Ochrona pracowników przed kleszczami
Okres między majem a listopadem jest szczególnie niebezpieczny jeśli chodzi o aktywność kleszczy. Niektórzy pracownicy mogą być narażeni na ukąszenia przez kleszcze oraz występuje u nich ryzyko zachorowania na choroby.
Kleszcze są stawonogami zaliczanymi do pajęczaków. Kleszcz pospolity, który przenosi choroby groźne dla zdrowia a nawet życia, to bardzo niewielki organizm – jego rozmiary w zależności od fazy życia wahają się od 1 do 5 mm.
Kleszcze większości z nas kojarzą się z lasami, ale spotkamy je niemal wszędzie: na łąkach, nad rzekami i jeziorami, w zaroślach a nawet na trawnikach w miastach i we wsiach.
Zagrożenie ugryzieniem przez kleszcza dotyczy praktycznie terenu całego kraju. Aktywność kleszczy występuje między majem a listopadem, a najwięcej zachorowań notuje się w czasie żerowania nimf – od maja do sierpnia. Co ciekawe kleszcza można „złapać” nawet w lutym. Wystarczy ciepła zima z temperaturą 7-12 °C, by przerwać ich hibernację.
Najczęstszą chorobę przenoszoną przez kleszcze jest borelioza. Borelioza (krętkowica kleszczowa) to groźna choroba zakaźna atakująca wiele narządów. Jest dziś najczęściej stwierdzaną chorobą odkleszczową. Przebiega wieloetapowo, a każda z jej faz daje inne objawy. Ze względu na miejsca bytowania kleszczy, na boreliozę najbardziej narażeni są leśnicy, rolnicy. Sporadycznie choroba występuje u pracowników budowlanych. Przypadki boreliozy zanotowano również u osób zatrudnionych w branży turystycznej lub sportowej.
Borelioza – opis i objawy
Borelioza przebiega w dwóch fazach – wczesnej, trwającej do kilku tygodni od zakażenia i późnej, mogącej trwać nawet lata. Różnią się one objawami, których liczba powoduje często błędne diagnozowanie. U różnych osób choroba może przebiegać całkowicie odmiennie. Ważne, by zgłaszać lekarzowi wszystkie niepokojące objawy – nawet te pozornie niezwiązane z ukąszeniem przez kleszcza. Krętki boreliozy atakują układ nerwowy (penetrują płyn mózgowo-rdzeniowy, mózg i opony mózgowo-rdzeniowe) krótko po zakażeniu, wpływając na zachowanie osoby zarażonej. Borelioza bywa więc mylona z chorobami psychicznymi, nerwicą, reumatoidalnym zapaleniem stawów, wadami serca, stwardnieniem rozsianym czy chorobą Alzheimera. Tylko rozpoznany rumień wędrujący jest potwierdzeniem zakażenia i podstawą do rozpoczęcia leczenia. Jeśli nie wystąpił (został zignorowany lub pomylony z innym objawem), do zdiagnozowania boreliozy konieczne jest wykonanie testów diagnostycznych.
Objawy boreliozy wczesnej | Objawy boreliozy późnej |
|
|
Kleszczowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
Kleszczowe zapalenie mózgu, to obok boreliozy, druga bardzo poważna choroba przenoszona przez kleszcze. KZM to choroba, która daje objawy podobne do grypy.
Objawami tej choroby jest:
- gorączka,
- bóle głowy,
- nudności i wymioty.
Choć zwykle choroba przebiega łagodnie, to w skrajnych przypadkach może prowadzić do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego – porażenia nerwów, niedowładów kończyn. KZM, podobnie jak borelioza, daje w pierwszej fazie objawy grypopodobne – bóle głowy, gorączkę, bóle mięśni, które utrzymywać się mogą od kilku dni do dwóch tygodni. U niektórych osób następuje zaostrzenie objawów. Rośnie gorączka, pojawiają się wymioty i objawy ze strony układu neurologicznego (m.in. sztywność karku). Nie podjęte na czas leczenie może trwale uszkodzić układ nerwowy.
Środki zapobiegające zachorowaniom na choroby przenoszone przez kleszcze
Grupy zawodowe o zwiększonym ryzyku zachorowania na boreliozę i inne choroby przenoszone przez kleszcze, są poddawane badaniu wstępnemu, jeszcze przed rozpoczęciem pracy. Następnie, w określonych odstępach czasu, przeprowadza się u nich badania okresowe. Zazwyczaj polegają one na określonych testach serologicznych.
Można także ustalić środki do obowiązkowego stosowania lub środki zalecane, zwiększające poziom zabezpieczenia przed zachorowaniem tj.:
- Środki odstraszające kleszcze (repelenty).
- Odzież i obuwie zabezpieczające ciało: wysokie buty, spodnie z długimi nogawkami spinanymi, koszula z zapinanym kołnierzem i długimi zapinanymi rękawami, nakrycia głowy z rondem na karku.
- Apteczki do pracy w terenie powinny być wyposażone w pęsetkę, środek odkażający (spirytus salicylowy, woda utleniona) i środki do zabezpieczenia rany (gaziki i plastry). Na rynku dostępne są także pompki do odsysania kleszczy i toksyn z miejsca ukąszenia owadów.
- Kontrola całego ciała pod kątem obecności kleszczy – na bieżąco i bezpośrednio po powrocie z pracy w terenie.
- Usunięcie możliwie jak najszybciej zagnieżdżonego kleszcza.
Co należy zrobić | Czego nie należy robić |
|
|
- Obserwacja miejsca ukłucia kleszcza i stanu zdrowia.
Po wystąpieniu jakichkolwiek objawów wskazujących na boreliozę lub zapalenie opon mózgowych, należy natychmiast udać się do lekarza.
- Szczepienia ochronne.
Na rynku dostępne są szczepionki przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu. Ministerstwo Zdrowia zaleca wykonywanie szczepień, m.in. u rolników i leśników jako grup szczególnie narażonych na wystąpienie choroby.
Odporność nabywa się zwykle po podaniu dwóch dawek szczepionki (zalecane jest podanie trzech). Szczepienie wymaga co pięć lat podania dawki przypominającej. O podaniu dostępnych na rynku szczepionek decyduje lekarz, wykluczając ewentualne przeciwskazania.
Obowiązek kierowania na szczepienia pracowników narażonych na kleszczowe zapalenie mózgu wynika z zapisów rozporządzenia w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki. Przepisy tego rozporządzenia mówią, że w przypadku wystąpienia lub możliwości wystąpienia w środowisku pracy szkodliwego czynnika biologicznego, przeciw któremu jest dostępna szczepionka, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy o chorobach zakaźnych i zakażeniach.
Zapisy o szczepieniach ochronnych odnaleźć można także w załączniku do rozporządzenia w sprawie wykazu rodzajów czynności zawodowych oraz zalecanych szczepień ochronnych wymaganych u pracowników, funkcjonariuszy, żołnierzy lub podwładnych podejmujących pracę lub wyznaczonych do wykonywania tych czynności. Przepisy te stanowią, że szczepieniu przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu podlegają pracownicy wykonujący:
- czynności bezpośrednio związane z uprawą roślin lub hodowlą zwierząt na obszarach endemicznego występowania zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu,
- czynności wykonywane w kompleksach leśnych oraz na terenach zadrzewionych na obszarach endemicznego występowania zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu.
Podstawa prawna:
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 stycznia 2012 r. w sprawie wykazu rodzajów czynności zawodowych oraz zalecanych szczepień ochronnych wymaganych u pracowników, funkcjonariuszy, żołnierzy lub podwładnych podejmujących pracę, zatrudnionych lub wyznaczonych do wykonywania tych czynności (Dz. U. poz. 40);
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz. U. poz. 716 oraz 2008 r. poz. 288).
Źródła pomocnicze:
- Borelioza i kleszczowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych – www.krus.gov.pl;
- www.gis.gov.pl .
Skomentuj