Projekt zmiany Kodeksu Pracy

Projekt dotyczący uelastycznienia czasu pracy przedłożony przez ministra pracy i polityki społecznej został przyjęty przez Radę Ministrów.

Projekt został przyjęty w dniu 4 lutego 2013 r. propozycja zawiera zgłaszane podczas II expose  premiera Donalda Tuska postulaty dotyczące zmian w czasie pracy.

Zgodnie z uzasadnieniem do projektu przewiduje on:

• wprowadzenie regulacji prawnych określających tryb przedłużania okresów rozliczeniowych czasu pracy do 12 miesięcy,
• zasady stosowania tzw. ruchomego czasu pracy, w tym tryb wprowadzania takiej organizacji czasu pracy w zakładzie pracy.

1. Okresy rozliczeniowe czasu pracy
Odnośnie do okresów rozliczeniowych czasu pracy proponuje się określenie nowych zasad przedłużania okresu rozliczeniowego – nie więcej jednak niż do 12 miesięcy
Proponuje się, aby przedłużanie okresu rozliczeniowego czasu pracy nie więcej jednak niż do 12 miesięcy, było dopuszczalne, jeżeli jest to uzasadnione przyczynami obiektywnymi lub technicznymi lub dotyczącymi organizacji pracy, przy zachowaniu ogólnych zasad dotyczących ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników.
Proponuje się, by takie przedłużenie okresu rozliczeniowego czasu pracy mogło być stosowane w każdym systemie czasu pracy.
Przedłużenie okresu rozliczeniowego czasu pracy nie więcej niż do 12 miesięcy, pozwoli pracodawcom na bardziej elastyczne gospodarowanie czasem pracy pracowników – zależnie od zapotrzebowania na pracę w poszczególnych miesiącach. W ramach takiego okresu rozliczeniowego czasu pracy okresy dłuższej pracy będą równoważone okresami pracy krótszej lub dniami wolnymi od pracy – jednak w ramach wymiaru czasu pracy, obowiązującego danego pracownika, ustalonego na przyjęty okres rozliczeniowy, zgodnie z przepisami Kodeksu pracy i przy zachowaniu pozostałych norm ochronnych (np. dotyczących okresu odpoczynku dobowego i tygodniowego).

Projekt przewiduje także możliwość sporządzania indywidualnego rozkładu czasu pracy pracownika na okres krótszy niż okres rozliczeniowy, obejmujący jednak co najmniej 2 miesiące. Projekt dopuszcza zarówno pisemną, jak i elektroniczną formę takiego rozkładu. Ponadto proponuje się, aby pracodawca przekazywał pracownikowi jego rozkład czasu pracy co najmniej na 2 tygodnie przed rozpoczęciem pracy w okresie, na który sporządził taki rozkład czasu pracy.

Projekt przewiduje, że przedłużanie okresu rozliczeniowego czasu pracy do 12 miesięcy będzie możliwe tylko po osiągnięciu w tej sprawie porozumienia pracodawcy z reprezentacją pracowników.
Przedłużenie okresu rozliczeniowego maksymalnie do 12 miesięcy będzie możliwe:
1) w układzie zbiorowym pracy lub w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi; jeżeli nie będzie możliwe uzgodnienie treści porozumienia ze wszystkimi zakładowymi organizacjami związkowymi, pracodawca będzie mógł uzgodnić treść porozumienia z organizacjami związkowymi reprezentatywnymi w rozumieniu art. 24125a Kodeksu pracy, albo
2) w porozumieniu zawieranym z przedstawicielami pracowników, wyłonionymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy – jeżeli u pracodawcy nie działają zakładowe organizacje związkowe.
Powyższa propozycja zmian odpowiada postanowieniom dyrektywy 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003 r. dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy (Dz. Urz. UE L 299 z 18.11.2003, str. 9; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 4, str. 381).
W świetle postanowień dyrektywy przedłużenie okresu rozliczeniowego (do maksymalnie 12 miesięcy) jest dopuszczalne wyłącznie w drodze układów zbiorowych pracy lub porozumień zawartych między partnerami społecznymi. Dodatkowym warunkiem jest zaistnienie przyczyn obiektywnych, technicznych bądź dotyczących organizacji pracy, a także zachowanie ogólnych zasad dotyczących ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników.
Ponadto projekt przewiduje, że pracodawca będzie przekazywać kopię porozumienia w sprawie przedłużenia okresu rozliczeniowego czasu pracy właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy w terminie 5 dni roboczych od dnia zawarcia porozumienia.

2. Ruchomy czas pracy
Proponuje się wprowadzenie do Kodeksu pracy przepisów regulujących zasady stosowania tzw. ruchomego czasu pracy w dwóch odmianach, tj. przepisów pozwalających na:

• ustalanie rozkładów czasu pracy przewidujących różne godziny rozpoczynania pracy w dniach pracy pracowników,
• określanie przedziału czasu, w którym pracownik powinien podjąć pracę.

W pierwszym przypadku pracodawca mógłby wyznaczać pracownikom różne godziny rozpoczynania pracy w poszczególne dni pracy także w ten sposób, iż w kolejnym dniu pracownik rozpoczynałby pracę o godzinie wcześniejszej niż w dniu poprzednim. Taka praca nie byłaby uznawana za pracę nadliczbową. Nadal jednak konieczne byłoby zachowywanie przepisów o wymiarze czasu pracy, odpoczynku dobowym i tygodniowym.
Natomiast w drugim przypadku wyznaczony byłby przedział czasu, w którym pracownicy są obowiązani stawić się do pracy. Także w tym przypadku, gdyby pracownik, zgodnie ze
swoją decyzją, w kolejnym dniu rozpoczął pracę o godzinie wcześniejszej niż w dniu poprzednim, to taka praca nie byłaby pracą nadliczbową. Konieczne byłoby także, podobnie jak w pierwszym przypadku, przestrzeganie przepisów o wymiarze czasu pracy, odpoczynku dobowym i tygodniowym.
Zmiany w powyższym zakresie przewiduje art. 1 pkt 2 projektowanej ustawy, wprowadzający do Kodeksu pracy nowy art. 1401.
Projekt przewiduje, że ruchomy czas pracy mógłby być wprowadzony co do zasady:
1) w układzie zbiorowym pracy lub w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi; jeżeli nie będzie możliwe uzgodnienie treści porozumienia ze wszystkimi zakładowymi organizacjami związkowymi, pracodawca będzie mógł uzgodnić treść porozumienia z organizacjami związkowymi reprezentatywnymi w rozumieniu art. 24125a Kodeksu pracy, albo
2) w porozumieniu zawieranym z przedstawicielami pracowników, wyłonionymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy – jeżeli u pracodawcy nie działają zakładowe organizacje związkowe.
Powyższy tryb wprowadzania u pracodawcy ruchomego czasu pracy znajduje uzasadnienie ze względu na jego stosowanie w okresie obowiązywania ustawy z dnia 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców (Dz. U. Nr 125, poz. 1035, z późn. zm.), a także ze względu na fakt, że określone rozkłady czasu pracy w ruchomym czasie pracy mogą w niektórych przypadkach przewidywać znaczny brak regularności co do godzin rozpoczynania pracy w poszczególne dni, co może utrudniać pracownikom harmonijne łączenie życia prywatnego z obowiązkami zawodowymi. Zatem celowe jest, aby pracodawca mógł stosować ruchomy czas pracy po uzgodnieniu tego z przedstawicielami załogi (zakładowa organizacja związkowa, a w razie jej braku – przedstawiciele pracowników).
Ponadto, ze względu na to, że niejednokrotnie wykonywanie pracy w ruchomym czasie pracy leży w interesie pracowników, proponuje się, by taka organizacja czasu pracy (w obu odmianach) mogła być stosowana także na pisemny wniosek zainteresowanego pracownika. Proponuje się przy tym, żeby było to możliwe zarówno wówczas, gdy w zakładzie pracy w ogóle nie przyjęto ruchomego czasu pracy w trybie opisanym powyżej, jak również, gdy przyjęto ruchomy czas pracy, ale pracownik jest zainteresowany innym rozkładem czasu pracy niż wynikający z przyjętych ustaleń na szczeblu zakładowym.

3. Zmiana w ustawie o związkach zawodowych
Proponowana w projektowanej ustawie zmiana art. 30 ust. 5 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854, z późn. zm.) jest związana z przyjęciem innych zasad przedłużania okresu rozliczeniowego czasu pracy w zmienianych przepisach Kodeksu pracy.
Obecnie art. 30 ust. 5 ustawy o związkach zawodowych odwołując się do art. 129 § 2 Kodeksu pracy przesądza, że pracodawca w przypadku pluralizmu związkowego może stosować dłuższy niż 4-miesięczny okres rozliczeniowy czasu pracy w rolnictwie i hodowli, a także przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, na podstawie samodzielnie
podjętej decyzji (poprzez zmianę regulaminu pracy), jeżeli zakładowe organizacje związkowe albo organizacje związkowe reprezentatywne w rozumieniu art. 24125a Kodeksu pracy nie przedstawią w tej sprawie wspólnie uzgodnionego stanowiska w terminie 30 dni.
Z kolei z obecnie obowiązującego art. 1042 i art. 150 § 1 i 2 Kodeksu pracy wynika, że przy wyżej wymienionych rodzajach prac pracodawca także może podjąć samodzielną decyzję w sprawie stosowania dłuższych okresów rozliczeniowych, jeżeli zakładowa organizacja związkowa, działająca w warunkach monizmu związkowego, nie wyrazi zgody na zmianę regulaminu pracy w tej kwestii.
Ze względu na to, że projektowana nowelizacja Kodeksu pracy przewiduje stosowanie przedłużonego okresu rozliczeniowego czasu pracy do 12 miesięcy, zgodnie z wymaganiami art. 18 i 19 dyrektywy 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003 r. dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy (Dz. Urz. UE L 299 z 18.11.2003, str. 9; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 4, str. 381) stanowiącymi o możliwości takiego wydłużenia okresu rozliczeniowego czasu pracy wyłącznie na podstawie układów zbiorowych pracy lub porozumień zawieranych między partnerami społecznymi – projekt nadaje nowe brzmienie art. 129 i art. 150 Kodeksu pracy. Tym samym bezprzedmiotowe staje się odesłanie w art. 30 ust. 5 ustawy o związkach zawodowych do art. 129 § 2 Kodeksu pracy.
Dotychczasowy tryb współdziałania pracodawcy z zakładowymi organizacjami związkowymi w kwestii wydłużania okresu rozliczeniowego czasu pracy przewidziany w art. 30 ust. 5 ustawy o związkach zawodowych stanie się bowiem nieaktualny w związku z przyjęciem odmiennego trybu przewidzianego w projektowanej ustawie.