Prawa pracowników w czasie upałów

Kiedy za oknem żar leje się z nieba, a słupek rtęci raz po raz przekracza 30°C, należy pamiętać o bieżącym uzupełnianiu płynów w organizmie.

Pojawia się pytanie, kiedy pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom napoje chłodzące oraz jakie jeszcze prawa posiadają pracownicy przy występowaniu podwyższonych temperatur.

Brak jest „specjalnych” przepisów, które dotyczyłyby upałów, więc zastosowanie w tym przypadku mają odpowiednio:

  • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy,
  • Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
  • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów.

Jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy jest zapewnienie pracownikom napojów chłodzących w sytuacji, gdy temperatura na stanowisku pracy umiejscowionym na otwartej przestrzeni przekracza 25°C, zaś na stanowiskach zlokalizowanych w pomieszczeniach wynosi powyżej 28°C. W takiej sytuacji mówi się już o pracy w warunkach uciążliwych. Napoje powinny być dostępne w ciągu całej zmiany roboczej, a ich ilość powinna być dostosowana do potrzeb pracowników. Przepisy dokładnie nie precyzują o jakiej ilości dokładnie mówimy, ale jak podaje Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) dzienne spożycie wody dla dorosłych mężczyzn powinno wynosić przeciętnie 2,5 l, a dla kobiet 2 l płynów dziennie. Płyny nieodpłatnie zapewnia pracodawca i nie może on zamiast ich wydania wypłacać ekwiwalentu. Dodatkowo pracownicy wykonujący prace brudzące powinni mieć zapewniony dostęp do bieżącej wody lub 90 l wody do celów higieniczno-sanitarnych.

Zgodnie z § 15 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy „Pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. W szczególności w pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie naturalne i sztuczne, odpowiednią temperaturę, wymianę powietrza oraz zabezpieczenie przed wilgocią, niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem, drganiami oraz innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia i uciążliwościami”. Zgodnie z § 29 ust. 3 wspomnianego rozporządzenia należy zastosować urządzenia, które będą eliminować nadmierne operowanie promieni słonecznych padających na stanowiska pracy. Mogą to być żaluzje, rolety, wertykale etc.

Jeżeli chodzi o zapewnienie wymiany powietrza w pomieszczeniach pracy poprzez zastosowanie klimatyzacji, warto pamiętać o przepisach odnośnie jej użycia zawartych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. § 35 wspomnianego rozporządzenia stanowi, iż doprowadzane przez klimatyzację (lub wentylację mechaniczną) z zewnątrz powietrze powinno być oczyszczone z pyłów i substancji szkodliwych dla zdrowia. Klimatyzacja lub wentylacja nie może powodować przeciągów oraz wyziębienia pomieszczeń pracy, a strumień nawiewanego powietrza nie może być bezpośrednio skierowany na stanowisko pracy. W przypadku zastosowania systemu klimatyzacji lub wentylacji mechanicznej należy zapewnić również:

  • odpowiednią konserwację urządzeń i instalacji klimatyzacyjnych i wentylacyjnych w celu niedopuszczenia do awarii,
  • stosowanie środków mających na celu ograniczenie natężenia i rozprzestrzeniania się hałasu i drgań powodowanych pracą urządzeń klimatyzacyjnych i wentylacyjnych.

Bardzo ważne jest również czyszczenie i konserwacja urządzeń klimatyzacyjnych w celu zapewnienia odpowiedniego poziomu sanitarnego. Niewymieniane filtry i brak regularnych przeglądów systemów wentylacyjnych może nieść za sobą wiele zagrożeń. Niektóre z nich to chroniczne zapalenia górnych i dolnych dróg oddechowych, zakażenia grzybami i pleśnią, wirusy, tularemia, astma oskrzelowa, gorączka nawilżaczowa, legionelloza, choroba legionistów, gorączka Pontiac, grypa, alergie.

Pracodawca może skrócić czas pracy poprzez obniżenie dobowej lub tygodniowej normy czasu pracy lub wprowadzenie dodatkowych przerw regeneracyjnych wliczanych do czasu pracy. Takie działanie powinno być rozpatrzone zwłaszcza w przypadku pracowników wykonujących prace szczególnie niebezpieczne. Przy podwyższonych temperaturach spada sprawność psychomotoryczna, co znacznie zwiększa ryzyko wypadkowe. Nietrudno domyślić się, że koszty poniesione przez pracodawcę w związku z chwilowym skróceniem czasu pracy będą zdecydowanie niższe niż koszty związane z ewentualnym wypadkiem przy pracy.

Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stanowi zagrożenie dla innych osób (art. 210 § 4 Kodeksu pracy). Niestety za czas powstrzymania się od wykonywania pracy w takich okolicznościach pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia. Wykaz wspomnianych prac zawiera rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 28.05.1996 r. w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej. Wymienia się w nim m. in. prace:

  • przy obsłudze suwnic, podnośników i platform hydraulicznych, układnic magazynowych, żurawi wieżowych i samojezdnych,
  • kierowców autobusów, pojazdów przewożących materiały niebezpieczne, pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej 16 ton i długości powyżej 12 m, trolejbusów, motorniczych tramwajów,
  • przy montażu i remoncie sieci trakcyjnych, liniach napowietrznych wysokich, średnich i niskich napięć,
  • maszynisty maszyn wyciągowych, sygnalisty szybowego, operatora samojezdnych maszyn przodkowych, operatora pojazdów pozaprzodkowych i samojezdnych maszyn pomocniczych, maszynisty lokomotyw pod ziemią, rewidenta urządzeń wyciągowych – w podziemnych zakładach górniczych.

Skomentuj