Ocena ryzyka zawodowego – szacowanie ryzyka

Ryzyko zawodowe to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą powodujących straty, w szczególności wystąpienie u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń.

Parametrami ryzyka zawodowego są:

— stopień możliwej straty (skutków, konsekwencji) wynikającej ze zdarzenia,

— prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia niebezpiecznego o określonej stracie.

Szacowanie ryzyka jest nadaniem materialnej cechy parametrom ryzyka lub inaczej przyporządkowanie parametrom ryzyka odpowiednich wartości.

Przed przystąpieniem do szacowania i wartościowania ryzyka zawodowego należy wybrać metodę oceny ryzyka. Metody oceny ryzyka Ogólna zasada — szacowanie parametrów ryzyka i wartościowania ryzyka zawodowego, jest taka sama dla każdej metody. W szczegółach oceny występują różnice.

Parametry ryzyka zawodowego szacuje się oddzielnie dla każdego zidentyfikowanego zagrożenia, uwzględniając określone wcześniej ich charakterystyki oraz inne opisane niżej, wpływające na poziom ryzyka elementy.

Stopień możliwej straty

Oceniając stopień (wielkość) możliwej straty spowodowanej wystąpieniem zdarzenia niebezpiecznego bierze się pod uwagę:

— postępowanie zgodne z obowiązującym prawem dotyczącym ochrony przed zagrożeniami,

— wielkość fizycznego uszkodzenia ciała lub utraty zdrowia,

— rozmiar strat.

Obowiązujące przepisy prawne zawierające zasady ochrony przed zagrożeniami

Prawo dotyczące ochrony przed zagrożeniami może dotyczyć ochrony pracowników zatrudnionych w organizacji, ochrony mieszkańców i otoczenia oraz przedmiotów. W przypadku oceny ryzyka zawodowego brane jest pod uwagę prawo chroniące pracowników. Prawem tym są wymagania przepisów z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Precyzyjne sformułowanie wymagań oraz konsekwentne realizowanie ich w praktyce zapewnia ograniczenie lub wyeliminowanie strat, jakie mogą powodować występujące w środowisku pracy zagrożenia. Im wyższa „kultura” bezpieczeństwa tym mniejsze straty

Wielkość fizycznego uszkodzenia ciała lub utraty zdrowia

Straty związane z wielkością fizycznego uszkodzenia ciała lub utratą zdrowia określa się na trzech podstawowych poziomach — jako odwracalne, nieodwracalne i śmiertelne. Strata odwracalna to lekki uszczerbek na zdrowiu, po wyleczeniu lub zaleczeniu którego pracownik powraca do wykonywanej wcześniej pracy. Strata nieodwracalna, to ciężkie uszkodzenie ciała, w związku z którym pracownik nie wraca do wykonywanej wcześniej pracy. Może natomiast wykonywać prace o innym charakterze. Przykładem może być stolarz, który utracił rękę pracując na pilarce tarczowej. Utrata ręki uniemożliwia pracę na pilarce, ale może on pracować, np. jako portier. W praktyce, zależnie od zastosowanej metody oceny ryzyka zawodowego, stosowana jest często bardziej rozbudowana skala oceny poziomu strat (patrz rozdział opisujący metody oceny ryzyka).

Rozmiar strat

Szacowanie ryzyka musi uwzględniać wszystkie zagrożenia oraz wszystkie narażone osoby. Przez rozmiar strat rozumie się wielkość dotyczącą liczby pracowników, którzy mogą doznać uszczerbku na zdrowiu w wyniku tego samego zdarzenia. Rozmiar strat może dotyczyć jednej osoby lub wielu osób.

Do osób narażonych należy zaliczyć pracowników, a także, w sposób zdroworozsądkowy, inne osoby, które w związku z wykonywaniem swojej pracy mogą ponieść stratę wskutek narażenia na zagrożenie.

Prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia niebezpiecznego o określonej stracie

Oceniając prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia niebezpiecznego o określonej stracie nazywane prawdopodobieństwem straty bierze się pod uwagę:

— prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia wywołującego zagrożenie,

— częstotliwość i czas narażenia (ekspozycję) na działanie zagrożeń,

— możliwości uniknięcia lub ograniczenia strat.

Prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia wywołującego zagrożenie

Prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia wywołującego zagrożenie, lub krócej prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia, jest miarą, która określa, jak często może wystąpić określone zdarzenie. Oceniając zaleca się korzystać z danych statystycznych wypadków przy pracy i chorób zawodowych, jakie miały miejsce w przeszłości oraz z danych o ich skutkach. Korzystne jest również porównywanie wyników oceny ryzyka wykonanego dla identycznych lub podobnych stanowisk pracy.

Wykorzystując dane z przeszłości, w każdym przypadku należy wykonać ocenę wiarygodności danych. Dane nieodpowiadające warunkom wykonywanej oceny ryzyka mogą prowadzić do błędnych wniosków. Opierając się na danych z przeszłości należy wziąć pod uwagę zmianę warunków środowiska pracy. Przykładowo, biorąc pod uwagę okres dziesięcioletni, powinno się sprawdzić czy w tym okresie nie zmieniły się warunki pracy i czy większość zdarzeń miała miejsce przed zmianą tych warunków. Jeżeli to miało miejsce, w ocenie ryzyka należy uwzględnić tylko okres po zmianie warunków.

Częstotliwość i czas narażenia (ekspozycji) na działanie zagrożeń

Szacowanie częstotliwości i czasu narażenia na zagrożenie musi obejmować organizację pracy, sposób eksploatacji maszyn i urządzeń i wszystkie możliwe metody pracy. Szacowanie to powinno być przeprowadzone w normalnych, jak i szczególnych zakresach pracy. Powinno uwzględniać przerwy w pracy, przezbrajanie maszyn i urządzeń, czyszczenie, usuwanie błędów, przerwy na konserwację itp.

Określając częstotliwość i czas narażenia pracowników na działanie zagrożeń, należy na wstępie przeanalizować potrzebę dostępu pracowników do strefy, w której mogą być narażeni na zagrożenia, oraz realizację procedur (jeżeli takie są) ograniczających ten dostęp. Ekspozycja może wynikać również z rodzaju wykonywanych czynności oraz częstotliwości i czasu, w ciągu którego pracownik je wykonuje.

Przykładem może być tu praca konserwatora-elektryka. Do czynności wykonywanych przez konserwatora na terenie całego zakładu należy konserwacja urządzeń zasilanych energią elektryczną, w tym konserwacja silnika elektrycznego wentylatora umieszczonego na dachu hali produkcyjnej. Konserwator jest codziennie narażony na porażenie prądem elektrycznym, natomiast na upadek z wysokości raz w roku, w związku z wykonywaniem okresowej konserwacji silnika wentylatora. Częściej, jeśli nie ma awarii, konserwator nie ma potrzeby wchodzenia na dach hali.

Możliwości uniknięcia lub ograniczenia strat

Analizując możliwość uniknięcia lub ograniczenia strat należy brać pod uwagę:

— sposób obsługi urządzenia,

— prędkość z jaką narasta zagrożenie,

— sposób w jaki pracownik nabył świadomość ryzyka,

— możliwości wyeliminowania lub ograniczenia zagrożeń,

— wiedzę i doświadczenie pracownika.

Maszyna lub urządzenie może być obsługiwane przez pracownika lub obsługa może być automatyczna. Przy obsłudze automatycznej pracownik dozoruje urządzenie nie mając potrzeby, często również możliwości, znalezienia się w strefie niebezpiecznej. Jego narażenie na zagrożenia są ograniczone lub całkowicie wyeliminowane. Wykonywanie obsługi bezpośredniej związane jest z koniecznością przebywania pracownika w strefie niebezpiecznej. Jest narażony na występujące w strefie niebezpiecznej zagrożenia. Konsekwencje zagrożeń zależeć będą między innymi od jego kwalifikacji.

Kwalifikacje pracownika pozwalają mu ocenić narastanie zagrożenia. Jeżeli zagrożenie występuje powoli pracownik ma zazwyczaj czas na ocenę sytuacji, podjęcie właściwej decyzji odpowiedniej do jego wiedzy lub wyćwiczonych odruchów. Może wyłączyć maszynę, wycofać się ze strefy niebezpiecznej i ostrzec innych pracowników.

Gdy zagrożenie wystąpi szybko, pracownik zwykle działa instynktownie. Jego odruchy są zazwyczaj przypadkowe. Może to być wyłączenie maszyny lub ucieczka. W przypadku, gdy zagrożenie występuje nagle, pracownik nie ma czasu na reagowanie. Konsekwencje zdarzeń są zwykle największe.

Zachowanie pracownika w czasie wykonywania czynności na stanowisku pracy, jego praca zgodnie z zasadami i przepisami bezpieczeństwa wynika z posiadanej świadomości ryzyka, a dokładniej od sposobu, jakim świadomość ryzyka uzyskał. Niską świadomość ryzyka posiadają pracownicy, którzy posiadają ogólne informacje o zagrożeniach, niezależnie od tego czy informacje te posiadają z literatury, czy przekazano im je na teoretycznych szkoleniach. Dużą świadomość ryzyka nabywa się poprzez obserwacje lub pokazywanie pracownikom konsekwencji zagrożeń.

Pracownik, któremu pokazano film zawierający drastyczne sceny z wypadku lub widział śmierć kolegi, posiada bardzo wysoką świadomość ryzyka, wykonuje pracę bezpiecznie. Nie zmienią jego zachowań negatywne nieformalne naciski grupy – kolegów. Jego świadomość ryzyka jeszcze wzrośnie, gdy o stanach niebezpiecznych, jakie występują w czasie wykonywania pracy będą go informować przyrządy i sygnały ostrzegawcze.

Uniknięcie lub ograniczenie strat zależy od możliwości wyeliminowania lub ograniczenia zagrożeń, od tego czy jest to możliwe, niemożliwe czy też możliwe pod pewnymi warunkami. Wyeliminowanie lub ograniczenie zagrożeń jest trudne do osiągnięcia, gdy bezpośrednio decyduje o tym czynnik ludzki. Zabezpieczenie, np. pracowników korzystających z drogi transportowej, po której poruszają się mechaniczne środki transportu — wózki widłowe, przed potrąceniem jest praktycznie niemożliwe do czasu, gdy po drodze tej będą przechodzić ludzie, a środkiem transportu będzie kierował człowiek. Ograniczenie zagrożenia jest możliwe pod pewnymi warunkami.

Drogi transportowe zostaną wydzielone dla ruchu pieszego i mechanicznego, a warunkiem będzie przestrzeganie zakazu poruszania się pieszych po drodze dla środków transportu i odwrotnie. Zagrożenie potrącenia można też wyeliminować całkowicie. Drogi dla ruchu pieszego i mechanicznego wydzielić i odgrodzić tak, by nie było możliwości wejścia pieszych na drogę dla środków mechanicznych i wjechania środkami mechanicznymi na drogę dla pieszych.

Wiedza i praktyczne doświadczenia pracownika w zakresie obsługi jednego urządzenia lub wielu urządzeń, to również większa wyobraźnia i umiejętność przewidywania sytuacji niebezpiecznych, odpowiedniego profilaktycznego reagowania, co w konsekwencji prowadzi do ograniczenia strat.

PRZYKŁAD:

Elektryk-konserwator w zakładzie produkcyjnym – wykonujący między innymi raz w roku konserwację silnika wentylatora umieszczonego na dachu hali przy jego krawędzi. Wysokość dachu 6 m.

Zagrożenie:

Upadek z wysokości

Stopień możliwej straty

Obowiązujące przepisy prawne zawierające zasady ochrony przed zagrożeniami:

Pracownik podczas konserwacji silnika wentylatora ma obowiązek założenia uprzęży zabezpieczającej go przed upadkiem z wysokości (szelki, amortyzator i linka bezpieczeństwa przypięta do stałego elementu na dachu).

Wielkość fizycznego uszkodzenia ciała lub utraty zdrowia:

Skutkiem upadku z wysokości jest śmierć.

Rozmiar strat:

Strata dotyczy jednej osoby – na dachu oprócz konserwatora nie przebywają inne osoby.

Prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia niebezpiecznego o określonej stracie

Prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia wywołującego zagrożenie

Ponieważ takie zdarzenie nie miało nigdy miejsca, prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia jest bardzo małe. Oszacowanie wartości prawdopodobieństwa zdarzenia należy wykonać według przyjętej metody oceny ryzyka zawodowego.

Częstotliwość i czas narażenia (ekspozycja) na działanie zagrożenia:

Pracownik wykonuje obsługę urządzenia raz w roku. Konserwacja silnika zajmuje mu dwie godziny. Ekspozycja na zagrożenie jest mała. Oszacowanie jej wartości należy wykonać zgodnie z przyjętą metodą oceny ryzyka zawodowego, jeżeli w przyjętej metodzie występuje ten parametr.

Możliwości uniknięcia lub ograniczenia strat:

Jeżeli pracownik będzie używał środka ochrony przed upadkiem z wysokości zgodnie z obowiązującymi przepisami, uniknięcie straty jest możliwe. Oszacowanie jej wartości należy wykonać zgodnie z przyjętą metodą oceny ryzyka zawodowego, jeżeli w przyjętej metodzie występuje ten parametr.

Po oszacowaniu parametrów ryzyka zaleca się przeprowadzenie dyskusji oceniającej wiarygodność przyjętych wartości. W praktyce mogą wystąpić przypadki, dla których nie da się precyzyjnie oszacować parametrów ryzyka.

Dotyczy to zarówno stopnia możliwej straty — wielkości strat, jak i prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia niebezpiecznego o określonej stracie — prawdopodobieństwa wystąpienia możliwych strat. Parametry ryzyka można szacować przyjmując wartość straty, jaka faktycznie może wystąpić wskutek zaistnienia zdarzenia i odpowiadające tej stracie prawdopodobieństwo, z jakim ta strata może wystąpić.

Jeżeli osoba szacująca parametry ryzyka w związku z brakiem doświadczenia lub brakiem danych ma problemy z przyjęciem prawidłowych wartości, to przy ocenie ryzyka zawodowego zaleca się przyjmowanie maksymalnej straty, jaka może wynikać ze zdarzenia, i odpowiednie dla tej straty prawdopodobieństwo wystąpienia straty.

Skomentuj