Regulacja zasad badania pracowników na obecność alkoholu i narkotyków

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi przygotowany przez Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii ma na celu stworzenie pracodawcom podstaw prawnych do wprowadzenia i przeprowadzenia prewencyjnych, wyrywkowych kontroli pracowników na obecność alkoholu i narkotyków.

Nowelizacja Kodeksu pracy oraz ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi ma przede wszystkim dać pracodawcom podstawy prawne do przeprowadzenia – ze względu na określony prawem cel – prewencyjnej, wyrywkowej kontroli pracowników na obecność alkoholu lub „środków działających podobnie do alkoholu” w ich organizmach. Zgodnie z wpisem w Wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów, rząd miałby przyjąć projekt w III kwartale 2021 r.

Projektowana regulacja ma także na celu rozwiązanie problemu, jakim jest brak podstaw prawnych do przeprowadzenia przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego badań pracowników na obecność narkotyków w ich organizmach. W chwili obecnej w polskim porządku prawnym nie ma bowiem przepisów, które określałyby procedurę takiego badania, na żądanie pracodawcy lub samego pracownika.

Dodatkowo, konsekwencją tego jest brak regulacji prawnej do niedopuszczenia przez pracodawcę do wykonywania pracy przez pracownika, wobec którego zachodzi uzasadnione podejrzenie, że znajduje się w stanie po użyciu takich środków lub zażywał je w czasie pracy.

Rozwiązania prawne ujęte w projekcie

Projekt przewiduje przed wszystkim zmiany Kodeksu pracy polegające na:

1. określeniu podstaw prawnych umożliwiających pracodawcy wprowadzenie – ze względu na określony prawem cel – wyrywkowych kontroli trzeźwości pracowników lub kontroli na obecność „środków działających podobnie do alkoholu” w ich organizmach, a także określeniu zasad przeprowadzania takich kontroli;
2. w zakresie obowiązku pracodawcy niedopuszczenia pracownika do wykonywania pracy:
   1. utrzymaniu regulacji obecnie obowiązującej w przypadku uzasadnionego podejrzenia, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu lub spożywał alkohol w czasie pracy,
   2. wprowadzeniu regulacji nakładającej na pracodawcę taki obowiązek w przypadku uzasadnionego podejrzenia, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu lub zażywał taki środek w czasie pracy,
   3. wprowadzeniu regulacji nakładającej na pracodawcę taki obowiązek w przypadku, gdy prewencyjna kontrola trzeźwości wykaże obecność alkoholu w organizmie pracownika lub prewencyjna kontrola na obecność środka działającego podobnie do alkoholu, wykaże obecność takiego środka w organizmie pracownika.
3. określeniu podstaw do przeprowadzania badania w celu ustalenia obecności alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu w organizmie pracownika przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego;
4. wprowadzeniu możliwości odpowiedniego zastosowania wskazanych powyżej rozwiązań do pracodawców organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne na innej podstawie niż stosunek pracy oraz osoby prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą;
5. uzupełnieniu katalogu przesłanek uzasadniających nałożenie na pracownika kary upomnienia, kary nagany lub kary pieniężnej o przypadki stawienia się do pracy w stanie po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu lub zażywanie takiego środka w czasie pracy.

„Problematyczny” art. 17

Projekt zawiera także zmianę ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi polegającą na uchyleniu art. 17. W obecnym brzmieniu przepis ten w szczególności zobowiązuje kierownika zakładu pracy lub osobę przez niego upoważnioną do niedopuszczenia o pracy pracownika, jeżeli zachodzi podejrzenie, że stawił się on do pracy w stanie po spożyciu alkoholu lub spożywał alkohol w czasie pracy. Artykuł ten stanowi również podstawę do zażądania przez pracodawcę lub pracownika, o którym mowa powyżej, przeprowadzenia badania trzeźwości przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego. Zmiana ta polega na przeniesieniu zawartej w tym artykule regulacji na grunt Kodeksu pracy, celem kompleksowego uregulowania tej problematyki w jednym akcie prawnym.

Projektowane zmiany mają przyczynić się do minimalizacji liczby przypadków, w których pracownik wykonywałby powierzone mu przez pracodawcę zadania znajdując się w stanie po użyciu substancji, czy środków negatywnie wpływających na jego sprawność psychofizyczną. Zdaniem projektodawców opisywane powyższe regulacje powinny wpłynąć pozytywnie na bezpieczeństwo pracowników, innych osób, a także ochronę mienia pracodawcy.

Podstawa prawne:

1. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2019 r. poz. 2277, z 2020 r. poz. 1492, z 2021 r. poz. 41, 694).

Źródła pomocnicze:

1. https://archiwum.bip.kprm.gov.pl/kpr/