematyczne przedstawienie zagrożeń, co przy ich stosowaniu daje gwarancję, że przy identyfikacji zagrożeń nie zostaną pominięte nawet wtedy, gdy osoba identyfikująca nie posiada wiedzy eksperta.

Listy kontrolne mogą mieć również wady, z którymi wiąże się niebezpieczeństwo pominięcia w identyfikacji niektórych zagrożeń. Są one opracowywane dla stanów faktycznych, jakie występują na stanowisku pracy. W praktyce stany te mogą być nieco inne lub też ulegać pewnym zmianom w czasie. Przykładem może być lista kontrolna wykonana dla stanowiska frezera, ujmująca prace i zagrożenia występujące przy frezowaniu przedmiotów ze stali konstrukcyjnej. Lista taka nie będzie obejmowała zagrożeń związanych z zapyleniem. W praktyce może okazać się, że frezer będzie frezował okresowo przedmioty z tworzyw sztucznych i w czasie tych prac będzie powstawał pył i to, np. o szczególnym toksycznym działaniu.

Listy kontrolne należy wykorzystywać, ale przed ich zastosowaniem, szczególnie tych, które zostały sporządzone przez ekspertów zewnętrznych (spoza zakładu pracy), należy poddać ocenie pod kątem zgodności ich treści z warunkami środowiska pracy występującymi na ocenianych stanowiskach.

Metody zaawansowane są to metody służące do identyfikacji zagrożeń, poszukiwania niebezpiecznych punktów krytycznych na stanowisku pracy, w urządzeniu, instalacji, procesie technologicznym. Mają one zastosowanie w połączeniu z metodami „zaawansowanymi” eksperckimi, jakie zostały przedstawione w rozdziale Inne metody oceny ryzyka. Metody te mogą być stosowane tylko w szczególnych przypadkach, np. przy ocenie ryzyka procesów produkcyjnych o wielkich zagrożeniach. Stosowanie ich jest kosztowne, czasochłonne i wymaga wiedzy eksperckiej. Nie jest uzasadnione zastosowanie metod zaawansowanych do identyfikacji zagrożeń przy ocenie ryzyka zawodowego.

Dokumentacja techniczna

Dokumentacja techniczna to przede wszystkim dokumentacja techniczno-ruchowa maszyn i urządzeń dostarczana przez ich producentów i dystrybutorów, ale również instrukcje technologiczne, instrukcje regulacji, napraw itp. Instrukcje te, a szczególnie dokumentacja techniczno-ruchowa, zgodnie z wymaganiami powinna zawierać listę występujących zagrożeń przy użytkowaniu urządzenia, którego dotyczy oraz koniecznych środków ochrony przed tymi zagrożeniami. Dokumenty te są źródłem identyfikacji zagrożeń, które zostały ustalone na etapie projektowania urządzenia i w związku z jego budową wystąpią w użytkowaniu.

Normy określające wymagania bezpieczeństwa pracy

Obecnie wprowadzane w oparciu o wytyczne Dyrektyw Unii Europejskiej normy z zakresu wymagań technicznych pod względem bezpieczeństwa pracy maszyn i urządzeń za-wierają informacje o podstawowych dla danej maszyny lub urządzenia zagrożeniach, jakich są one źródłem i jakie należy brać pod uwagę podczas ich użytkowania. Zgodnie z przyjętą hierarchią norm załączniki norm typu A zawierają wykaz podstawowych zagrożeń mają-cych zastosowanie do wszystkich maszyn; załączniki norm typu B zawierają wykazy za-grożeń dla grup tematycznych maszyn danej dziedziny, zaś normy typu C zawierają wykaz zagrożeń dla określonej maszyny lub grupy maszyn.

Dokumenty pomiarów czynników środowiska pracy

Zgodnie z wymaganiami pracodawca, w którego zakładzie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia ma obowiązek dokonywać badań i pomiarów tych czynników. Przepisy te nakładają na pracodawcę również obowiązek dokumentowania badań i pomiarów w postaci rejestrów wyników badań i pomiarów tych czynników oraz kart pomiarów. Dokumentacja ta stanowi podstawę do identyfikacji zagrożeń w oparciu o wymienione i charakteryzowane w niej czynniki środowiska pracy.

Po dokonaniu identyfikacji zagrożeń powinno się wykonać ich weryfikację sprawdzając czy wszystkie zagrożenia zostały zidentyfikowane oraz eliminując te, które ze względu na powodowane przez nie bardzo małe skutki, nie mają istotnego znaczenia dla bezpieczeństwa pracowników. Przykładem może być tu skaleczenie pracownika biurowego papierem. Strata w tym przypadku jest bardzo mała i nie ma uzasadnienia, by zajmować się tym zagrożeniem. Podobnie może to dotyczyć czynności towarzyszących wykonywaniu pracy, uznawanych za codzienne, wynikające z potrzeb działania człowieka, np. przejście pracownika z jednego pomieszczenia do drugiego; szatnia – stanowisko pracy i wynikające z tego przejścia zagrożenie upadkiem na tym samym poziomie. Mogą zaistnieć jednak sytuacje, dla których zagrożenie to powinno być uwzględnione. Sytuacją taką będzie udokumentowanie dużej liczby takich zdarzeń, zachodzących w tym samym miejscu i w tych samych okolicznościach. Prawdopodobne jest wtedy występowanie określonej przyczyny tych zdarzeń.

Po sporządzeniu listy zidentyfikowanych zagrożeń należy określić ich charakterystyki. Źródłem informacji o charakterystykach zagrożeń mogą być:

— dane techniczne o stosowaniu maszyn i urządzeń,

— dokumentacja techniczno-ruchowa i instrukcje, w tym stanowiskowe,

— wyniki pomiarów czynników środowiska pracy,

— przepisy prawne i normy techniczne,

— dokumentacja dotycząca wypadków przy pracy i chorób zawodowych,

— literatura naukowo-techniczna,

— karty charakterystyk substancji chemicznych itp.

Ponadto informacje o analizowanym stanowisku pracy mogą wynikać z:

— obserwacji wykonywanych zadań na stanowisku pracy,

— obserwacji wykonywanych zadań poza stanowiskiem pracy,

— wywiadów z pracownikami,

— obserwacji czynników zewnętrznych mogących wpłynąć na środowisko pracy, np. czynniki atmosferyczne itp.,

— analiz działań zakładu w zakresie zapewnienia bezpiecznych warunków pracy.

W każdym przypadku powtórnego wykonywania oceny ryzyka zawodowego należy wykonać weryfikację zidentyfikowanych zagrożeń oraz ich uaktualnienia. Dotyczy to również charakterystyk zagrożeń. Jeżeli jest to możliwe, należy korzystać z podobieństwa maszyn, urządzeń i zdarzeń niebezpiecznych w zakresie zagrożeń i ich charakterystyk. Należy jednak pamiętać o wykonaniu analizy wiarygodności, bowiem nie zawsze takie porównanie jest bezpośrednio możliwe. Informacje, dla których możliwe jest przekroczenie granicy błędu oraz niepewne nie powinny być brane pod uwagę.

Skomentuj