Podstawowe zasady bezpiecznej eksploatacji butli LPG

Urządzenia gazowe należy łączyć z reduktorem ciśnienia gazu na butli przewodem elastycznym o długości nieprzekraczającej 3 m i wytrzymałości na ciśnienie co najmniej 300 kPa.

Urządzenia gazowe o mocy cieplnej przekraczającej 10 KW należy łączyć z przewodem elastycznym lub rurą stalową o długo- ści co najmniej 0,5 m. Między butlą a urządzeniem promieniującym ciepło należy zachować odległość minimum 1,5 m. Wyjątek stanowią zestawy urządzeń gazowych z butlami. Między butlą a urządzeniem iskrzącym musi być zachowana odległość co najmniej 1 m. Bardzo ważnym czynnikiem bezpieczeństwa jest sprawdzanie szczelności instalacji gazowej zasilanej gazem płynnym po każdej wymianie butli (za pomocą roztworu mydlanego lub specjalnego preparatu w sprayu, nigdy za pomocą płomienia) oraz po każdej wymianie lub remoncie instalacji gazowej. Nigdy nie należy naprawiać urządzeń gazowych samodzielnie. Podłączenie butli do urządzenia, które ma być zasilane LPG, może być dokonane przez użytkownika lub służby firm zajmują- cych się dystrybucją. Podczas podłączania urządzeń nie wolno palić. Przed podłączeniem butli należy upewnić się, że butla jest prawidłowo napełniona, i zapoznać się z instrukcją eksploatacji urządzenia, które ma być zasilane gazem.

Warunki atmosferyczne

Przywiezioną do domu butlę, która długo stała na mrozie, należy przez kilka godzin przed podłączeniem „aklimatyzować”. Nie można narażać butli gazowych na gwałtowne zmiany temperatury. Temperatura w pomieszczeniu, w którym butla będzie użytkowana, nie powinna przekraczać 35°C. Butle należy instalować bezwzględnie w pozycji pionowej i zabezpieczyć przed możliwością uszkodzeń mechanicznych, np. sprawdzić, czy wąż gumowy (przewód elastyczny użyty do podłączenia) nie dotyka nagrzanych elementów kuchenki. Po zdjęciu foliowej plomby z zaworu butli należy sprawdzić uszczelkę reduktora ciśnienia lub zaworu. Jeśli jest zużyta lub uszkodzona, należy wymienić ją na nową. Podczas podłączania reduktora do butli nie wolno otwierać butli ani pokrętła reduktora, dopóki nie zostanie prawidłowo zamontowany.

Wymiana przewodu i reduktora

 W przypadku stosowania elastycznego przewodu do połączenia pojedynczego urządzenia gazowego z reduktorem ciśnienia gazu na butli należy sprawdzać graniczną datę jego użytkowania. Jeżeli minęła, trzeba przewód wymienić na nowy. Wytwórcy reduktorów powinni podawać maksymalne daty ich użytkowania.

Okres eksploatacji

Możliwość eksploatacji butli zależy przede wszystkim od ich stanu technicznego, który musi gwarantować bezpieczeństwo użytkowania. Stan techniczny butli sprawdza się w trakcie badań okresowych oraz w napełnialniach przed napełnieniem, w jego trakcie i po nim. W obiegu są jeszcze butle wytworzone przed przystąpieniem Polski do UE, a więc mające ponad 10 lat. Każda prawidłowo napełniona butla gazowa powinna mieć kolor inny niż czerwony, który jest zastrzeżony wyłącznie dla gaśnic. Farba powinna pokrywać całą powierzchnię butli. Każdy legalnie działający w Polsce dystrybutor ma jeden, zastrzeżony dla siebie kolor butli, z którym można go identyfikować. Możliwość eksploatacji butli jest poświadczona na tabliczce fabrycznej przez naniesienie daty badania okresowego (np. 02/15 – miesiąc/ rok) oraz roku następnego badania. Przed datą badania powinna znaleźć się cecha inspektora, a dla butli oznaczonych znakiem Π przed cechą inspektora numer JN wykonującej badanie okresowe. Nie zwalnia to jednak osoby bezpośrednio eksploatującej butlę od obowiązku poinformowania dostawcy o jakichkolwiek obawach co do stanu technicznego butli lub zakłóceniach dotyczących jej eksploatacji.

Badania okresowe butli

Badania okresowe butli przeprowadza się co 10 lat, chociaż na rynku znajdują się także butle dla których badania okresowe przeprowadza się w cyklach 15-letnich. Muszą one jednak spełniać dodatkowe wymagania, określone w przepisach umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR). Obecnie w obiegu są butle z LPG wytworzone przed przystąpieniem Polski do UE w zakładach uprawnionych przez Urząd Dozoru Technicznego, zgodnie z obowiązującymi w tym okresie polskimi przepisami i warunkami technicznymi UDT. Te urządzenia są regularnie (co 10 lat) badane przez UDT jako jednostkę inspekcyjną, działającą na podstawie ustawy o dozorze technicznym (Dz.U. 2000, nr 122, poz. 1321, t.j.) Butle wytwarzane po przystąpieniu Polski do UE podlegają już regulacjom wspólnotowym. Urządzenia te są objęte jedną z dyrektyw tzw. Nowego Podejścia – 2010/35/UE Ciśnieniowe urządzenia transportowe (TPED) i oznaczane znakiem Π. (Implementacja TPED do prawa polskiego: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2004 r. w sprawie ciśnieniowych urządzeń transportowych, ze zm., Dz.U. 2004, nr 200, poz. 2054). Dyrektywy Nowego Podejścia obejmują zwykle urządzenia na etapie ich wytwarzania, formułując tzw. zasadnicze wymagania bezpieczeństwa. Dyrektywa TPED ma charakter szczególny, ponieważ formułuje dla urządzeń nią objętych zasadnicze wymagania bezpieczeństwa, także na etapie ich eksploatacji. W związku z tym ocenę zgodności butli z wymaganiami dyrektywy TPED przeprowadza tzw. jednostka notyfikowana, czyli upoważniona do tych czynności przez polski rząd i zgłoszona do Komisji Europejskiej. UDT jest jednostką notyfikowaną m. in. do dyrektywy TPED, więc UDT wykonuje także badania okresowe butli wytworzonych zgodnie z prawem UE. Butle, które znajdują się w eksploatacji, podlegają obowiązkowym próbom okresowym w zakresie przewidzianym w ADR (6.2.1.6), tzn. rewizji zewnętrznej (stan wyposażenia butli i oznakowań zewnętrznych), rewizji wewnętrznej (w tym w pewnych przypadkach sprawdzeniu minimalnej grubości ścianek), sprawdzeniu gwintów i zaworów butlowych oraz próbie ciśnieniowej. Po badaniach przeprowadzonych z wynikiem pomyślnym na butle nanoszone jest stosowne oznaczenie umożliwiające ustalenie terminu następnego badania. Butle w fazie eksploatacji przed każdym napełnieniem są sprawdzane w napełnialniach, zgodnie z normą PN-EN 1439:2008 Wyposażenie i osprzęt LPG – Procedury sprawdzania butli do gazów LPG przed, w czasie i po napełnieniu. Dlatego dla bezpieczeństwa eksploatacji butli na gaz bardzo ważne jest napełnianie ich w napełnialniach spełniających określone przepisami wymagania. Stan butli na gaz LPG powinien być także monitorowany w trakcie codziennego użytkowania przez eksploatującego, a eksploatacja powinna być zgodna z instrukcją użytkowania butli, zwykle naniesioną przez wytwórców na powierzchnię butli za pomocą techniki sitodruku.

Uszkodzenia butli a bezpieczna eksploatacja

Zwykłe zadrapania, nieszkodliwe obicia lub pojawiająca się na podstawce butli rdza nie mają wpływu na bezpieczeństwo eksploatacji urządzenia. Każdorazowo przed napełnieniem stan urządzenia ocenia osoba z uprawnieniami uzyskanymi w UDT. Cała powierzchnia butli jest wówczas badana pod kątem występowania niedopuszczalnych niezgodności. Do uszkodzeń niedopuszczalnych należą: wybrzuszenia, wgniecenia kołnierza szyjkowego, pęknięcia, rozwarstwienia, perforacje, przypalenia łukiem lub palnikiem spawalniczym, uszkodzenia spowodowane działaniem ognia, uszkodzenie osłony, uszkodzenie stopy butli (jeśli butla jest niestabilna). Przy ocenie stanu powierzchni butli pod kątem występowania korozji zwraca się szczególną uwagę na miejsca, w których podczas eksploatacji może zbierać się wilgoć lub woda (dolna część butli, spoiny stopy, osłony, tabliczki). Przed napełnieniem sprawdza się także integralność całego wyposażenia na stałe związanego z butlą oraz kompletność i czytelność obowiązkowych trwałych oznaczeń butli.

Naprawy

Naprawy butli są uregulowane w wymienionej w ADR normie EN 1440:2008+A1:2012. Powinny być one wykonywane zgodnie z wymaganiami dotyczącymi produkcji i badań, zawartymi w odpowiednich normach dotyczących projektowania i budowy. Naczynia ciśnieniowe, w tym omawiane butle na LPG, nie mogą być naprawiane (ADR 4.1.6.11) wówczas, gdy stwierdzono pęknięcia lub inne uszkodzenia spoin, pęknięcia ścianek, przecieki lub uszkodzenia w materiale ścianki, pokrywy lub dna.  

Kwalifikacje osób napełniających butle

Osoby zajmujące się napełnianiem butli w napeł- nialniach muszą posiadać odpowiednie uprawnienia uzyskane w UDT. Sprawę tę reguluje Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 18 lipca 2001 r. w sprawie trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych (Dz.U. nr 79, poz. 849), zmienione rozporządzeniem z dnia 20 lutego 2003 r. (Dz.U. nr 50, poz. 426), wydane na podstawie art. 23 ust. 5 ustawy o dozorze technicznym.

Wymagania dla zakładów napełniających butle gazem

Opróżnione butle na LPG powinny być napełniane wy- łącznie w napełnialniach, których urządzenia znajdują się pod dozorem UDT. Butle można także wymieniać na pełne w stacjach autogazu. Ważne jest, aby gaz pochodził wyłącznie z legalnych źródeł, od legalnie działających dystrybutorów. Wymagania odnoszące się do zakładów napełniających zbiorniki na LPG określa wiele aktów prawnych. Najważniejsze z nich to Instrukcja pakowania P200 ADR, Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 6 września 1999 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy magazynowaniu, napełnianiu i rozprowadzaniu gazów płynnych (Dz.U 1999, nr 75, poz. 846 ze zm.) oraz Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 20 września 2000 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi dalekosiężne do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie (Dz.U. 2005, nr 243, poz. 2063 ze zm.). Instrukcja pakowania P200 ADR mówi, że napełnianie naczyń ciśnieniowych może być dokonywane jedynie w odpowiednio wyposażonych ośrodkach, przez wykwalifikowany personel stosujący odpowiednie procedury, które nakazują sprawdzanie zgodności z przepisami dotyczącymi naczyń i ich wyposażenia, ich zgodność z przewożonym produktem, braku uszkodzeń wpływających na bezpieczeństwo, właściwego stopnia lub ciśnienia napełniania oraz wymaganego oznakowania i cech identyfikacyjnych. LPG stosowany do napełniania musi spełniać wymagania w zakresie ograniczonej korozyjności, określone w normie ISO 9162:1989. Zakłady napełniające zbiorniki na gaz LPG muszą przestrzegać także przepisów innych aktów prawnych, w tym Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca 2010 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny, związanych z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej (Dz.U. 2010, nr 138, poz. 931).

Cezary Kucaba, dyrektor Oddziału UDT w Katowicach

źródło: www.udt.gov.pl