Przyczyny awarii sieci gazowych

W związku z ostatnią tragedią, która wydarzyła się w Szczyrku, związaną z wybuchem gazu w trzykondygnacyjnym budynku i w której to śmierć poniosło kilka osób, przypominamy jakie mogą być przyczyny awarii sieci gazowych.

Brak szczelności i sprawności urządzeń spalających paliwa, instalacji kominowych i gazowych oraz brak drożności i właściwego ciągu przewodów wentylacyjnych są najczęstszymi przyczynami zatrucia tlenkiem węgla (czadem) oraz wybuchów gazu i pożarów. Niebezpieczeństwo zaczadzenia wynika z faktu, że tlenek węgla jest gazem niewyczuwalnym dla człowieka.

Do najważniejszych przyczyn powstania nieszczelności w sieciach rozdzielczych gazu należą:

  • czynniki konstrukcyjno-materiałowe,
  • technologia ułożenia gazociągu wraz z armaturą,
  • rodzaj przesyłanego paliwa gazowego,
  • korozja elementów stalowych,
  • warunki atmosferyczne,
  • warunki eksploatacji sieci gazowych.

Przyczyna

Miejsca słabe, niekorzystne warunki

Czynniki obciążające

Rodzaj lub przyczyna uszkodzenia

Rodzaj materiału, jakość wykonania, właściwości mechaniczne materiałów

Niewytrzymałe na zginanie, nieodporne na korozję

Obciążenia dróg o dużym natężeniu ruchu, przejścia przez tereny górnicze, wpływ bliskości linii tramwajowych lub kolejowych

Przełom zmęczeniowy, przełom statyczny

Złącza rur, elementy usztywniające

Niejednorodne, niezamknięte siłowo, wykonanie warunkowo zamknięte siłowo, nieelastyczne, warunkowo elastyczne, uszczelnienia nieodporne na gaz, warunkowo odporne, wadliwe

Brak osiowego ustawienia łączonych elementów, brak prostopadłości lub ukosowania końców rur, uszczelki nieodporne na gaz, słabe lub nierównomierne dociągnięcie nakrętek

Rozluźnienie, odkształcenie plastyczne, przełom zmęczeniowy, przełom statyczny, rozluźnienie lub odkształcenie złącza, odkształcenie, pęcznienie lub odkształcenie plastyczne

Układanie rur i armatury, lokalizacja

Brak nadzoru budowlanego, niedostateczny nadzór budowlany, ukształtowanie terenu, jakość powierzchni jezdni, lokalizacja uzbrojenia podziemnego

Obciążenie ruchowe – ruch samochodowy i szynowy, zapadliska górnicze

Przeciążenie materiałowe, nieszczelne złącze, przełom zmęczeniowy, przełom statyczny, plastyczne odkształcenie elementów uszczelniających

Rodzaj gruntu, rodzaj gazu

Silnie lub słabo agresywna gleba, potencjał gruntu, właściwości fizykochemiczne paliwa gazowego

Przepuszczalność gleby, wilgotność gazu i jego agresywność w stosunku do materiału rur i uszczelnień

Korozja, korozja naprężeniowa, plastyczne odkształcenie elementów uszczelniających

Wydobywający się gaz z usytuowanego pod ziemią nieszczelnego gazociągu lub armatury po przedostaniu się do gleby może migrować na bardzo duże odległości. Przepływ gazu następuje we wszystkich kierunkach i zależy m.in. od takich czynników jak: przepuszczalność gruntu, ciśnienie, temperatura gazu, ochrona antykorozyjna, rury, warunki atmosferyczne, ukształtowanie terenu, lokalizacja budowli podziemnych, poziom wód gruntowych itp.

Przepływ gazu w gruncie odbywa się drogą najmniejszych oporów. Gaz może migrować wzdłuż gazociągów, gruntem ostatnio przekopanym lub kanałami technicznymi przebiegającymi w sąsiedztwie gazociągów. Gęstość utwardzonej nawierzchni (asfalt, beton, zmarzlina w czasie mrozów itp.) w sposób decydujący wpływa na koncentrację gazu i jego migrację. Dodatkowo kanały kablowe, studzienki, sieci wodociągowe i ciepłownicze mogą działać jak system przesyłowy ulatniającego się gazu, stanowiąc ogromne zagrożenie. Dużą rolę odgrywa także zawartość wilgoci w glebie. W czasie opadów wzrasta średnia odporność gruntu, utrudniając dyfuzję gazu w kierunku powierzchni. Naturalne przeszkody i ukształtowanie terenu mają istotny wpływ na rozprzestrzenianie się gazu w gruncie.

W aglomeracjach miejskich nie można dopuszczać do tworzenia się dużych powierzchni nieprzepuszczalnych, a gdyby było to niemożliwe, należy zapewnić możliwie jak najintensywniejszą wentylację w odległości możliwie jak najmniejszej od gazociągu poprzez budowę np. kanałów wentylacyjnych. Wykrywanie nieszczelności w sieciach gazowych prowadzi się metodycznie wg ustalonych rejonów kontroli z częstotliwością zależną od warunków lokalnych i technicznych sieci.

Do najczęstszych przyczyn awarii sieci zaliczyć można:

  • niewłaściwie wykonany projekt np. z błędnie wykonanymi obliczeniami hydraulicznymi czy też wytrzymałościowymi,
  • awarie systemów kontroli,
  • awarie elementów peryferyjnych wspomagających pracę sieci,
  • awaria mechaniczna spowodowana korozją lub oddziaływaniem zewnętrznym,
  • awarie różnego rodzaju połączeń nierozłącznych i rozłącznych,
  • awarie systemów bezpieczeństwa.

Na inne przyczyny awarii składać się będą także:

  • odchylenia od normalnych warunków pracy,
  • błędy ludzkie i organizacyjne,
  • zakłócenia z zewnątrz oraz czynniki przyrodnicze,
  • zagrożenia związane z terroryzmem i sabotażem.

Obowiązek kontroli

Zgodnie z art. 62 ust. 1 ustawy – Prawo budowlane na właścicielach i zarządcach obiektów budowlanych ciąży obowiązek zapewnienia co najmniej raz w roku kontroli stanu technicznego użytkowanego obiektu budowlanego. W szczególności sprawdzenie stanu technicznego przewodów kominowych: dymowych, spalinowych i wentylacyjnych oraz instalacji gazowych.

Kontrolę instalacji gazowych mogą przeprowadzać osoby posiadające uprawnienia budowlanie w odpowiedniej specjalności, jak również osoby posiadające kwalifikacje wymagane przy wykonywaniu dozoru nad eksploatacją urządzeń, instalacji oraz sieci gazowych.

W ramach kontroli okresowych mających na celu porównanie rzeczywistego i wymaganego stanu technicznego elementów gazociągów przesyłowych oraz ustalenie zaistniałych nieprawidłowości należy w szczególności przeprowadzić:

  • kontrolę trasy gazociągów,
  • kontrolę elementów, urządzeń i wyposażenia gazociągów,
  • kontrolę obecności paliw gazowych w gruncie nad wyznaczonymi odcinkami gazociągów,
  • sprawdzenie stanu oznakowania trasy gazociągów,
  • sprawdzenie działania napędów i systemów sterowania armatury,
  • kontrolę wpływu na gazociąg prowadzonych w pobliżu prac ziemnych lub budowlanych,
  • sprawdzenie głębokości posadowienia gazociągów w miejscach nawodnionych.  

W przypadku stwierdzenia uszkodzeń lub braków właściciel, zarządca lub użytkownik obiektu budowlanego, na których spoczywają obowiązki w zakresie napraw, określone w przepisach odrębnych bądź umowach, są obowiązani w czasie lub bezpośrednio po przeprowadzonej kontroli usunąć stwierdzone uszkodzenia oraz uzupełnić braki, które mogłyby spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia bądź środowiska, w szczególności katastrofę budowlaną, pożar, wybuch, porażenie prądem elektrycznym lub zatrucie gazem.  

Podstawa prawna:

  1. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r.- Prawo budowlane (Dz. U. z 2019 r. poz. 1186 z późn. zm.).

Źródła pomocnicze:

  1. Bezpieczeństwo eksploatacji urządzeń, instalacji i sieci gazowych, dr hab. inż. Mariusz Łaciak, Tarbonus Sp. z.o.o., listopad 2019.

Skomentuj