Pracownicy tymczasowi oraz agencyjni

W obecnie panującej na rynku pracy sytuacji występuje deficyt pracowników. Pracodawcy mają duży problem ze znalezieniem pracowników, zwłaszcza do prac sezonowych oraz na w okresie wzmożonej produkcji (okres świąteczny).

Bardzo dogodną dla pracodawców jest formuła, która nie wymaga od podmiotu zatrudnienia pracownika stałego oraz licznych obowiązków z tym związanych (np. angażujący proces rekrutacji). Niewielu pracodawców jednak może się zastanawiać jakie obowiązki nakładane są na przedsiębiorstwo w zakresie technicznego bezpieczeństwa pracy między agencją pracy tymczasowej a pracodawcą użytkownikiem.

SPECYFIKA ZATRUDNIENIA PRACOWNIKA TYMCZASOWEGO

Należy zwrócić uwagę, że w momencie zatrudnienia pracownika tymczasowego dochodzi do podjęcia współpracy pomiędzy trzema podmiotami. Pracownik zostaje zatrudniony przez agencję pracy. Następnie zostaje skierowany do danego przedsiębiorstwa, na rzecz którego wykonuje określoną pracę. W takiej sytuacji pracownik pracuje dla danej firmy, mimo iż między nimi stosunek pracy nie został nawiązany. Należy jednocześnie zaznaczyć, że pracodawca nie może być pracodawcą użytkownikiem w stosunku do pracowników pozostających z nim w stosunku pracy.

Dokładne zasady oraz instrukcje zatrudniania pracowników tymczasowych w zakresie BHP zostały przez ustawodawcę określone w ustawie z dnia 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (t.j. w Dz.U. z 2016 r. poz. 360 ze zm.). Na początku rozważania problematyki należy się zapoznać z kilkoma kluczowymi pojęciami:

• pracodawca użytkownik – pracodawca lub podmiot niebędący pracodawcą w rozumieniu kodeksu pracy wyznaczający pracownikowi skierowanemu przez agencję pracy tymczasowej zadania i kontrolujący ich wykonanie;
• pracownik tymczasowy – pracownik zatrudniony przez agencję pracy tymczasowej wyłącznie w celu wykonywania pracy tymczasowej na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy użytkownika;
• praca tymczasowa – wykonywanie na rzecz danego pracodawcy użytkownika, przez okres nie dłuższy niż wskazany w ustawie, zadań:
  • o charakterze sezonowym, okresowym, doraźnym lub
  • których terminowe wykonanie przez pracowników zatrudnionych przez pracodawcę użytkownika nie byłoby możliwe, lub
  • których wykonanie należy do obowiązków nieobecnego pracownika zatrudnionego przez pracodawcę użytkownika.
• „agencja pracy tymczasowej” – każda osoba fizyczna lub prawna, która zgodnie z prawem krajowym zawiera umowy o pracę lub nawiązuje stosunek pracy z pracownikami tymczasowymi w celu skierowania ich do przedsiębiorstw użytkowników, aby tam wykonywali tymczasowo pracę pod nadzorem i kierownictwem tych przedsiębiorstw.

Zatrudnienie, a właściwie świadczenie pracy przez pracowników tymczasowych u pracodawcy użytkownika, opiera się umowie zawieranej między nim a agencją pracy tymczasowej. Umowa o pracę zawarta między agencją pracy tymczasowej a pracownikiem tymczasowym powinna określać strony umowy, datę jej zawarcia, wskazywać pracodawcę użytkownika i ustalony okres wykonywania na jego rzecz pracy tymczasowej, a także warunki zatrudnienia pracownika tymczasowego w okresie wykonywania pracy.

W celu zawarcia umowy o pracę między agencją pracy tymczasowej a pracownikiem tymczasowym pracodawca użytkownik zobowiązany jest do uzgodnienia z agencją na piśmie:

• rodzaju pracy, która ma być powierzona pracownikowi tymczasowemu;
• wymagań kwalifikacyjnych koniecznych do wykonywania pracy, która ma być powierzona pracownikowi tymczasowemu;
• przewidywanego okresu wykonywania pracy tymczasowej;
• wymiaru czasu pracy pracownika tymczasowego;
• miejsca wykonywania pracy tymczasowej.

OBOWIĄZKI POD KĄTEM BHP

Podział obowiązków pod kątem bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w dużej mierze reguluje ustawa o zatrudnianiu pracowników tymczasowych. Nie wszystkie jednak zostały doprecyzowane. Oznacza to w praktyce, że część obowiązków z zakresu technicznego bezpieczeństwa pracy jest przyporządkowana do konkretnej strony ustawowo, a obowiązki z zakresu BHP, które nie są bezpośrednio w ustawie o zatrudnianiu pracowników tymczasowych wymienione, mogą zostać przeniesione na pracodawcę użytkownika. Świadczy o tym bezpośrednio art. 5 powyższej ustawy, który informuje, że w zakresie nieuregulowanym odmiennie przepisami ustawy i przepisami odrębnymi, do agencji pracy tymczasowej, pracownika tymczasowego i pracodawcy użytkownika stosuje się przepisy prawa pracy dotyczące odpowiednio pracodawcy i pracownika.

Pracodawca użytkownik jest obowiązany zapewnić pracownikowi tymczasowemu bezpieczne i higieniczne warunki pracy w miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy tymczasowej. Ogólny zapis pozwala stwierdzić, iż obowiązkiem pracodawcy użytkownika jest zapewnienie w miejscu pracy pracownikowi tymczasowemu poziomu bezpieczeństwa pracy na równi jak w przypadku zatrudnienia osób posiadających stosunek pracy.

Badania lekarskie

W myśl art. 229 § 4 kodeksu pracy pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.

Wstępnym badaniom lekarskim nie podlegają osoby:

• przyjmowane ponownie do pracy u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy z tym pracodawcą;
• przyjmowane do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy, jeżeli przedstawią pracodawcy aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie, a pracodawca ten stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy, z wyłączeniem osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych.

Kwestie badań lekarskich nie została uregulowana w ustawie o zatrudnianiu pracowników tymczasowych. Należy jednak zwrócić uwagę, że, stosunek pracy tymczasowej nawiązuje się jedynie pomiędzy dwoma pierwszymi podmiotami, tj. pracownikiem tymczasowym a agencją. Tym samym to agencja pracy tymczasowej, na rzecz której pracownik faktycznie świadczy pracę, pozostaje jego pracodawcą, a co za tym idzie, wypłaca wynagrodzenie, opłaca składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, odprowadza należny podatek, a także organizuje i opłaca wstępne badania lekarskie. Dlatego tak istotnym jest jasne określenie przez pracodawcę użytkownika szczegółowego zakresu prac oraz warunków, w jakich będzie pracować pracownik tymczasowy.

Szkolenia BHP

Warto zauważyć, że zgodnie z art. 237³ pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ten obowiązek został również przeniesiony do ustawy o pracownikach tymczasowych. Wynika on bezpośrednio z art. 9 ust. 2a, gdzie został zamieszczony obowiązek zapewnienia szkoleń BHP pracownikom tymczasowym przez pracodawcę użytkownika przed dopuszczeniem do pracy.

Szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w przypadku podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku pracy, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę.

Odzież i obuwie robocze

Obowiązkiem pracodawcy jest dostarczenie pracownikowi nieodpłatnie odzieży i obuwia roboczego. Dotyczy to przypadku, gdy:

– odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu,

– wymagają tego względy technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa pracy.

Z przepisu art. 9 ust. 2a ustawy o pracownikach tymczasowych wynika obowiązek zapewnienia odzieży i obuwia roboczego pracownikom tymczasowym przez pracodawcę użytkownika.

Analogicznie jak w przypadku zapewnienia odzieży i obuwia roboczego, pracownicy tymczasowi, o ile wymaga tego rodzaj świadczonej pracy, powinni być zaopatrzeni w środki ochrony indywidualnej. Powinny być one stosowane w przypadkach, gdy nie ma możliwości uniknięcia zagrożeń lub nie można ich ograniczyć w stopniu wystarczającym, stosując odpowiednią organizację pracy lub środki ochrony zbiorowej.

OBOWIĄZKI W RAZIE WYPADKU

Wypadkowi przy pracy może ulec zarówno pracownik posiadający stosunek pracy, jak i świadczący pracę za pośrednictwem agencji pracy tymczasowej. Uwzględniając specyficzną relację prawną w ramach zatrudnienia tymczasowego, niezbędne jest jednoznaczne rozstrzygnięcie, kto powinien podjąć działania powypadkowe – agencja czy pracodawca użytkownik.

Wynika to bezpośrednio z art. 9 ust. 2a ustawy o zatrudnianiu pracowników tymczasowych, gdzie zostało wprost określone, że obowiązkiem pracodawcy użytkownika jest ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy.

Przyjęte rozwiązanie nakładające na pracodawcę użytkownika, a nie na agencję, podjęcie działań powypadkowych jest podyktowane tym, że to pracodawca użytkownik jest organizatorem pracy, w tym prowadzi bezpośrednią kontrolę procesu jej świadczenia. Wprawdzie pracodawca użytkownik jest obowiązany zawiadomić o wypadku przy pracy agencję, nie oznacza to zrzucenia na nią obowiązków związanych z ustalaniem okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy.

ZAKAZ POWIERZANIA PRAC SZCZEGÓLNIE NIEBEZPIECZNYCH

Podczas organizowania pracy pracownikom tymczasowym, należy wziąć szczególnie pod uwagę art. 8 pkt 1 ustawy o zatrudnianiu pracowników tymczasowych, w myśl którego nie może być powierzone wykonywanie na rzecz pracodawcy użytkownika pracy szczególnie niebezpiecznej w rozumieniu przepisów wydanych na podstawie art. 237¹⁵ kodeksu pracy.

Prace szczególnie niebezpieczne zostały wskazane w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Należą do nich:

• roboty budowlane, rozbiórkowe, remontowe i montażowe prowadzone bez wstrzymania ruchu zakładu pracy lub jego części;
• prace w zbiornikach, kanałach, wnętrzach urządzeń technicznych i w innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych. Za zbiorniki uznaje się prace dotyczące pracy w zbiornikach, kanałach, studniach, studzienkach kanalizacyjnych, wnętrzach urządzeń technicznych i w innych zamkniętych przestrzeniach, do których wejście odbywa się przez włazy lub otwory o niewielkich rozmiarach lub jest w inny sposób utrudnione, zwanych dalej „zbiornikami”.
• prace przy użyciu materiałów niebezpiecznych. Materiałami niebezpiecznymi w rozumieniu rozporządzenia są w szczególności substancje i preparaty chemiczne sklasyfikowane jako niebezpieczne, zgodnie z przepisami o substancjach i preparatach chemicznych, oraz materiały zawierające szkodliwe czynniki biologiczne zakwalifikowane do 3 lub 4 grupy zagrożenia zgodnie z przepisami w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki. W myśl art. 4 ustawy o substancjach i ich mieszaninach, substancjami niebezpiecznymi i mieszaninami niebezpiecznymi są substancje i mieszaniny zaklasyfikowane co najmniej do jednej z poniższych kategorii:
  • substancje i mieszaniny o właściwościach wybuchowych;
  • substancje i mieszaniny o właściwościach utleniających;
  • substancje i mieszaniny skrajnie łatwopalne;
  • substancje i mieszaniny wysoce łatwopalne;
  • substancje i mieszaniny łatwopalne;
  • substancje i mieszaniny bardzo toksyczne;
  • substancje i mieszaniny toksyczne;
  • substancje i mieszaniny szkodliwe;
  • substancje i mieszaniny żrące;
  • substancje i mieszaniny drażniące;
  • substancje i mieszaniny uczulające;
  • substancje i mieszaniny rakotwórcze;
  • substancje i mieszaniny mutagenne;
  • substancje i mieszaniny działające szkodliwie na rozrodczość;
  • substancje i mieszaniny niebezpieczne dla środowiska.
• praca na wysokości. Pracą na wysokości w rozumieniu rozporządzenia jest praca wykonywana na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi. Do pracy na wysokości nie zalicza się pracy na powierzchni, niezależnie od wysokości, na jakiej się znajduje, jeżeli powierzchnia ta:
  • osłonięta jest ze wszystkich stron do wysokości co najmniej 1,5 m pełnymi ścianami lub ścianami z oknami oszklonymi;
  • wyposażona jest w inne stałe konstrukcje lub urządzenia chroniące pracownika przed upadkiem z wysokości.

SANKCJE KARNE

Należy wziąć również pod uwagę, że w ustawie o zatrudnianiu pracowników tymczasowych wskazano precyzyjnie sankcje, jakie grążą pracodawcy użytkownikowi za nieprzestrzeganie przepisów w zakresie BHP.

Zgodnie z art. 27 powyższej ustawy, kto będąc pracodawcą użytkownikiem lub działając w jego imieniu, nie zapewnia pracownikowi tymczasowemu bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy tymczasowej lub nie wyposaża stanowiska pracy pracownika tymczasowego w maszyny i inne urządzenia techniczne, które spełniają wymagania dotyczące oceny zgodności, podlega karze grzywny od 1 000 do 30 000 zł.

Tej samej karze podlega, kto, będąc pracodawcą użytkownikiem lub działając w jego imieniu, nie wypełnia uzgodnionych na piśmie z agencją pracy tymczasowej obowiązków pracodawcy, w tym:

• nie dostarcza pracownikowi tymczasowemu odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej;
• nie zapewnia pracownikowi tymczasowemu napojów i posiłków profilaktycznych;
• nie zapewnia przeszkolenia pracownika tymczasowego w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz szkolenia okresowego;
• nie zapewnia ustalenia w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, któremu uległ pracownik tymczasowy;
• nie informuje pracownika tymczasowego o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz zasadach ochrony przed zagrożeniami;
• nie wypełnia innych obowiązków, uzgodnionych z agencją pracy tymczasowej, związanych z wykonywaniem pracy tymczasowej przez pracownika tymczasowego,
• powierzając mu wykonywanie pracy szczególnie niebezpiecznej w rozumieniu przepisów wydanych na podstawie art. 237¹⁵ kodeksu pracy.

PODUSMOWANIE

Zalecenia wskazane w artykule są jedynie częścią obowiązków, które ustawodawca nałożył na pracodawcę użytkownika. W celu stworzenia stanowiska pracy należy zapoznać się z całością ustawy o zatrudnianiu pracowników tymczasowych oraz wszelkimi przepisami związanymi z organizacją bezpiecznego stanowiska pracy.