Profilaktyczne posiłki i napoje

Pracodawca zapewnia pracownikom zarówno wodę zdatną do picia, jak również w określonych warunkach napoje i posiłki regeneracyjne. Kiedy zapewnienie wody do picia i profilaktycznych posiłków jest obowiązkiem pracodawcy?

Stosownie do § 112 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy pracodawca jest obowiązany zapewnić wszystkim pracownikom wodę zdatną do picia lub inne napoje, a pracownikom zatrudnionym stale lub okresowo w warunkach szczególnie uciążliwych zapewnić oprócz wody i inne napoje. Ilość, rodzaj i temperatura tych napojów powinny być dostosowane do warunków wykonywania pracy i potrzeb fizjologicznych pracowników. Szczegółowe zasady zaopatrzenia w napoje pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnie uciążliwych określają odrębne przepisy.

Rozporządzenie jednoznacznie ustala, że pracodawca zapewnia wodę zdatną do picia wszystkim pracownikom zatrudnionym w zwykłych warunkach pracy bez ograniczenia. Miejsca czerpania wody zdatnej do picia nie mogą być oddalone więcej niż 75 m od stanowisk pracy. Zbiorniki, przewody i miejsca czerpania wody powinny być zabezpieczone przed zanieczyszczeniem i skażeniem. Czerpanie wody powinno odbywać się wyłącznie z zaworów czerpalnych. Miejsca czerpania wody nienadającej się do picia powinny być trwale oznakowane zgodnie z Polską Normą.

Profilaktyczne posiłki.

Art. 232 k.p. oraz wydane na jego podstawie rozporządzenie Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów zobowiązują pracodawcę do zapewnienia posiłków profilaktycznych pracownikom wykonującym prace (§ 3):

a) związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 2000 kcal (8374 kJ) u mężczyzn i powyżej 1100 kcal (4605 kJ) u kobiet,

b) związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn, a u kobiet 1000 kcal (4187 kJ), jeżeli:

— praca jest wykonywana w pomieszczeniach zamkniętych, w których ze względów technolo­gicznych utrzymuje się stale temperatura poniżej 10°C lub wskaźnik obciążenia termicznego (WBGT) wynosi powyżej 25°C, lub

— praca jest wykonywana na otwartej przestrzeni w okresie zimowym (od dnia 1 listopada do 31 marca),

c) pod ziemią,

d) przy usuwaniu skutków klęsk żywiołowych lub innych zdarzeń losowych.

Posiłki powinny zawierać około 50–55% węglowodanów, 30–35% tłuszczów, 15% białek oraz po­siadać wartość kaloryczną około 1000 kcal. W uzasadnionych przypadkach pracodawca zamiast wyda­wania posiłków może zapewnić korzystanie z posiłków w punktach gastronomicznych lub przyrządza­nie posiłków przez pracowników we własnym zakresie z otrzymanych od pracodawcy produktów (§ 2 ust. 2).

Napoje w warunkach szczególnych

Pracodawca zapewnia napoje pracownikom zatrudnionym:

a) w warunkach gorącego mikroklimatu, charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 25°C,

b) w warunkach mikroklimatu zimnego, charakteryzującego się wartością wskaźnika siły chłodzącej powietrza (WCI) powyżej 1000,

c) przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 10 °C lub powyżej 25°C,

d) przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn a u kobiet 1000 kcal (4187 kJ),

e) na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami  atmosferycznymi przekracza 28°C.

Wymienione w powyższych punktach warunki uprawniają pracowników do otrzymania napojów bez względu na to, czy pracodawca zapewnia wodę zdatną do picia, o której mowa w § 112 zdanie pierw­sze, rozporządzenia o ogólnych przepisach bhp. Zgodnie z tym przepisem pracodawca jest obowiązany zapewnić wszyst­kim pracownikom wodę zdatną do picia lub inne napoje, a pracownikom zatrudnionym stale lub okreso­wo w warunkach szczególnie uciążliwych zapewnić oprócz wody inne napoje. Przepis jednoznacznie odróżnia dwie sytuacje:

1. zwykłe warunki pracy, które wymagają zapewnienia wody zdatnej do picia,
2.  warunki szczególnie uciążliwe, które wymagają oprócz zapewnienia wody także zapewnienia innych napojów.

W tym drugim przypadku, zgodnie ze zdaniem trzecim § 112 rozporządzenia o ogólnych przepisach bhp, normodawca wskazuje, że szczegółowe zasady zaopatrzenia w napoje pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnie uciążliwych określają odrębne przepisy. Jest to informacyjne odesłanie do cyt. rozporzą­dzenia z 28 maja 1996 r.

Obowiązek wskazany w omawianym rozporządzeniu z 28 maja 1996 r. jest więc niezależny od obowiązku zapisanego w ogólnych przepisach bhp, gdyż łączy się z dodatkowym wydatkiem energety­cznym, związanym z podwyższoną temperaturą na stanowiskach pracy. W związku z tym, jeśli w obie­ktach biurowych w okresie letnim temperatura ze względu na nasłonecznienie i brak skutecznych osłon przekracza 28°C, wówczas pracownikom należy zapewnić stosowne napoje. Jeżeli pracodawca kwe­stionuje zasadność wydawania napojów, z uwagi na nieprzekraczanie – jego zdaniem – 28°C, to jest obowiązany tę okoliczność udowodnić przy pomocy umieszczonych w pomieszczeniach termometrów.

Posiłki i napoje wydawane są pracownikom w dniach wykonywania prac uzasadniających ich wydawanie, posiłki — w czasie regulaminowych przerw w pracy, napoje — powinny być dostępne w ciągu całej zmiany. Pracodawca ma obowiązek zapewnić odpowied­nie warunki higienicznosanitarne przygotowywania i spożywania posiłków oraz napojów.

Stanowiska pracy, na których zatrudnieni pracownicy powinni otrzymywać posiłki i napoje, oraz szczegółowe zasady ich wydawania ustala pracodawca w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi, a w razie ich braku – po uzyskaniu opinii przedstawicieli pracowników. Informacje te powinny być zawarte w regulaminie pracy (art. 104¹ § 1 pkt 8 k.p.).