Organizacja stanowiska pracy w pozycji siedzącej

Niektórym osobom może wydawać się, że pozycja siedząca jest o wiele bardziej komfortowa, bezpieczniejsza i korzystniejsza dla zdrowia niż pozycja stojąca. Czy na pewno?

Nie da się ukryć, że w dzisiejszych czasach człowieka zdominowała pozycja siedząca. 8 lub więcej godzin w pracy w pozycji siedzącej, następnie kolejne godziny spędzone w samochodzie lub autobusie oraz w domu. Długotrwałe wykonywanie pracy w pozycji siedzącej może doprowadzić do dolegliwości bólowych i zmian zwyrodnieniowych odcinka szyjnego i lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa. Najważniejsze dla prawidłowej pozycji ciała podczas pracy siedzącej jest dostosowanie stanowiska pracy do indywidualnych wymiarów pracownika oraz do rodzaju wykonywanych czynności.

Jednym z najważniejszych elementów stanowiska pracy w pozycji siedzącej jest siedzisko krzesła, ponieważ ma ono największy wpływ na pozycję, jaką przyjmuje pracownik podczas wykonywania pracy. Oparcie siedziska powinno umożliwiać podparcie odcinków kręgosłupa: piersiowego, lędźwiowego oraz krzyżowego.

Siedzisko powinno posiadać:

• możliwość obrotu wokół osi pionowej o 360°,
• 5-ramienną podstawę na kółkach,
• podłokietnik (do ciągłej pracy siedzącej niezbędne są podłokietniki z regulowaną wysokością i odległością między nimi),

Ponadto powinno ono mieć regulację:

• wysokości płyty w zakresie 40-50 cm,
• pochylenia oparcia od 100°do 110°,
• pochylenia płyty siedziska do tyłu od 3° do 6°,
• oparcia w pionie.

Mechanizmy regulacji wysokości siedziska i pochylenia oparcia powinny być łatwo dostępne i proste w obsłudze oraz tak usytuowane, aby regulację można było wykonywać w pozycji siedzącej.

Pracownik może także poprosić swojego pracodawcę o wyposażenie stanowiska pracy w podnóżek. Powinien mieć on kąt pochylenia w zakresie 0°-15°, a jego wysokość powinna być dostosowana do potrzeb wynikających z indywidualnych cech pracownika.

Kolejnym istotnym elementem stanowiska pracy siedzącej jest biurko (stół). Powinno ono zapewnić taki obszar pracy, aby nie ograniczyć ruchów pracownika, umożliwić swobodne wykonywanie czynności, a także zagwarantować swobodną przestrzeń dla nóg. Elementy wyposażenia stołu powinny być rozmieszczone w zasięgu kończyn górnych pracownika. Rozmieszczając wyposażenie na powierzchni roboczej należy pamiętać o zachowaniu odległości co najmniej 100 mm między klawiaturą a przednią krawędzią stołu. Mysz powinna znajdować się w tej samej odległości i na tej samej wysokości co klawiatura.

Praca przy komputerze

Najpopularniejszą pracą w pozycji siedzącej jest praca przy komputerze. Nie wymaga ona podnoszenia, przenoszenia, pchania lub ciągnięcia ciężarów, lecz mimo to może powodować u wielu osób dolegliwości układu mięśniowo-szkieletowego.

Praca przy komputerze powoduje m. in.:

• statyczne obciążenie mięśni stabilizujących kręgosłup w pozycji siedzącej,
• statyczne obciążenie mięśni barków i rąk obsługujących klawiaturę,
• statyczne obciążenie mięśni karku utrzymujących głowę podczas obserwacji monitora, dokumentów i klawiatury.

Dolegliwości układu mięśniowo-szkieletowego wynikające z pracy przy komputerze przyjmują postać bólów, umiejscowionych głównie w okolicy:

• szyi i karku,
• barków,
• odcinka lędźwiowego kręgosłupa,
• rąk.

Wykonywanie długotrwale pracy przy komputerze pomimo występowania sygnałów bólowych, może z biegiem czasu doprowadzić do zmian zapalnych lub degeneracyjnych, jak np.:

• bóle i sztywnienie mięśni,
• zapalenie stawów,
• zwyrodnienie stawów kręgosłupa.

Poza obciążeniem statycznym mięśni i siedzącą pozycją ciała na wystąpienie dolegliwości mięśniowo-szkieletowych u osób obsługujących monitory ekranowe wpływ mają także inne czynniki. Są to:

• nieergonomiczne stanowisko pracy,
• wiek,
• płeć,
• przebyte choroby.

W czasie pracy przy komputerze dochodzi także do pogorszenia wzroku, a nierzadko także do znacznego obciążenia psychicznego.

Osoby pracujące przy obsłudze monitorów ekranowych powinny mieć świadomość, że wykonywanie tego typu pracy jest źródłem wielu uciążliwości. Wykonywana przy źle zaprojektowanym stanowisku, w nieprawidłowej pozycji i/lub przy niewłaściwej organizacji pracy, może z biegiem lat doprowadzić do trwałych zmian w stanie zdrowia.

Zasady organizacji stanowiska pracy w pozycji siedzącej

1. Biurko komputerowe powinno mieć specjalnie wyprofilowaną przednią krawędź, tak aby podczas pracy można było wsunąć się pod blat możliwie głęboko i oprzeć nadgarstki, a czasami także łokcie.
2. Ustawić monitor na odpowiedniej wysokości, tak aby jego górna krawędź znajdowała się na wysokości wzroku.
3. Monitor powinien być ustawiony w odpowiedniej odległości od oczu. Wymagana odległość wynosi 40-75 cm. Odległość między monitorem a przednią krawędzią stołu nie może być mniejsza niż 60 cm. Głębokość blatu biurka komputerowego powinna zapewnić wygodne korzystanie z klawiatury i materiałów pomocniczych. Wysokość blatu powinna być taka, aby możliwe było wykonanie pracy w naturalnym położeniu rąk – kąt między ramieniem a przedramieniem powinien być prosty. Standardowo blat biurka umieszcza się na wysokości 72-75  cm, ale dla wysokich osób może ona wynosić 80 cm, a nawet 85 cm.
4. Krzesło do pracy siedzącej powinno mieć:

• miękkie oparcie o regulowanej wysokości i wychyleniu,
• wyściełane siedzenie, z regulacją pochylenia, aby można było je dostosować do wzrostu,
• mechanizm obrotowy pozwalający na zmianę pozycji bez konieczności wykonywania skrętów ciałem,
• wyściełane podłokietniki, z regulowanym położeniem, które nie będą utrudniać przesunięcia krzesła do blatu,
• kółka z możliwością blokady.

5. Standardowa wysokość siedziska krzesła wynosi 38-55cm. Zdrowo jest siedzieć na takiej wysokości, która umożliwia ustawianie stóp na podłodze przy zachowaniu kąta prostego między górną a dolną częścią kończyny.
6. Prawidłowo, jeśli biurko z komputerem oświetlone jest z boku – najlepiej z lewej strony, lub z góry. Należy zwrócić uwagę na to czy monitor stoi tyłem lub bokiem do światła – nie będzie się ono wtedy odbijało od powierzchni ekranu i męczyło wzroku.  

Profilaktyka

Podczas pracy siedzącej należy chronić kręgosłup i pamiętać, aby:

1. Nie garbić się i siedzieć w taki sposób, żeby zachować naturalne krzywizny kręgosłupa, ponieważ tylko w ten sposób można uniknąć zwiększenia nacisku na dyski międzykręgowe w okolicy lędźwiowej,
2. Wykorzystywać całą powierzchnie siedziska krzesła, a nie tylko przednią lub środkową część,
3. Unikać skrętu tułowia, co oznacza, że elementy stanowiska pracy powinny być ustawione na wprost pracownika,
4. Podpierać plecy, zwłaszcza w okolicy lędźwiowej, a przedramiona opierać na podłokietnikach,
5. Wysokość siedziska powinna być tak ustawiona, aby krawędź nie powodowała ucisku w strefie podkolanowej; stopy nie mogą znajdować się pod siedziskiem (kąt w stawie kolanowym nie powinien być mniejszy niż 90°),
6. Korzystać z podnóżka, umożliwiającego wyższe podparcie stóp,
7. Unikać utrzymywania przez dłuższy czas nieruchomej pozycji ciała,
8. Robić co godzinę krótkie kilkuminutowe przerwy lub znaleźć zajęcie o innym charakterze (związane z pozycją lub chodzeniem),
9. Po pracy w pozycji siedzącej (zawsze wiąże się to z obciążeniem statycznym) unikać biernego odpoczynku, np. siedzenie przed telewizorem, wskazane są natomiast zajęcia wymagające ruchu.

Źródła pomocnicze:

1. www.pip.gov.pl