Ryzyko pracy leśniczego w Tatrzańskim Parku Narodowym

Celem niniejszego artykułu jest wskazanie bardziej precyzyjnej metody oceny ryzyka zawodowego – na podstawie analizy charakterystycznych zagrożeń występujących na stanowisku pracy leśniczego w TPN.

W wyniku realizacji wyżej wymienionych zadań zarówno pracownicy służby parku, jak i pracownicy pomocniczy narażeni są na działanie czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych. W celu ich ograniczenia lub likwidacji dla każdego stanowiska przeprowadzono ocenę ryzyka zawodowego.

Charakterystyka stanowiska pracy

Leśniczy w Tatrzańskim Parku Narodowym kieruje całokształtem spraw związanych z przydzielonym obwodem ochronnym. Swoje zadania realizuje przy pomocy podleśniczych, starszych strażników i strażników. Osobiście odpowiada za efektywne wykorzystywanie ich czasu pracy oraz rzetelne i terminowe wykonywanie zadań, jakie im przydzielił. Leśniczy pracuje w systemie równoważnego czasu pracy. W razie potrzeby jest on zobowiązany do pełnienia obowiązków poza normalnymi godzinami pracy, w tym także w nocy, niedziele i święta. Praca leśniczego odbywa się głównie na otwartej przestrzeni w terenie leśnym oraz wysokogórskim. Czynności biurowe wykonywane są w przydzielonym do użytku służbowego pomieszczeniu zwanym kancelarią. Tam odbywa się również odprawa pracowników i przyjmowani są interesanci. Leśniczy ma obowiązek organizacyjnego przygotowania i terminowego wykonania czynności na terenie powierzonego obwodu ochronnego, a w szczególności:

• przedkładania w ustalonych terminach wniosków do planów rocznych zadań ochronnych;
• bezzwłocznego informowania bezpośredniego przełożonego o ważnych zdarzeniach na terenie obwodu ochronnego;
• sporządzania i przekazywania – w zakresie i terminie wyznaczonym przez bezpośredniego przełożonego – zestawień i informacji dla merytorycznych pracowników parku;
• kontrolowania prac wykonywanych przez podmioty zewnętrzne pod kątem zgodności z podpisaną umową;
• sporządzania protokołu odbioru prac wykonywanych przez podmioty zewnętrzne, wykonanych na terenie obwodu ochronnego na podstawie umowy zawartej z TPN,
• przeprowadzania (zgodnie z zatwierdzonym programem) instruktażu stanowiskowego przed dopuszczeniem do wykonywania pracy dla: nowo zatrudnionego pracownika TPN na stanowisku robotniczym oraz innym, na którym występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych; pracownika TPN przenoszonego na stanowisko o którym mowa wyżej; ucznia odbywającego praktyczną naukę zawodu oraz studenta odbywającego praktykę studencką;
• egzekwowania przestrzegania przez podległych pracowników przepisów i zasad bhp i ppoż. oraz bezzwłoczne informowania bezpośredniego przełożonego o stwierdzonych nieprawidłowościach w tym zakresie,
• wystawiania zezwolenia na pozyskanie drewna kosztem i staraniem nabywcy oraz zezwolenia na wjazd pojazdów osób realizujących „samowyrób” zgodnie z postanowieniami „Regulaminu w sprawie zasad pozyskania, zrywki i załadunku drewna kosztem i staraniem nabywcy w Tatrzańskim Parku Narodowym”.

Tabela 1. Wykaz charakterystycznych zagrożeń występujących na stanowisku pracy leśniczego (opracowanie własne)

Lp.	Nazwa zagrożenia	Źródło zagrożenia
1.	Wirusy grypy (typu A, B, C) Orthomyxoviridae	Zainfekowani ludzie; droga zakażenia: powietrzno-kropelkowa
2.	Promieniowanie ultrafioletowe emitowane przez słońce	Promienie słoneczne oddziałujące na pracownika kierującego pojazdem lub poruszającego się w terenie
3.	W trakcie jazdy na nartach najechanie, zderzenie się, uderzenie w nieruchomy obiekt (np. drzewo) lub kolizja z innym użytkownikiem trasy; upadek, uderzenie o twarde oblodzone podłoże	Używanie nart w okresie zimowym; pościg za turystą poruszającym się poza obszarem do tego przeznaczonym; poruszanie się na nartach w trudnym terenie wysokogórskim
4.	Dynamiczne obciążenie układu mięśniowo-szkieletowego	Długotrwała praca w pozycji chodzącej (wykonywanie czynności patrolowych) lub stojącej (prowadzenie w terenie obserwacji, znakowanie drzew)
5.	Zmienne warunki atmosferyczne, uzależnione od pory roku; nagłe załamanie pogody, gwałtowne oziębienie lub ocieplenie	Praca na otwartej przestrzeni w narażeniu na czynniki środowiska: zmienne warunki atmosferyczne (temperatura otoczenia: latem wysoka powyżej 28oC lub zimą niska poniżej – 10oC), silny wiatr, ulewny deszcz, wyładowania atmosferyczne, mgła
6.	Uderzenie lub przygniecenie przez spadające gałęzie, konary lub fragmenty drzew ewentualnie kamienie obsuwające się samoczynnie lub strącane przez turystów w partiach szczytowych Tatr	Drzewa występujące na powierzchni leśnej – m.in. posusz, obłamane wierzchołki, konary; w przypadku przebywania w terenie górskim (wspinaczkowym)– obsuwające się    i spadające kamienie
7.	Potknięcie się, poślizgnięcie, upadek na tym samym poziomie w terenie	Stan dróg i przejść w trudnym terenie górskim (nierówne, śliskie, błotniste), nachylone i oblodzone podłoże; nierówne powierzchnie (zagłębienia, wystające korzenie, kamienie itp.)
8.	Zaatakowanie (pogryzienie) przez dzikie lub zsynantropizowane zwierzęta	Dzikie lub zsynantropizowane zwierzęta (m.in. niedźwiedzie, dziki, wałęsające się psy, lisy, żmije, kuny)
9.	Niebezpieczeństwo zejścia lawin w okresie zimowym: zagrożenie lawinowe w skali od I do V	Szczególnie niebezpieczne są stoki o ekspozycji północno-wschodniej, północnej i północno-zachodniej; czynnikiem radykalnie zwiększającym zagrożenie lawinowe jest silny wiatr w połączeniu z opadem śniegu
10.	Upadek z wysokości na niższy poziom w związku z poruszaniem się w eksponowanym terenie górskim (wspinaczkowym) lub w terenie przepaścistym z możliwością upadku na niższy poziom.	Okna powiatrołomowe lub mokry, śliski, piarżysty, oblodzony i stromy teren – przykładem są szlaki turystyczne usytuowane w partiach szczytowych Tatr, po których poruszają się pracownicy

Tabela 2. Fragment oceny ryzyka zawodowego przeprowadzonej metodą Risk Score (opracowanie własne)

Ocena ryzyka zawodowego dla wybranych zagrożeń występujących na stanowisku pracy leśniczego w Tatrzańskim Parku Narodowym – wykonana metodą Risk Score
Lp.	Nazwa zagrożenia	Skutki zagrożenia – S	Ekspozycja na zagrożenie – E	Prawdopodo- bieństwo – P	Kategoria, dopuszczalność ryzyka – R	Działania zapobiegawcze
1.	Wirusy grypy (typu A, B, C) Orthomyxoviridae.	średnie	kilka razy w roku	całkiem możliwe	akceptowalne	Wskazana kontrola
		3	1	6	18
2.	Promieniowanie ultrafioletowe emitowane przez słońce	średnie	codzienna	praktycznie możliwe	małe	Potrzebna kontrola
		3	6	3	54
3.	Dynamiczne obciążenie układu mięśniowo- -szkieletowego	średnie	codzienna	praktycznie możliwe	małe	Potrzebna kontrola
		3	6	3	54
4.	Zmienne warunki atmosferyczne uzależnione od pory roku	średnie	codzienna	całkiem możliwe	istotne	Potrzebne zmniejszenie ryzyka
		3	6	6	108
5.