Pomieszczenia pracy

Pracodawca ma obowiązek zapewnienia pracownikom odpowiednich pomieszczeń pracy stosownie do jej rodzaju, a także liczby zatrudnionych osób.

Szczegóły w tym zakresie precyzują przepisy rozporządzenia MPiPS w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, (J.t.: Dz. U. z 2003r. Nr 169, poz. 1650, z późn. zm.). Rozporządzenie dotyczy w zasadzie wszystkich pracodawców, w pełnym zakresie swej regulacji, z wyjątkiem przepisów wyszczególnionych w § 116, które dotyczą pracodawców rozpoczynających działalność w dniu 24.04.1998 r. albo później.
Z § 1 rozporządzenia wynika, że określa ono ogólnie obowiązujące przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach pracy, dotyczące w szczególności:

  • obiektów budowlanych, pomieszczeń pracy i terenów zakładów pracy,
  •  procesów pracy,
  • pomieszczeń i urządzeń higienicznosanitarnych.

Uwzględniając dosłowne brzmienie przepisu należy wnosić, że do pracodawcy będącego osobą fizyczną, który zatrudnia pracownika dla celów własnych potrzeb osobistych, np. pomoc domowa, pomoc do dziecka itp. – przepisy rozporządzenia nie znajdują zastosowania. Świadczy o tym użycie przez normodawcę pojęcia „zakład pracy” w znaczeniu przedmiotowym. Do takiego pracodawcy stosuje się przepisy działu dziesiątego kodeksu, z wyłączeniem tych, które odnoszą się do zakładu pracy lub pracodawcy prowadzącego określoną działalność.
W § 2 ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy określono definicje różnych pojęć, w tym definicję pomieszczenia pracy. Jest to pomieszczenie przeznaczone na pobyt pracowników, w którym wykonuje się pracę. Za takie nie uważa się jednak pomieszczeń, w których:

a) łączny czas przebywania tych samych pracowników, w ciągu jednej zmiany roboczej, jest krótszy niż 2 godziny, a wykonywane czynności mają charakter dorywczy, bądź praca polega na krótkotrwałym przebywaniu związanym z dozorem lub konserwacją urządzeń albo utrzymaniem czystości i porządku,

b) mają miejsce procesy technologiczne niepozwalające na zapewnienie odpowiednich warunków przebywania pracowników w celu ich obsługi, bez zastosowania środków ochrony indywidualnej i zachowania specjalnego reżimu organizacji pracy,

c) jest prowadzona hodowla roślin lub zwierząt, niezależnie od czasu przebywania w nich pracowników zajmujących się obsługą.

Warto zauważyć, że w przypadku pkt a wyłączenie z grona pomieszczeń pracy następuje wówczas, gdy wystąpią łącznie dwie przesłanki, mianowicie czas przebywania poniżej 2 godzin oraz jeden z elementów dotyczący charakteru pracy, wskazujący na jej krótkotrwałość. W konsekwencji sam fakt przebywania pracownika w danym pomieszczeniu krócej niż 2 godziny na zmianie roboczej nie uzasadnia jeszcze wyłączenia danego pomieszczenia spośród pomieszczeń pracy. Podobnie rzecz wygląda, gdy chodzi o specyficzne procesy technologiczne (pkt b). Także tutaj musi wystąpić niemożność zapewnienia odpowiednich warunków, z uwagi na względy technologiczne oraz konieczność przebywania pracowników wyłącznie w środkach ochrony osobistej, przy zastosowaniu specjalnego reżimu organizacji pracy. Przykładem może być komora chłodnicza, w której bez względu na czas przebywania pracownika musi on posiadać środki ochrony osobistej oraz muszą istnieć specjalne zasady organizacji takiego procesu pracy, wyrażające się między innymi potrzebą asekuracji pracownika znajdującego się wewnątrz komory.

Ogólne przepisy bhp dzielą pomieszczenia pracy na:

  1. pomieszczenie stałej pracy – przez co rozumie się pomieszczenie, w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej doby przekracza 4 godziny,
  2.  pomieszczenie czasowej pracy – przez co rozumie się pomieszczenie, w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej doby trwa od 2 do 4 godzin.

W przypadku gdy dane pomieszczenie nie może być wyłączone z pojęcia pomieszczeń pracy, gdyż nie zachodzą przesłanki określone pod lit. a, b lub c – wówczas o charakterze tego pomieszczenia będzie decydował czas przebywania w nim pracownika.
Liczba pomieszczeń pracy, jaką pracodawca ma zapewnić, będzie zależała od takich wielkości, jak:

  •  wysokość pomieszczenia (§ 20),
  •  wolna objętość pomieszczenia,
  •  wolna powierzchnia podłogi pomieszczenia (§ 19).

Wysokość pomieszczenia uzależniona jest od jego rodzaju oraz występowania w procesie pracy czynników szkodliwych dla zdrowia. Dla pomieszczeń stałej pracy wysokość nie może być mniejsza niż 3 m w świetle (czyli od poziomu podłogi do najniżej położonej części konstrukcyjnej sufitu) oraz 3,3 m w świetle, jeżeli w pomieszczeniu prowadzone są prace mogące powodować występowanie substancji szkodliwych dla zdrowia. Wysokość ta, na zasadzie wyjątku, może być mniejsza w przypadku zastosowania klimatyzacji oraz uzyskania zgody państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego. Zgoda powinna być wydana w drodze decyzji administracyjnej.

Przepisy przewidują odstępstwo od wymienionych norm wówczas, gdy:

— w pomieszczeniu zatrudnionych jest nie więcej niż 4 pracowników, przy czym na każdego z nich przypada co najmniej 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia lub
— w pomieszczeniu usługowym albo produkcyjnym drobnej wytwórczości, mieszczącym się w budynku mieszkalnym, nie występują pyły lub substancje szkodliwe dla zdrowia, przy czym hałas nie przekracza wartości poziomu dźwięku w budynkach mieszkalnych, a na każdego pracownika przypada co najmniej 15 m3 wolnej objętości pomieszczania.

W tych obu przypadkach wysokość pomieszczenia może być obniżona do 2,5 m w świetle. Ogólne przepisy bhp dopuszczają wysokość 2,2 m w świetle dla następujących pomieszczeń: dyżurka, portiernia, kantor, kiosk uliczny, dworcowy i inny oraz pomieszczenie usytuowane na antresoli otwartej do większego pomieszczenia.
Dla pomieszczeń czasowej pracy wysokość ta wynosi odpowiednio 2,2 m w świetle oraz 2,5 m w świetle w razie występowania czynników szkodliwych dla zdrowia.
Pomieszczenia stałej pracy nie mogą być lokalizowane poniżej poziomu otaczającego je terenu, chyba że rodzaj produkcji tego wymaga (np. chłodnie, rozlewnie win).
Poniżej poziomu otaczającego terenu mogą się znajdować następujące pomieszczenia (§ 18):

  • garaże,
  • kotłownie,
  • warsztaty podręczne,
  • pomieszczenia handlowe, usługowe i gastronomiczne w ulicznych przejściach podziemnych, w podziemnych stacjach komunikacyjnych i tunelach, w domach handlowych i hotelach oraz w obiektach zabytkowych,

pod warunkiem zachowania wymagań przepisów techniczno-budowlanych i po uzyskaniu zgody właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, wydanej w porozumieniu z okręgowym inspektorem pracy.

Z użytych sformułowań w § 18 ust. 2 i 3 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp wynika, że decyzję w tej sprawie wydaje właściwy państwowy wojewódzki inspektor sanitarny, który przed rozstrzygnięciem obowiązany jest porozumieć się z właściwym okręgowym inspektorem pracy. Znajdzie tutaj zastosowanie art. 106 K.p.a. Po otrzymaniu wniosku w omawianej sprawie, państwowy wojewódzki inspektor sanitarny ma obowiązek najpierw wystąpić do okręgowego inspektora pracy o wyrażenie przez niego stanowiska, powiadamiając o tym zainteresowanego pracodawcę (wnioskodawcę). Okręgowy inspektor pracy powinien wyrazić swoje stanowisko w ciągu 14 dni, w drodze postanowienia, przesyłanego pracodawcy (wnioskodawcy). Zgodnie z art. 106 § 5 K.p.a., na postanowienie w ciągu 7 dni stronie (wnioskodawcy, którym najczęściej jest przyszły pracodawca) przysługuje zażalenie, które powinno być złożone do Głównego Inspektora Pracy. W wyniku rozpatrzenia zażalenia Główny Inspektor Pracy może podjąć jedno z rozstrzygnięć, określonych w art. 138 § 1 K.p.a. (art. 144 K.p.a.). Dopiero po wyczerpaniu toku postępowania dotyczącego postanowienia wydanego przez okręgowego inspektora pracy, państwowy wojewódzki inspektor sanitarny otrzymuje ostateczne postanowienie i może wydać decyzję rozstrzygającą sprawę co do jej istoty. Wskazane jest aby decyzja ta była zgodna ze stanowiskiem organu współdziałającego, w celu zachowania jednolitości działania, choć formalnie PWIS nie jest związany stanowiskiem okręgowego inspektora pracy.

W pomieszczeniach stałej pracy należy zapewnić oświetlenie dzienne, chyba że jest to niemożliwe lub niewskazane z uwagi na technologię produkcji, a na stosowanie oświetlenia wyłącznie elektrycznego pracodawca uzyskał zgodę właściwego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, wydaną w porozumieniu z okręgowym inspektorem pracy (w zakresie trybu wydawania zgody zob. ust. 4 komentarza).

Oświetlenie sztuczne winno być dostosowane do rodzaju wykonywanych prac. Niezależnie od oświetlenia dziennego w pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie elektryczne o parametrach zgodnych z Polską Normą PN-EN 12464-1:2004 Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Miejsca pracy we wnętrzach. Szyby w oknach i świetlikach powinny być czyste i przepuszczać odpowiednią ilość światła, a także winny być wyposażone w odpowiednie urządzenia eliminujące nadmierne operowanie promieni słonecznych padających na stanowisko pracy (np. żaluzje, zasłony itp.).

W pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy, nie niższą niż 14 C (287 K), chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają. W tym ostatnim przypadku pracodawca zobowiązany jest zapewnić pracownikom odzież roboczą, której struktura i okresy użytkowania winny być podane w regulaminie pracy (art. 2378 § 1 K.p.). W pomieszczeniach, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna oraz w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być niższa niż 18 C (291 K). Pomieszczenia pracy mają mieć zapewnioną wymianę powietrza wynikającą z potrzeb użytkowych i funkcji tych pomieszczeń, bilansu ciepła i wilgotności oraz zanieczyszczeń stałych i gazowych. Niezbędna wymiana powietrza w pomieszczeniach pracy, w których wydzielają się substancje szkodliwe dla zdrowia, powinna zapewnić czystość powietrza co najmniej w granicach nieprzekraczających wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń tych substancji. W nieklimatyzowanych pomieszczeniach pracy, niezależnie od wymiany powietrza wynikającej z wymienionych wyżej potrzeb, należy zapewnić stałą wymianę powietrza nie mniejszą niż 0,5-krotną w ciągu godziny. Za stałą wymianę nie uważa się wymiany uzyskiwanej wyłącznie w drodze wentylacji mechanicznej. Oznacza to konieczność występowania wentylacji naturalnej (grawitacyjnej).

W zasadzie urządzenia lub ich części, z których mogą wydzielać się szkodliwe gazy, pary lub pyły, powinny być zhermetyzowane. W razie niemożliwości zhermetyzowania, urządzenia te powinny być wyposażone w miejscowe odciągi. Przy czym powietrze doprowadzane do pomieszczeń pracy z zewnątrz za pomocą wentylacji nawiewnej powinno być oczyszczone z pyłów i substancji szkodliwych dla zdrowia.
Recyrkulacja powietrza nie powinna być stosowana w pomieszczeniach pracy, w których występuje narażenie na mikroorganizmy chorobotwórcze lub znajdują się substancje trujące, cuchnące albo możliwe jest nagłe zwiększenie stężenia szkodliwych substancji, a także w przestrzeniach zagrożonych wybuchem.

Skomentuj