Odpowiednie oświetlenie stanowisk pracy

Odpowiednie dopasowanie systemów świetlnych do indywidualnych potrzeb zatrudnionych, a także do wymagań poszczególnych stanowisk pracy i branż wpływa na efektywność oraz produktywność pracy.

Oświetlenie dzienne na poszczególnych stanowiskach pracy powinno być dostosowane do rodzaju wykonywanej pracy oraz powinno spełniać wymagania określone w przepisach i normach.

Wymagania dotyczące oświetlenia w pomieszczeniach pracy reguluje dział III rozdział 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Niezależnie od oświetlenia dziennego, pracodawca ma obowiązek zapewnić oświetlenie elektryczne o parametrach zgodnych z Polską Normą PN-EN 12464-1 Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach. 

Na stosowanie oświetlenia wyłącznie elektrycznego pracodawca musi otrzymać zgodę właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego wydaną w porozumieniu z okręgowym inspektorem pracy.

Oświetlenie może być nieodpowiednie przez swoją intensywność, jakość, rozproszenie i barwę. Gdy jest ono słabe wymaga wzmożonego wysiłku, koncentracji i uwagi. Natomiast wzmocnienie oświetlenia zwiększa wydajność pracy, szczególnie takiej, która wymaga precyzyjności.

Należy także mieć na uwadze, że sprawność narządu wzroku zmienia się wraz z wiekiem pracownika. Starsi pracownicy wymagają lepszego oświetlenia dla efektywnego wykonywania pracy.

Najkorzystniejszym oświetleniem jest oświetlenie naturalne pochodzące z promieniowania słonecznego, jako że wzrok człowieka jest do niego najlepiej przystosowany. Odpowiednie nasłonecznienie wywiera także pozytywny wpływ na rozwój i funkcjonowanie organizmu człowieka, ale może również stwarzać pewne utrudnienia dla procesów produkcyjnych. Nie powinno ono bezpośrednio oświetlać stanowisk pracy, najlepiej jest, gdy do hal produkcyjnych przenika z góry. Równomierność oświetlenia zależy od ogólnej powierzchni i rozmieszczenia okien. Najlepiej jest, gdy okna boczne są umieszczone od północy, a stanowiska pracy oświetlone są z lewej strony. 

Światło sztuczne jest mniej korzystne od naturalnego, ale można je regulować i przez to uzyskiwać większą stałość.

Do oświetlenia hal produkcyjnych zalecane jest stosowanie lamp: żarowych z parami sodu, z parami rtęci oraz lampy fluoroscencyjne (tzw. świetlówki). Światło lamp fluoroscencyjnych jest najbardziej zbliżone do światła naturalnego, może jednak powodować zjawisko stroboskopowe polegające na powstaniu złudzenia, że przedmioty, będące w ruchu wydają się być nieruchome. Przyczyną tego zjawiska są drgania strumienia świetlnego. Aby je ograniczyć można zastosować specjalne układy antystroboskopowe. 

Bardzo ważnym parametrem wpływającym na jakość wykonywanej pracy jest natężenie światła. Jest to ilość światła wysyłana przez jego źródło. Pozostałe parametry to:

• wielkość pomieszczenia,
• barwy ścian i przedmiotów,
• odległość źródła światła od miejsca pracy.

Stosując oświetlenie naturalne trzeba pamiętać, że stosunek powierzchni okien do powierzchni podłogi powinien wynosić 1:8. Najmniejsze dopuszczalne stężenie średnie powinno wynosić:

• 200 Lx w całym pomieszczeniu,
• 300 Lx przy stołach, ladach,
• 500 Lx przy maszynach i komputerach.

Barwa 

Zastosowanie odpowiednich barw wiąże się z udoskonaleniem pracy i podnoszeniem jej komfortu. Odpowiedni dobór barw oraz stworzenie odpowiedniego kontrastu pozwala człowiekowi na szybszą i dokładniejszą identyfikację przedmiotów i powierzchni, zwraca jego uwagę i wywołuje określone stany psychiczne.

Barwy modyfikują warunki oświetlenia. Barwne sygnały przyciągają uwagę i dzięki temu przyczyniają się do ograniczenia liczby wypadków przy pracy.

Odpowiednie dobranie barw to także stworzenie właściwego klimatu psychologicznego w pracy. Barwy można podzielić na ciepłe i zimne. W pomieszczeniach pomalowanych barwami zimnymi (niebieska, fioletowa) będziemy odczuwali chłód, a ciepło przy barwach ciepłych (żółta, czerwona). Zjawisko to często wykorzystuje się w przemyśle, gdzie pomieszczenia o podwyższonej temperaturze pomalowane są barwami zimnymi.

Na podstawie badań stwierdzono, że barwy mają wpływ na stany emocjonalne pracownika. I tak kolor niebieski wprowadza poczucie bezpieczeństwa i wygody, kolor żółty – wesołość, pomarańczowy – niepokój, a czerwony – ożywienie. Ze względu na te właściwości barw zaleca się malowanie np. pomieszczeń biurowych na niebiesko, gdyż kolor ten działa uspokajająco i sprzyja lepszej wydajności pracy.

W celu uniknięcia niebezpieczeństwa oraz zapobiegania wypadkom lub utracie zdrowia, na stanowiskach pracy stosuje się barwy i znaki bezpieczeństwa. Stosowanie ich podlega normalizacji i jest obowiązkowe.

Do barw bezpieczeństwa zalicza się:

• czerwoną – oznacza ona: zatrzymanie, zakaz; stosowana jest także w ochronie przeciwpożarowej, na sprzęcie przeciwpożarowym,

• niebieską – stosowana jest zawsze w kombinacji z okrągłym kształtem znaku bezpieczeństwa, oznacza nakaz, np. obowiązek stosowania ochronnego sprzętu osobistego,

• żółtą – oznacza ona ostrzeżenie przed niebezpieczeństwem, np. uwaga na czynniki biologiczne, czynniki chemiczne.

• zieloną – oznacza ona stan bezpieczeństwa, np. droga ewakuacyjna, wyjście awaryjne lub ewakuacyjne. ​​​​​​

Kształt pola znaku bezpieczeństwa jest związany także z jego znaczeniem:

• koło – zakaz lub nakaz,
• trójkąt – ostrzeżenie,
• kwadrat (prostokąt) – informacja.

Należy jednak mieć na uwadze, że nadużywanie barw nie jest korzystne, rozprasza uwagę i obniża wydajność. Dlatego należy z umiarem podchodzić do korzystania z barw i znać ich przeznaczenie.

Podstawa prawna:

1. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. poz. 1650 z późn. zm.),
2. PN-EN 12464-1 Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach.