Przywileje pracujących ojców

Przy okazji Dnia Ojca przypominamy najważniejsze przywileje dotyczące pracujących ojców. Z jakich rodzajów urlopów mogą korzystać ojcowie na etacie? Co się dzieje w przypadku rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z ojcem wychowującym dziecko?

Uprawnienia pracownika w razie niezgodnego z prawem rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia

Jeżeli umowę o pracę rozwiązano z pracownikiem w okresie urlopu macierzyńskiego, wynagrodzenie przysługuje za cały czas pozostawania bez pracy, dotyczy to także przypadku, gdy rozwiązano umowę o pracę z pracownikiem – ojcem wychowującym dziecko lub pracownikiem w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego.

Urlop okolicznościowy z okazji urodzenia dziecka

W przypadku urodzenia się dziecka pracownika pracodawca na jego wniosek jest obowiązany zwolnić go od pracy na czas 2 dni. Za czas zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Ten rodzaj urlopu nie jest wyszczególniony w kodeksie pracy. Regulowany jest przez Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy.

Urlop ojcowski

Pracownik – ojciec wychowujący dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni, nie dłużej jednak niż:

• do ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia

 albo

• do upływu 24 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia.

Urlop ojcowski może być wykorzystany jednorazowo albo nie więcej niż w 2 częściach, z których żadna nie może być krótsza niż tydzień. Urlop ojcowski jest udzielany na pisemny wniosek pracownika – ojca wychowującego dziecko, składany w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika.

Część urlopu macierzyńskiego

Pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko przysługuje, w przypadku rezygnacji przez ubezpieczoną – matkę dziecka z pobierania zasiłku macierzyńskiego po wykorzystaniu przez nią tego zasiłku za okres co najmniej 14 tygodni po porodzie, prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej po dniu rezygnacji przez ubezpieczoną – matkę dziecka z pobierania zasiłku macierzyńskiego.

Pracownica, nie później niż 21 dni po porodzie, może złożyć pisemny wniosek o udzielenie jej, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze. W przypadku złożenia wniosku pracownica może dzielić się z pracownikiem – ojcem wychowującym dziecko albo ubezpieczonym – ojcem dziecka korzystaniem z urlopu rodzicielskiego albo pobieraniem zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi tego urlopu.

Przepis ten stosuje się odpowiednio do pracownika – ojca wychowującego dziecko, w przypadku gdy ubezpieczona – matka dziecka złożyła wniosek o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze.

Za okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego przysługuje zasiłek macierzyński na zasadach określonych w ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. 

Urlop rodzicielski

Urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo albo w częściach nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia. Urlop rodzicielski jest udzielany bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, nie więcej niż w 4 częściach, przypadających bezpośrednio jedna po drugiej albo bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części urlopu rodzicielskiego, w wymiarze wielokrotności tygodnia.

Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego pracownik ma prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze do:

• 32 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
• 34 tygodni – w przypadkach urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

Z urlopu rodzicielskiego mogą jednocześnie korzystać oboje rodzice dziecka. W takim przypadku łączny wymiar urlopu rodzicielskiego nie może przekraczać wymiaru 32 albo 34 tygodni.

Urlop wychowawczy

Pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.  Wymiar urlopu wychowawczego wynosi do 36 miesięcy. Urlop jest udzielany na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia.  Urlop ten w wymiarze, o którym mowa przysługuje łącznie obojgu rodzicom lub opiekunom dziecka. Urlop wychowawczy jest udzielany na pisemny wniosek pracownika składany w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika. Urlop wychowawczy jest udzielany nie więcej niż w 5 częściach.

Rodzic dziecka ma prawo do urlopu wychowawczego w wymiarze do 36 miesięcy, jeżeli:

• drugi rodzic dziecka nie żyje,
• drugiemu rodzicowi dziecka nie przysługuje władza rodzicielska,
• drugi rodzic dziecka został pozbawiony władzy rodzicielskiej albo taka władza uległa ograniczeniu lub zawieszeniu.

Obniżenie wymiaru pracy

Pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć pracodawcy pisemny wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy w okresie, w którym mógłby korzystać z takiego urlopu. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika. Wniosek należy złożyć na 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy.

Powrót do pracy

Pracodawca dopuszcza pracownika po zakończeniu urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym, za wynagrodzeniem za pracę, jakie otrzymywałby, gdyby nie korzystał z urlopu.

Więcej na ten temat w artykule: Powrót do pracy po urlopie związanym z rodzicielstwem

Już wkrótce dwa miesiące urlopu dla ojców

Do 2 sierpnia 2022 r. państwa członkowskie UE mają czas na wprowadzenie przepisów dyrektywy dotyczącej równowagi między życiem zawodowym a prywatnym. Zmiany z niej płynące dotyczą m.in. urlopów rodzicielskich, ojcowskich i opiekuńczych. Na podstawie przepisów dyrektywy minimalny okres urlopu ojcowskiego przedłuża się z jednego do dwóch miesięcy i nie podlega on przeniesieniu na drugiego rodzica. Urlop ten powinien być wykorzystany przed osiągnięciem przez dziecko określonego wieku (maksymalnie ośmiu lat).  Działanie to zapewnia przynajmniej dwa miesiące urlopu rodzicielskiego dla każdego z rodziców. Celem tego postanowienia jest zachęcenie ojców do korzystania z przysługującego im prawa do takiego urlopu.

Więcej na temat dyrektywy w artykule: Zmiany w urlopach – 2 miesiące urlopu dla ojców

Zobacz aktywne druki:

• Wniosek o udzielenie urlopu macierzyńskiego
• Wniosek o udzielenie urlopu ojcowskiego
• Wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego na podstawie art. 183 § 4 Kodeksu pracy
• Wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego na podstawie art. 179¹ 1 Kodeksu pracy
• Wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego na podstawie art. 182^1d 1 Kodeksu pracy
• Wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego na podstawie art. 182⁴ 1 Kodeksu pracy

Źródło:

1. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1632) 
2. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. Uz 2020 r. poz. 1320)
3. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylająca dyrektywę Rady 2010/18/UE