Oprogramowanie komputerowe w służbie bhp

Oprogramowanie komputerowe staje się coraz bardziej nieodłącznym elementem naszej codziennej pracy, wpływając na różne branże i dziedziny zawodowe. Nie inaczej jest w przypadku specjalistów ds. bezpieczeństwa i higieny pracy, którzy coraz częściej korzystają z nowoczesnych narzędzi informatycznych, aby efektywniej zarządzać swoimi obowiązkami. W obliczu dynamicznego rozwoju technologii i rosnących wymagań w zakresie bhp warto przyjrzeć się bliżej, w jaki sposób oprogramowanie komputerowe wspiera pracowników tej branży oraz jakie wyzwania napotykają w procesie jego wdrażania i użytkowania.

W 2024 r. przeprowadzono badanie ankietowe mające na celu określenie stopnia wykorzystania oprogramowania komputerowego przez pracowników bhp. W badaniu wzięło 208 respondentów, którzy wypełnili ankietę zamieszczoną na różnych portalach internetowych poświęconych kwestiom bhp*. Najliczniejszą grupę uczestników badania (57%) stanowiły osoby w wieku 40–60 lat, natomiast 30% respondentów było młodszych niż 40 lat. 13% ankietowanych miało więcej niż 60 lat. W 58% ankietowanymi byli mężczyźni a w 42% kobiety. Prawie wszyscy ankietowani (95%) posiadali wyższe wykształcenie. Blisko 60% ankietowanych było zatrudnionych w charakterze etatowych pracowników służby bhp.

Połowa ankietowanych (51%) określiła swój poziom wiedzy w obszarze dostępnego oprogramowania wspomagającego pracę służby bhp na poziomie przynajmniej dobrym, 27% swoją wiedzę oceniło jako dostateczną, 22% swoją wiedzę określiło jako niedostateczną. Ankietowani swoją wiedzę czerpią głównie z internetu (76%) oraz szkoleń (46%), prasy fachowej i literatury (37%) oraz ofert handlowych (32%).

Wykres 1. Samoocena ankietowanych w obszarze posiadanej wiedzy w obszarze dostępnego oprogramowania wspomagającego pracę służby bhp.

Równocześnie ankieta wykazała, że stosowanie specjalistycznego oprogramowania nie jest powszechne. Blisko 20% ankietowanych nie używa żadnego programu komputerowego. Osoby, które używają oprogramowania jako podstawowego narzędzia, zazwyczaj stosują oprogramowanie typu Office (Microsoft Office, Google Workspace i innych wydawców). Jedynie 17% ankietowanych zadeklarowało używanie specjalistycznego oprogramowania do tworzenia dokumentacji w obszarze bhp, 11% oprogramowania wspomagającego przeprowadzania wizytacji w obszarze bhp, 20% zadeklarowała używanie programu do oceny ryzyka zawodowego, 13% oprogramowania do badania okoliczności i przyczyn wypadków, 12% do kompleksowej obsługi w obszarze bhp, 23% wskazało, że używa terminarzy wspomagających zarządzanie w obszarze bhp. Dane te jednoznacznie pokazują, że służba bhp nie używa powszechnie oprogramowania przeznaczonego specjalnie dla niej. Niespełna 1/3 ankietowanych zadeklarowała używanie tego oprogramowania. Możliwe, że odsetek użytkowników jest jeszcze niższy wśród ogółu pracowników służby bhp, ponieważ ankieta była elektroniczna, a tym samym skierowana do osób korzystających z takich narzędzi.

Osoby, które nie korzystają z żadnego oprogramowania, wskazywały, że chciałyby mieć dostęp i możliwość korzystania przynajmniej z programów typu Office. Jedynie kilka procent nie jest zainteresowana wprowadzaniem „nowinek” informatycznych do swojej pracy. Większość ankietowanych wskazuje, że brakuje im programu do tworzenia dokumentacji z obszaru bhp (47%). Program do kompleksowego zarządzania w obszarze bhp jest również wymieniany jako jeden z tych, który ankietowani chcieliby posiadać (40%). Kolejnymi aplikacjami pożądanymi przez ankietowanych są: program do oceny ryzyka zawodowego (36%), program wspomagający inspekcje w obszarze bhp (35%), program wspomagający badanie przyczyn i okoliczności wypadków (35%), terminarz w obszarze bhp (29%).

Ankietowani jako główną barierę ograniczającą możliwość użytkowania pożądanego przez siebie oprogramowania wskazywali kwestie finansowe (57%). Istotną barierą jest także brak informacji w zakresie dostępnego oprogramowania (32%) oraz brak osobistej determinacji w zakresie wdrażania nowego oprogramowania w swojej pracy zawodowej (22%). Ankietowani wskazywali także na obawy związane z cyberprzestępczością (13%).

Większość osób codziennie korzysta z jakiegoś programu w swojej pracy (blisko 60%). Sporadyczne używanie jakiegokolwiek oprogramowania (rzadziej niż raz w tygodniu) wskazuje niecałe 20% ankietowanych.

Wykres 2. Programy używane przez służbę bhp.

Jedynie 1/3 ankietowanych wskazuje, że posiada niezbędne wsparcie w obszarze zdobycia kompetencji do obsługi użytkowanego oprogramowania komputerowego. Pozostali nie posiadają takiego wsparcia lub wsparcie to oceniają jako niedostateczne. Pomimo tego ponad połowa ankietowanych ocenia swoje kompetencje przynajmniej na poziomie dobrym. Niecałe 20% ocenia swój poziom kompetencji jako słaby lub niższy. Równocześnie 52% osób wskazuje, że używanie stosowanego przez siebie oprogramowania nie stwarza im żadnych problemów. Jedynie 2% ankietowanych wskazuje poważne problemy w tym obszarze, które istotnie ograniczają możliwości używania tego oprogramowania. Pozostali wskazują, że miewają sporadyczne trudności, które są do przezwyciężenia.

Zaledwie 36% ankietowanych uważa, że programy spełniają ich oczekiwania; 64% oczekuje lepszego oprogramowania, z tego 14% wskazuje, że używane oprogramowanie nie spełnia podstawowych ich oczekiwań.

Wyniki badania wskazują na znaczący rozdźwięk między świadomością dostępnych rozwiązań a ich praktycznym wykorzystaniem. Mimo że połowa ankietowanych deklaruje dobrą lub bardzo dobrą znajomość dostępnego oprogramowania, jedynie około 30% respondentów korzysta ze specjalistycznych narzędzi informatycznych opracowanych dla bhp. Dominującym rozwiązaniem pozostają podstawowe pakiety biurowe typu Office. Porównując te wyniki z danymi międzynarodowymi, można zauważyć pewne uniwersalne wzorce. Badania prowadzone przez brytyjski Health and Safety Executive (HSE) wskazują na podobną tendencję – szczególnie w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw, gdzie wdrażanie zaawansowanych rozwiązań technologicznych jest znacząco niższe niż w dużych korporacjach. To sugeruje, że wyzwania związane z cyfryzacją służby bhp mają charakter globalny.

Interesującym aspektem badania jest także struktura demograficzna respondentów – 57% stanowiły osoby w wieku 40–60 lat. W zestawieniu z badaniami amerykańskiego National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH), wskazującymi na wyższą skłonność młodszych specjalistów do wykorzystywania narzędzi cyfrowych, może to częściowo tłumaczyć obecny poziom wdrażania technologii.

Wykres 3. Samoocena poziomu kompetencji w obszarze użytkowania oprogramowania wspomagającego pracę służby bhp.

Bariery w wykorzystaniu specjalistycznego oprogramowania wydają się uniwersalne w skali globalnej. Kwestie finansowe, wskazywane przez 57% polskich respondentów jako główna przeszkoda, znajdują odzwierciedlenie w badaniach międzynarodowych, gdzie odsetek ten waha się między 50 a 65%. Szczególnie istotny jest również problem niewystarczającego wsparcia technicznego – w Polsce tylko jedna trzecia ankietowanych deklaruje dostęp do odpowiedniej pomocy w tym zakresie.

Niektóre cechy badanej grupy wydają się specyficzne dla Polski, takie jak wyjątkowo wysoki odsetek osób z wyższym wykształceniem (95%) oraz stosunkowo niski poziom obaw dotyczących cyberbezpieczeństwa (13%). Mogą one stanowić zarówno atut, jak i wyzwanie w kontekście dalszej cyfryzacji służby bhp.

Przeprowadzone badanie koncentrowało się na podstawowych narzędziach informatycznych. Globalne trendy wskazują na rosnące znaczenie zaawansowanych technologii. Aplikacje mobilne do inspekcji bhp, systemy wykorzystujące sztuczną inteligencję do przewidywania zagrożeń czy internet rzeczy do monitorowania warunków pracy stają się coraz powszechniejsze w krajach wysoko rozwiniętych.

Analiza porównawcza sugeruje potrzebę wielokierunkowych działań wspierających cyfryzację służby bhp w Polsce. Kluczowe wydaje się opracowanie programów wsparcia finansowego, szczególnie dla mniejszych podmiotów oraz rozwój kompleksowych programów szkoleniowych dostosowanych do różnych grup wiekowych. Istotne jest również tworzenie platform wymiany doświadczeń i społeczności praktyków, które mogłyby wspierać proces wdrażania nowych technologii.

Warto również zauważyć potrzebę rozwoju rozwiązań technicznych lepiej dostosowanych do polskich realiów – z intuicyjnymi interfejsami, uwzględniających specyfikę lokalnych przepisów i możliwość integracji z istniejącymi systemami. Modele subskrypcyjne, zamiast tradycyjnych jednorazowych zakupów, mogłyby zwiększyć dostępność specjalistycznego oprogramowania dla szerszego grona odbiorców.

Cyfryzacja służby bhp wydaje się procesem nieuniknionym, jednak jego tempo i skuteczność będą zależeć od zdolności do przezwyciężenia zidentyfikowanych barier oraz stworzenia odpowiedniego ekosystemu wsparcia. Doświadczenia międzynarodowe mogą stanowić cenne źródło inspiracji i dobrych praktyk w tym zakresie. n

* Redakcja czasopisma ATEST – Ochrona Pracy także aktywnie uczestniczyła w rozpowszechnieniu ankiety. Przeprowadzenie badania opierającego się wyłącznie na elektronicznej ankiecie mogło wpłynąć na jego wyniki.

tekst:
Dariusz Smoliński
doktor nauk o zdrowiu, wykładowca, biegły sądowy

Artykuł z miesięcznika ATEST – Ochrona Pracy nr 4/2025
https://www.atest.com.pl

Zapraszamy do zapoznania się z pełną ofertą programu Asystent BHP, który stanowi nowoczesne rozwiązanie do kompleksowej obsługi BHP w firmach. Program ten został stworzony, aby wspierać przedsiębiorstwa w zapewnieniu bezpiecznych i zgodnych z przepisami warunków pracy.

Zachęcamy do pobrania wersji demo programu Asystent BHP, aby samodzielnie przetestować jego funkcjonalności i przekonać się o jego zaletach. Wersja demo umożliwia pełne zapoznanie się z możliwościami oprogramowania, co pozwala na dokonanie świadomego wyboru przed zakupem pełnej wersji.