Podłączanie nowo wykonanych gazociągów oraz przyłączy

Przepisy dotyczące bezpieczeństwa technicznego w przemyśle gazowniczym stanowią wyjątkowo obszerny dział ustawodawstwa pracy. Jest to obszar oddziaływania, w którym prawo w znacznym stopniu wkracza w sprawy techniczne.

Podłączanie gazociągów wysokiego oraz średniego ciśnienia o średnicy ponad 80 mm do czynnej sieci gazowej należy wykonywać na podstawie instrukcji roboczej określającej przebieg prac. Instrukcja ta powinna zostać zatwierdzona przez naczelnego inżyniera lub też upoważnioną przez niego osobę. W przypadku podłączania gazociągów niskiego i średniego ciśnienia o średnicy do 80 mm odbywa się ono na tej samej zasadzie, przy czym zgodnie z instrukcją należy sporządzić:

• skład brygady oraz nazwisko brygadzisty odpowiedzialnego za wykonanie podłączenia,
• wykaz niezbędnych narzędzi, jakimi powinna dysponować brygada,
• wykaz sprzętu ochrony osobistej.

Kierownik odpowiedzialny za prace podłączeniowe powinien uzgodnić z dysponentem ewentualne przerwy lub ograniczenia w dostawie gazu, spowodowane pracami podłączeniowymi, oraz ustalić zasady wzajemnego porozumiewania się.

Spawanie jakichkolwiek elementów na gazociągu stalowym, znajdującym się pod ciśnieniem, dopuszczalne jest wyłącznie w następujących przypadkach:

• spawanie gazowe wykonuje się, gdy ciśnienie w gazociągu nie przekracza 3 kPa,
• spawanie elektryczne wykonuje się, gdy ciśnienie w gazociągu nie przekracza 0,5 MPa,
• dla gazociągów o ciśnieniu przekraczającym 0,5 MPa jest dopuszczalne tylko spawanie elektryczne przy pomocy specjalnych elektrod, według procedur zawartych w specjalnej instrukcji spawania.

W przypadku konieczności wyłączenia przepływu gazu w gazociągu niskiego ciśnienia w celu wykonania prac przyłączeniowych należy dokonać tego w następujący sposób:

• zamknąć po jednej zasuwie lub kurku z każdej strony miejsca prac,
  • zastosować po dwa balony zamykające od każdej strony miejsca prac.

Balony zamykające powinny być umieszczone w odległości:

• nie mniejszej niż 10 m od miejsca wykonywania prac, przy których wykonywane są prace spawalnicze,
• nie mniejszej niż 5 m od miejsca wykonywania prac, przy których niewykonywane są prace spawalnicze.

Gazociągi średniego i wysokiego ciśnienia są wyłączane z eksploatacji poprzez zamknięcie po jednej zasuwie lub kurku z każdej strony miejsca prac, a w przypadku nieszczelności zasuwy przez:

• zamknięcie dodatkowej zasuwy,
• dodatkowe założenie balonu zamykającego,
• założenie zaślepki międzykołnierzowej.

Niezbędne jest odprowadzenie gazu do atmosfery z odcinka między zasuwą lub kurkiem a balonem.

Przyłącza gazowe

Elementem składowym sieci rozdzielczej łączącym gazociąg z odbiorcą jest przyłącze gazowe. Początkiem przyłącza gazowego jest miejsce połączenia z gazociągiem zasilającym, natomiast jego zakończeniem jest kurek główny.

W trakcie wykonywania przyłącza do budynku należy przestrzegać szeregu podstawowych zasad:

• przyłącze gazowe powinno być ułożone ze spadkiem w kierunku gazociągu,
• w przypadku krótkich, kilkumetrowych przyłączy należy przewidzieć możliwości komnensacji naprężeń występujących pomiędzy gazociągiem a ścianą budynku,
• w razie wystąpienia skrzyżowań z innymi urządzeniami podziemnymi należy zachować odległości zgodne z przepisami jak dla sieci rozdzielczych, a w razie konieczności należy zamontować na przyłączu rurę ochronną lub osłonową,
• przy równoległym układaniu przyłącza gazowego z innym ciągiem podziemnym należy zachować odległość zgodną z przepisami jak dla sieci rozdzielczych,
• przyłącza wykonane z rur stalowych powinny być zabezpieczone antykorozyjnie, zgodnie z obowiązującymi przepisami.

W sieciach rozdzielczych wykonanych z rur polietylenowych niedopuszczalne jest wprowadzanie przewodu gazowego z tego materiału na ścianę budynku, a tym bardziej wprowadzanie jej do wnętrza. Przyłącze domowe z polietylenu należy w końcowym odcinku zastąpić przewodem stalowym.

Wymagane jest zamontowanie podłączenia polietylen-stal w odległości około 1,5 m przed budynkiem. Na przyłącze domowe z polietylenu należy stosować rury PE szeregu SDR 11. Końcowy odcinek przyłącza wykonuje się z rury stalowej bez szwu o grubości ścianki nie mniejszej niż 2,6 mm. Odcinek stalowy przyłącza wraz z podłączeniem polietylen-stal należy izolować antykorozyjnie taśmą polietylenową.

Wymagania kwalifikacyjne pracowników

Przedstawiciel kierownictwa, jak i pracownik dozoru upoważniony do zatwierdzania poleceń i harmonogramów prac gazoniebezpiecznych powinni spełniać wymagania kwalifikacyjne dla osób zajmujących się eksploatacją sieci gazowej. W każdym zakładzie gazowniczym powinien znajdować się aktualny wykaz osób upoważnionych przez dyrektora zakładu do wydawania poleceń na wykonanie prac gazoniebezpiecznych oraz zatwierdzania harmonogramów prac gazoniebezpiecznych.

Wszystkie prace gazoniebezpieczne muszą być prowadzone i nadzorowane wyłącznie przez pracowników:

• kierujących eksploatacją sieci gazowej,
• na stanowiskach co najmniej mistrza służb sieciowych, posiadających minimum 3-letnią praktykę w eksploatacji sieci gazowej i mających dodatkowe kwalifikacje w zakresie dozoru urządzeń energetycznych.

W pracach związanych z wykonywaniem przyłączy o średnicy nominalnej nieprzekraczającej 50 mm do czynnych gazociągów o ciśnieniu nominalnym nie większym niż 0,5 MPa dopuszczalne jest prowadzenie prac gazoniebezpiecznych również przez osoby posiadające uprawnienia typu (E) w zakresie eksploatacji urządzeń energetycznych.

Za wyznaczenie właściwej osoby prowadzącej prace gazoniebezpieczne (w zależności od charakteru i stopnia trudności) odpowiedzialny jest poleceniodawca.

Kierowanie pracami gazoniebezpiecznymi o znacznym stopniu trudności i zagrożenia powinno być prowadzone bezpośrednio przez osobę zatrudnioną na stanowisku kierownika, posiadającą wymagane kwalifikacje.

Pracownicy zatrudnieni przy pracach gazoniebezpiecznych powinni posiadać:

• kwalifikacje określone w odpowiednim rozporządzeniu (w sprawie dodatkowych wymagań kwalifikacyjnych dla osób zajmujących się eksploatacją urządzeń i instalacji energetycznych – obecnie rozporządzenie MGPiPS z dnia 28.04.2003 r. (Dz. U. Nr 89, poz. 828, z późn. zm.),
• kwalifikacje zawodowe wynikające z taryfikatora (w przypadku spawaczy konieczne są dodatkowe uprawnienia).

W pracach pomocniczych, związanych z pracami gazoniebezpiecznymi, wykonywanych jednak w miejscach, gdzie prawdopodobieństwo zagrożenia wybuchowego lub pożarowego jest minimalne, mogą być zatrudnieni pracownicy nieposiadający uprawnień typu (E). Muszą oni jednak odbyć przeszkolenie w zakresie bhp i ppoż. oraz pracować pod nadzorem osoby posiadającej te uprawnienia.

Zabrania się dopuszczania do prac osób, które:

• nie zostały przeszkolone pod względem bhp,
• nie posiadają wymaganych kwalifikacji zawodowych,
• nie wykazują dostatecznej znajomości zasad i przepisów bhp, wymaganych na danym stanowisku pracy,
• nie posiadają wymaganych środków ochrony osobistej,
• znajdują się w czasowej niedyspozycji zdrowotnej lub mają ograniczenia zdrowotne.

Usuwanie awarii sieci gazowej

Do najważniejszych przyczyn powstawania nieszczelności w sieciach rozdzielczych należą:

• czynniki konstrukcyjno-materiałowe,
• technologia ułożenia gazociągu wraz z armaturą,
• rodzaj przesyłanego paliwa gazowego,
• warunki atmosferyczne,
• warunki eksploatacji sieci gazowej.

Tabela 9. Przyczyny powstawania nieszczelności sieci gazowej

Wydobywający się gaz z usytuowanego pod ziemią nieszczelnego gazociągu lub armatury po przedostaniu się do gleby może migrować nawet na bardzo duże odległości. Przepływ gazu następuje we wszystkich kierunkach i zależy m.in. od takich czynników, jak: przepuszczalność gruntu, ciśnienie i temperatura gazu, ochrona antykorozyjna rury, warunki atmosferyczne, ukształtowanie terenu, lokalizacja budowli podziemnych, poziom wód gruntowych itp.

Przepływ gazu w gruncie odbywa się drogą najmniejszych oporów. Gaz może migrować wzdłuż gazociągów, gruntem ostatnio przekopanym lub kanałami technicznymi przebiegającymi w sąsiedztwie gazociągów. Gęstość utwardzonej nawierzchni (asfalt, beton, zmarzlina w czasie mrozów itp.) w sposób decydujący wpływa na koncentrację gazu i jego migrację. Rejestrowano stężenie gazu w odległości przekraczającej 150 m od miejsca ulatniania z gazociągu niskiego ciśnienia.

Kanały kablowe, studzienki, sieci wodociągowe i ciepłownicze mogą działać jak system przesyłowy ulatniającego się gazu, stanowiąc duże zagrożenia.

Duże znaczenie odgrywa także zawartość wilgoci w glebie. W czasie opadów wzrasta średnia oporność gruntu, utrudniając dyfuzję gazu w kierunku powierzchni. Naturalne przeszkody i ukształtowanie terenu mają istotny wpływ na rozprzestrzenianie się gazu w gruncie.

W aglomeracjach miejskich nie można dopuszczać do tworzenia się dużych powierzchni nieprzepuszczalnych, a gdyby było to niemożliwe, należy zapewnić możliwie jak najintensywniejszą wentylację w odległości możliwie najmniejszej od gazociągu poprzez budowę np. kanałów wentylacyjnych. Wykrywanie nieszczelności w sieciach gazowych prowadzi się metodycznie wg ustalonych rejonów kontroli z częstotliwością zależną od warunków lokalnych i technicznych sieci.