Pracowniku! Oto najważniejsze informacje dla Ciebie!

Każdej osobie zatrudnionej na umowie o pracę przysługują pewne prawa i obowiązki, z których musi zdawać sobie sprawę. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich.

Prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy (art. 15 Kodeksu pracy)

Prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy wynika z art. 66 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Uszczegółowieniem tego prawa są obowiązki pracodawcy dotyczące zapewnienia pracownikom takich warunków pracy, jakie zostały określone w Kodeksie pracy. Zgodnie z tymi przepisami pracodawca ma chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych  warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

Prawa do powstrzymania się od wykonywania pracy (art. 210 Kodeksu pracy)

W razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.

Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia
w takich przypadkach pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Ponadto pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób.

Konsultacje w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 23711a Kodeksu pracy)

Pracodawca konsultuje z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkie działania związane z bezpieczeństwem i higieną pracy. Pracownicy lub ich przedstawiciele mogą także przedstawiać pracodawcy wnioski w sprawie eliminacji lub ograniczenia zagrożeń zawodowych.

Pracodawca zapewnia odpowiednie warunki do przeprowadzania konsultacji, a zwłaszcza zapewnia, aby odbywały się w godzinach pracy. Za czas nieprzepracowany w związku z udziałem w konsultacjach pracownicy lub ich przedstawiciele zachowują prawo do wynagrodzenia.

Ponadto na umotywowany wniosek pracowników lub ich przedstawicieli dotyczący spraw zagrożenia zdrowia i życia pracowników inspektorzy pracy Państwowej Inspekcji Pracy przeprowadzają kontrole oraz stosują środki prawne przewidziane w przepisach o Państwowej Inspekcji Pracy.

Natomiast u pracodawcy, u którego została powołana komisja bezpieczeństwa i higieny pracy – konsultacje w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, mogą być prowadzone w ramach tej komisji.

Podstawowe obowiązki pracownika (art. 211 Kodeksu pracy)

Podstawowym obowiązkiem pracownika jest przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy.  Pracownik jest także obowiązany:

  • znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,
  • wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych,
  • dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy,
  • stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,
  • poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,
  • niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,
  • współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.

Zakaz konkurencji (art. 1011 – art. 1014 Kodeksu pracy)

Zakaz prowadzenia działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy jest obowiązkiem pracownika tylko gdy zostanie podpisana umowa w tej sprawie. Umowa taka musi być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. 

Zakaz konkurencji może obowiązywać w trakcie zatrudnienia lub po jego zakończeniu. 

Pracownik w trakcie trwania zatrudnienia może zobowiązać się do niepodejmowania działalności konkurencyjnej, którego zakres ustalają strony w umowie. Oznacza to zakaz:

  • prowadzenia działalności gospodarczej konkurencyjnej wobec pracodawcy,
  • zatrudniania w jakiejkolwiek formie u podmiotu prowadzącego działalność konkurencyjną. 

Pracodawca, który poniósł szkodę wskutek naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji przewidzianego w umowie, może dochodzić od pracownika wyrównania tej szkody. Jest to także podstawa do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. 

W przypadku gdy pracownik miał dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, może być zawarta umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy. 

Na jej podstawie pracownik po ustaniu zatrudnienia nie może:

  • podejmować działalności gospodarczej konkurencyjnej wobec byłego pracodawcy, 
  • zatrudnić się w jakiejkolwiek formie u podmiotu prowadzącego taką działalność. 

W umowie określa się:

  • okres obowiązywania zakazu konkurencji,
  • wysokość odszkodowania należnego pracownikowi od pracodawcy. 

Odszkodowanie nie może być niższe od 25% wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji. Odszkodowanie może być wypłacane w miesięcznych ratach. 

Podstawa prawna:

  1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r.- Kodeks pracy (Dz. U. z 2019 r. poz. 1040, 1043 i 1495).

Źródła pomocnicze: 

  1. Strona Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej – www.mpips.gov.pl

Skomentuj