Pola elektromagnetyczne. Podstawowe informacje (cz. 1)

Występowanie pól elektromagnetycznych jest zjawiskiem powszechnym, gdyż pola powstają wszędzie tam, gdzie korzysta się z energii elektrycznej.

Aktem prawnym regulującym zagadnienia związane z polami elektromagnetycznymi jest Dyrektywa nr 2013/35/UE z 26 czerwca 2013 r. w sprawie minimalnych wymagań w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa dotyczących narażenia pracowników na zagrożenia spowodowane czynnikami fizycznymi (polami elektromagnetycznymi).

Przedstawiona dyrektywa określa pola elektromagnetyczne jako pola elektrostatyczne, pola magnetostatyczne oraz zmienne w czasie pola elektryczne, magnetyczne i elektromagnetyczne o częstotliwości do 300 GHz.

Na gruncie ustawodawstwa polskiego – ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (J.t.: Dz. U. z 2017 r. poz. 519, z późn. zm.) pola elektromagnetyczne definiuje się jako pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o częstotliwościach od 0 Hz do 300 GHz.

W zależności od częstotliwości, na potrzeby oceny ekspozycji lub narażenia w przestrzeni pracy, pole-EM określa się jako:

• pole elektrostatyczne (PES) – pole-E o częstotliwości z zakresu f ≤ 5 Hz, występujące wokół ładunków elektrycznych lub obwodów wysokonapięciowych;
• pole magnetostatyczne (PMS) – pole-M o częstotliwości z zakresu f ≤ 5 Hz, występujące wokół magnesów trwałych lub obwodów wysokoprądowych;
• zmienne w czasie pole-EM, czyli zmienne pole-E i pole-M, występujące wokół obiektów technicznych zasilanych energią elektryczną, określone jako:

– pole-EM quasi-statyczne (PQS) – pole-EM o częstotliwości z zakresu 5 Hz < f ≤    100×10³ Hz,

– pole-EM wielkiej częstotliwości (PWCZ) – pole-EM o częstotliwości z zakresu    100×10³ Hz < f ≤ 300×10⁶ Hz,

– promieniowanie mikrofalowe (PMF) – pole-EM o częstotliwości z zakresu 300×10⁶ Hz < f < 300×10⁹ Hz.

Źródła pól elektromagnetycznych

Pola elektromagnetyczne wytwarzane są przez wiele różnych źródeł, z którymi pracownicy mogą się zetknąć w miejscu pracy. Są one wytwarzane i wykorzystywane w wielu dziedzinach działalności, w tym w procesach produkcyjnych, w badaniach naukowych, w łączności, w medycynie, przy wytwarzaniu, przesyłaniu i dystrybucji energii, w radiofonii, w nawigacji lotniczej i morskiej oraz w ochronie.

Pola elektromagnetyczne mogą być również przypadkowe, jak np. pola powstające w pobliżu przewodów instalacji elektrycznej w budynkach lub wytwarzane przez urządzenia i sprzęty zasilane energią elektryczną podczas ich użytkowania. Ponieważ w większości przypadków pola te są wzbudzane przez prąd elektryczny, znikają one z chwilą odcięcia zasilania energią elektryczną.

Przykładowe źródła pola elektromagnetycznego

W miejscach pracy, w których znajdują się urządzenia zasilane prądem o wysokim natężeniu lub napięciu, lub w miejscach pracy znajdujących się w pobliżu takich urządzeń mogą istnieć strefy o silnym polu elektromagnetycznym. Strefy te powinny być odpowiednio oznakowane.

Znaki ostrzegawcze odnoszące się do stref ochronnych i źródeł promieniowania elektromagnetycznego określa Polska Norma: PN–74/T–06260.