Ręczne prace transportowe

Ręczne prace transportowe to każdy rodzaj transportowania lub podtrzymywania przedmiotów, ładunków lub materiałów przez jednego lub więcej pracowników – jakie są wymagania prawne?

Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady bezpiecznego prowadzenia prac transportowych jest rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz. U. Nr 26, poz. 313, z późn. zm.), które wdraża dyrektywę Rady 90/269/EWG z dnia 29 maja 1990 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących ochrony zdrowia i bezpieczeństwa podczas ręcznego przemieszczania ciężarów w przypadku możliwości wystąpienia ryzyka, zwłaszcza urazów kręgosłupa pracowników (czwarta szczegółowa dyrektywa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG).

Rozporządzenie to nakłada na pracodawcę szereg obowiązków, w tym przede wszystkim szkolenia pracowników. Wprowadza pojęcia pracy stałej i dorywczej, ogranicza dopuszczalne masy ładunków przenoszonych przez pracowników, oraz podaje wartości dopuszczalne dla tych prac.

Ręczne prace transportowe to każdy rodzaj transportowania lub podtrzymywania przedmiotów, ładunków lub materiałów przez jednego lub więcej pracowników, w tym przemieszczanie ich poprzez: unoszenie, podnoszenie, układanie, pchanie, ciągnięcie, przenoszenie, przesuwanie, przetaczanie lub przewożenie.

Ręczne przemieszczanie ciężarów może powodować:

  • urazy nagłe, np. złamania, zranienia, skaleczenia itp.,
  • urazy kręgosłupa spowodowane ciągłym wykonywaniem czynności przemieszczania ciężarów, charakteryzujące się stopniowym i postępującym pogarszaniem się stanu układu mięśniowo-szkieletowego.

Czynnikami zwiększającymi ryzyko urazu kręgosłupa są m.in.:

  • śliskie, niestabilne podłoże;
  • brak dostatecznej przestrzeni na ręczne przemieszczanie ciężarów;
  • nieodpowiednie oświetlenie, co zwiększa ryzyko wypadku;
  • wysoka temperatura powodująca zmęczenie i utrudnienia w wykonywanych czynnościach;
  • brak komfortu wykonywanych czynności:

–  niewygodna pozycja – zginanie tułowia, konieczność sięgania wysoko itp.,
–  monotonia i uciążliwość – czynności wykonywane bardzo często lub długo, wykonywane zadania, na które składa się wiele czynności powtarzających się.

 Obowiązki pracodawcy dotyczące organizacji ręcznych prac transportowych

Pracodawca jest obowiązany:

  • stosować odpowiednie rozwiązania techniczne i organizacyjne zmierzające do wyeliminowania ręcznych prac transportowych;
  • w razie braku możliwości wyeliminowania ręcznych prac transportowych — w celu zmniejszenia uciążliwości i zagrożeń związanych z wykonywaniem tych czynności — organizować odpowiednio pracę i wyposażyć pracowników w niezbędny sprzęt pomocniczy oraz środki ochrony indywidualnej;
  • oceniać ryzyko zawodowe występujące przy ręcznych pracach transportowych biorąc pod uwagę w szczególności:
  1. masę przedmiotu, jego rodzaj i położenie środka ciężkości,
  2. warunki środowiska pracy, w tym w szczególności wilgotność powietrza i temperaturę oraz poziom czynników szkodliwych dla zdrowia,
  3. organizację pracy, w tym stosowane sposoby wykonywania pracy,
  4. indywidualne predyspozycje pracownika, w tym sprawność fizyczną, wiek, stan zdrowia;
  • podejmować działania mające na celu usunięcie stwierdzonych zagrożeń;
  • przeszkolić pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym w szczególności w zakresie prawidłowości prowadzenia ręcznych prac transportowych;
  • zapewnić pracownikom informacje dotyczące przemieszczanego przedmiotu, w szczególności jego masy i położenia środka ciężkości, zwłaszcza gdy masa jest nierównomiernie rozłożona;
  • informować pracowników o wysokich aspektach bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wymaganiach ergonomii, w tym o wynikach oceny ryzyka zawodowego oraz o środkach zapobiegających urazom, a zwłaszcza urazom kręgosłupa;
  • w przypadku stwierdzenia, że sposób wykonywania pracy jest nieprawidłowy i stwarza zagrożenia — zapewnić wstrzymanie tych prac do czasu zastosowania odpowiednich działań eliminujących zagrożenie;
  • jeżeli wykonywane są prace związane z ręcznym przemieszczaniem przedmiotów nieporęcznych, niestabilnych, ze zmiennym środkiem ciężkości i innych, które z powodu ich masy, kształtu lub właściwości mogą spowodować zagrożenie wypadkowe —określić w wydanej instrukcji szczegółowe zasady bezpiecznego postępowania przy przemieszczaniu takich przedmiotów; instrukcja ta powinna określać w szczególności sposoby postępowania przy przemieszczaniu tych przedmiotów:
  1. przedmiot nieporęczny lub trudny do uchwycenia i utrzymania powinien być przemieszczany przy użyciu odpowiedniego sprzętu pomocniczego, nieograniczającego pola widzenia, zapewniającego bezpieczeństwo podczas pracy,
  2. przedmioty, których środek ciężkości po ustawieniu w pozycji do podnoszenia i po podniesieniu znajdowałby się powyżej połowy wysokości przedmiotu, nie powinny być przenoszone ręcznie, chyba że do przeniesienia przedmiotu zastosowano uchwyty znajdujące się powyżej środka ciężkości,
  3. zwoje taśmy, drutu, kabla itp. przedmioty podczas ich przenoszenia powinny być zabezpieczone przed rozwinięciem i wyginaniem,
  4. w razie konieczności przenoszenia przedmiotu trzymanego w odległości większej niż 30 cm od tułowia należy zmniejszyć o połowę dopuszczalną masę przedmiotu przypadającą na jednego pracownika lub zapewnić wykonywanie tych czynności przez co najmniej dwóch pracowników.

Zasady ogólne organizacji ręcznych prac transportowych

Organizacja ręcznych prac transportowych powinna zapewnić w szczególności:

  • ograniczenie długotrwałego wysiłku fizycznego, w tym zapewnienie odpowiednich przerw w pracy na odpoczynek,
  • wyeliminowanie nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego pracownika, a zwłaszcza urazów kręgosłupa, związanego z rytmem pracy wymuszonym procesem pracy,
  • ograniczenie do minimum odległości ręcznego przemieszczania przedmiotów,
  • uwzględnienie wymagań ergonomii.
  • zapewnienie sprzętu pomocniczego odpowiednio dobranego do wielkości, masy i rodzaju przedmiotu — tam gdzie jest to możliwe.

Organizując ręczne prace transportowe należy brać pod uwagę konieczność unikania ręcznego przemieszczania przedmiotów, gdy:

  • przedmiot jest zbyt ciężki, za duży, nieporęczny lub trudny do utrzymania (oceny dokonuje osoba kierująca pracownikami),
  • przedmiot jest niestabilny lub jego zawartość może się przemieszczać,
  • przedmiot jest usytuowany tak, że wymaga trzymania lub operowania w odległości od tułowia pracownika, lub może wyginać się lub obwijać wokół tułowia pracownika,
  • kształt lub struktura przedmiotu może powodować urazy u pracownika (zwłaszcza przy kolizji),
  • wydatek energetyczny niezbędny do podnoszenia i przenoszenia przedmiotów przekracza 2000 kcal (8375 kJ) na zmianę roboczą,
  • przemieszczanie przedmiotu może być wykonywane jedynie przez skręt tułowia,
  • wykonanie pracy wymaga pochylenia tułowia pracownika o kąt przekraczający 45° lub wykonywania czynności przemieszczania w pozycji niestabilnej,
  • mogą wystąpić nagłe ruchy przedmiotu,
  • stanowisko pracy lub jego otoczenie uniemożliwia przemieszczanie przedmiotu na wysokości zapewniającej bezpieczeństwo lub przy prawidłowej pozycji ciała pracownika,
  • powierzchnia jest nierówna, stwarzająca zagrożenie przy poruszaniu się lub jest śliska w zetknięciu ze spodem obuwia pracownika,
  • podłoga i powierzchnia robocza są na różnych poziomach, co powoduje konieczność przemieszczania przedmiotów na różnych wysokościach,
  • podłoga (powierzchnia oparcia stóp) jest niestabilna,
  • przedmiot ogranicza pole widzenia osoby przenoszącej,
  • temperatura, wilgotność i wentylacja są niedostosowane do wykonywanej pracy.

Przy pracach związanych z ręcznym przemieszczaniem przedmiotów należy zapewnić wystarczającą przestrzeń, zwłaszcza w płaszczyźnie pionowej, umożliwiającą zachowanie prawidłowej pozycji ciała pracownika podczas pracy.

Powierzchnia, po której są przemieszczane ręcznie przedmioty, powinna być równa, stabilna i nieśliska.

Przejścia, drogi transportowe oraz tory i torowiska, po których są przemieszczane przedmioty, powinny spełniać wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy określone w odrębnych przepisach.

Ostre, wystające elementy przedmiotów przemieszczanych powinny być zabezpieczone w sposób zapobiegający powstawaniu urazów.

Opakowania przedmiotów przemieszczanych ręcznie powinny być wykonane z odpowiednio wytrzymałych materiałów oraz nie powinny stwarzać zagrożeń wypadkowych związanych w szczególności z ich kształtem, w tym ostrymi krawędziami. Jeżeli kształt lub rozmiar opakowania przeznaczonego do ręcznego przemieszczania przedmiotów utrudnia lub uniemożliwia bezpieczne ich przemieszczanie, opakowanie takie powinno być wyposażone w odpowiednie uchwyty.

Sposób rozmieszczenia przedmiotów w opakowaniach powinien zapewnić ich stabilność podczas przemieszczania.

Maksymalne nachylenie pochylni związanych z budynkiem oraz na drogach transportowych i w magazynach określają odrębne przepisy.

 Niedopuszczalne jest:

  • ręczne przemieszczanie przedmiotów przez pomieszczenia, schody, korytarze albo drzwi zbyt wąskie w stosunku do rozmiarów tych przedmiotów, jeżeli stwarza to zagrożenia wypadkowe,
  • przenoszenie i przetaczanie przedmiotów po pochylniach, nie związanych w sposób stały z konstrukcją budynku, o kącie nachylenia ponad 15°, oraz przenoszenie po schodach o kącie nachylenia ponad 60°,
  • przebywanie pracownika między legarami podczas przetaczania przedmiotów po pochyło ustawionych legarach.

Przemieszczanie ciężarów przez jednego pracownika

 Masa przedmiotów podnoszonych i przenoszonych przez jednego pracownika nie może przekraczać:

  • 30 kg — przy pracy stałej,
  • 50 kg — przy pracy dorywczej.

Podczas oburęcznego przemieszczania przedmiotów siła użyta przez pracownika niezbędna do zapoczątkowania ruchu przedmiotu nie może przekraczać wartości:

  • 300 N — przy pchaniu,
  • 250 N — przy ciągnięciu,

przy czym podane wartości określają składową siły mierzoną równolegle do podłoża.

Dopuszczalne jest ręczne przetaczanie przedmiotów o kształtach okrągłych (w szczególności beczek, rur o dużych średnicach), pod warunkiem zachowania wartości sił jak podane wyżej, a ponadto przy spełnieniu następujących wymagań:

  • masa ręcznie przetaczanych przedmiotów po terenie poziomym nie może przekraczać 300 kg na jednego pracownika,
  • masa ręcznie wtaczanych przedmiotów na pochylnie przez jednego pracownika nie może przekraczać 50 kg.

Wartości sił używanych przez pracownika do poruszania elementów urządzeń służących do ręcznego przemieszczania przedmiotów (w szczególności dźwigni, korb, kół) nie mogą przekraczać:

  • 250 N — w przypadku obsługi oburęcznej,
  • 120 N — w przypadku obsługi jednoręcznej.

Niedopuszczalne jest ręczne przenoszenie przedmiotów o masie przekraczającej 30 kg na wysokość powyżej 4 m lub na odległość przekraczającą 25 m.

Zespołowe przenoszenie ciężarów

Przenoszenie przedmiotów, których długość przekracza 4 m i masa 30 kg, powinno odbywać się zespołowo, pod warunkiem aby na jednego pracownika przypadała masa nieprzekraczająca:

  • 25 kg — przy pracy stałej,
  • 42 kg — przy pracy dorywczej.

 Przy zespołowym przenoszeniu przedmiotów należy zapewnić:   

  • dobór pracowników pod względem wzrostu i wieku oraz nadzór pracownika doświadczonego w zakresie stosowania odpowiednich sposobów ręcznego przemieszczania przedmiotów i organizacji pracy, wyznaczonego w tym celu przez pracodawcę,
  • odstępy pomiędzy pracownikami co najmniej 0,75 m oraz stosowanie odpowiedniego sprzętu pomocniczego.

Przenoszenie przedmiotów długich i o dużej masie powinno odbywać się przy zastosowaniu sprzętu pomocniczego, pozwalającego na transport takich przedmiotów z możliwie najmniejszym unoszeniem ich ponad poziom podłoża. Należy zapewnić także, by pracownicy:

  • wkładali i opuszczali przenoszony przedmiot jednocześnie i na komendę,
  • znajdowali się po jednej stronie przenoszonego przedmiotu,
  • używali środków ochrony indywidualnej chroniących ramiona.

Niedopuszczalne jest zespołowe przenoszenie przedmiotów na odległość przekraczającą 25 m lub o masie przekraczającej 500 kg.

Przemieszczanie ładunków za pomocą poruszanych ręcznie wózków oraz taczek

Dopuszczalna masa ładunku przemieszczanego na wózku po terenie płaskim o twardej nawierzchni, łącznie z masą wózka, nie może przekraczać:

  • 350 kg — na wózku 2-kołowym,
  • 450 kg — na wózku 3- lub 4-kołowym.

Przy przemieszczaniu ładunku na wózku po pochyleniach większych niż 5% masa ładunku, łącznie z masą wózka, nie może przekraczać:

  • 250 kg — na wózku 2-kołowym,
  • 350 kg — na wózku 3- lub 4-kołowym.

Uwaga: zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet:

Przewożenie ciężarów o masie przekraczającej:
1) 50 kg — przy przewożeniu na taczkach jednokołowych,
2) 80 kg — przy przewożeniu na wózkach 2, 3 i 4-kołowych,
3) 300 kg — przy przewożeniu na wózkach po szynach.
Wyżej podane dopuszczalne masy ciężarów obejmują również masę urządzenia transportowego i dotyczą przewożenia ciężarów po powierzchni równej, twardej i gładkiej o pochyleniu nie przekraczającym:
2% — przy pracach wymienionych w pkt 1 i 2,
1% — przy pracach wymienionych w pkt 3.
W przypadku przewożenia ciężarów po powierzchni nierównej w sposób określony w pkt 1 i 2, masa ciężarów nie może przekraczać 60% wielkości podanych w tych punktach.
Dla kobiet w ciąży lub karmiących piersią:
1) wszystkie prace, przy których najwyższe wartości obciążenia pracą fizyczną, mierzone wydatkiem energetycznym netto na wykonanie pracy, przekraczają 2900 kJ na zmianę roboczą,
2) prace wymienione jeżeli występuje przekroczenie 1/4 określonych w nich wartości,

Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac, pracami wzbronionymi jest:

– przewożenie przez chłopców na taczkach jednokołowych na odległość do 50 m ładunków o masie do 50 kg po powierzchni gładkiej, utwardzonej lub po pomostach zbitych z desek trwale zamocowanych, jeżeli pochylenie powierzchni nie przekracza 2%,

– przewożenie przez dziewczęta ciężarów na taczkach i wózkach 2-kołowych poruszanych ręcznie.

Wózki powinny zapewniać stabilność przy załadunku i rozładunku.

Wózki przemieszczane na szynach oraz wózki kołowe przemieszczane na pochyleniach powinny posiadać sprawnie działające hamulce.

Masa ładunku przemieszczanego na wózku szynowym po terenie poziomym, łącznie z masą wózka, nie może przekraczać 600 kg na pracownika.

Przy przemieszczaniu ładunku na wózku na pochyleniach torów większych niż 2% masa ładunku, łącznie z masą wózka, nie może przekraczać 450 kg na pracownika.

Odległość między pojedynczymi wózkami na pochyleniach torów powinna wynosić co najmniej 25 m, a pomiędzy zestawami złożonymi z kilku wózków — co najmniej 50 m.

Hamulce wózków szynowych przemieszczanych w zestawie powinny być sprawne, tak aby gwarantowały szybkie zatrzymanie zestawu. Wszystkie wózki wchodzące w skład zestawu powinny być ze sobą połączone.

Wózki-wywrotki powinny posiadać sprawnie funkcjonujące urządzenia zabezpieczające przed przypadkowym przechyleniem się koleby lub skrzyni oraz urządzenia do unieruchomienia wózków w czasie przechylania koleby lub skrzyni.

Sposób ładowania oraz rozmieszczenia ładunków na wózkach i taczkach powinien zapewniać ich równowagę i stabilność podczas przemieszczania.

Przedmioty przewożone na wózkach nie powinny wystawać poza obrys wózka i przysłaniać pola widzenia. W wyjątkowych przypadkach dopuszczalne jest przewożenie przedmiotów w warunkach niespełnienia tych wymagań, o ile praca odbywa się pod nadzorem zapewniającym bezpieczne jej wykonanie.

Masa ładunku przemieszczanego na taczce, łącznie z masą taczki, nie może przekraczać: 100 kg — po twardej nawierzchni i 75 kg — po nawierzchni nieutwardzonej.

Niedopuszczalne jest:

  • ręczne przemieszczanie ładunków na wózkach po pochyleniach powierzchni większych niż 8% oraz na odległość większą niż 200 m.
  • przemieszczanie ładunków na wózkach szynowych na pochyleniach torów większych niż 4% oraz na odległość przekraczającą 400 m.
  • przemieszczanie ładunku na taczce po pochyleniach większych niż 8% oraz na odległość przekraczającą 200 m.

Skomentuj