Środki ochrony zbiorowej

Na podstawie ogólnych przepisów bhp, pracodawca jest obowiązany stosować metody ochrony swoich pracowników przed różnymi zagrożeniami, tym samym zapewniając bezpieczną organizację pracy.

Każdy pracodawca ma za zadanie chronić życie i zdrowie swoich pracowników. Powinien on stosować wszystkie możliwe środki, które pomogą zmniejszyć zagrożenia, tak aby osiągnęły one minimalne wartości, które są dopuszczalne. W tym celu pracodawca może stosować środki ochrony zbiorowej, do których należą środki administracyjno-organizacyjne, prawne oraz techniczne, ograniczające wpływ zagrożeń na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników.

Zawsze pracodawca powinien zapewnić pierwszeństwo stosowania środków ochrony zbiorowej nad środkami ochrony indywidualnej.                                                                   

Przez środki ochrony zbiorowej rozumie się środki przeznaczone do jednoczesnej ochrony grupy ludzi, w tym i pojedynczych osób, przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami występującymi pojedynczo lub łącznie w środowisku pracy, będące rozwiązaniami technicznymi stosowanymi w pomieszczeniach pracy, maszynach i innych urządzeniach.

Do środków administracyjno-organizacyjnych i prawnych możemy zaliczyć wszystkie akty prawne, przepisy wewnątrzzakładowe, działania kontrolne oraz dopilnowanie przestrzegania przepisów bhp przez pracowników.

Środki techniczne, które w rzeczywistości tworzą środki ochrony zbiorowej, mają za zadanie chronić pracowników przed zagrożeniami występującymi w środowisku pracy. Zaliczyć możemy do nich bardzo różnorodne środki, które często wynikają z warunków lokalnych.

Do podstawowych elementów ochrony zbiorowej możemy zaliczyć m.in.:

1. Oświetlenie

Wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje oświetlenia:

  • oświetlenie ogólne – równomierne oświetlenie pewnego obszaru bez uwzględnienia szczególnych wymagań dotyczących oświetlenia niektórych jego części;
  • oświetlenie miejscowe – dodatkowe oświetlenie przedmiotu pracy wzrokowej, z uwzględnieniem szczególnych potrzeb oświetleniowych, w celu zwiększenia natężenia oświetlenia, uwidocznienia szczegółów itp., załączane niezależnie od oświetlenia ogólnego;
  • oświetlenie złożone – oświetlenie składające się z oświetlenia ogólnego i oświetlenia miejscowego.

Co do zasady budynek, w którym znajdują się pracownicy powinien być oświetlany światłem dziennym. W niektórych przypadkach jest to jednak niewystarczalne, dlatego stosuje się oświetlenie sztuczne.

Dopuszczalne jest także, oświetlenie pomieszczenia przeznaczonego na pobyt ludzi wyłącznie światłem sztucznym, w przypadkach:

  • gdy oświetlenie dzienne nie jest konieczne lub nie jest wskazane ze względów technologicznych;
  • jest to uzasadnione celowością funkcjonalną zlokalizowania pomieszczenia w obiekcie podziemnym lub w części budynku pozbawionej oświetlenia dziennego.

Oświetlenie jest fizycznym czynnikiem środowiska pracy i jest zaliczane do czynników uciążliwych. Wynika to faktu, że niewłaściwe oświetlenie stanowisk pracy prowadzi do nadmiernego zmęczenia narządu wzroku, dolegliwości wzroku, spadku wydajności pracy oraz może powodować pogłębienie wad wzroku.

Ważne! 

W przypadku, gdy pomieszczenie jest miejscem pracy stałej i aby mogło być oświetlane tylko światłem sztucznym, wymagana jest zgoda właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, wydana w porozumieniu z właściwym okręgowym inspektorem pracy.

2. Wentylacja i klimatyzacja

Wentylacja ma za zadanie doprowadzenie i utrzymanie powietrza w pomieszczeniach przez nią obsługiwanych w taki sposób, aby jego czystość, temperatura i ruch pozostawały w określonych granicach, bez ingerencji w parametry powietrza dostarczanego z zewnątrz.

Ze względu na sposób wymuszania ruchu powietrza wentylację dzielimy na:

• naturalną,

• mechaniczną.

Wentylację mechaniczną natomiast dzielimy na:

• wywiewną,

• nawiewną,

• nawiewno-wywiewną.

Klimatyzacja ma za zadanie zapewnienie warunków komfortowych wewnątrz pomieszczeń. Dopuszczalne parametry powietrza mogą wynikać z komfortu przebywania w tych pomieszczeniach ludzi lub procesów technologicznych. Instalacje klimatyzacyjne ze względu na miejsce stosowania dzielimy na:

• stosowane w pomieszczeniach przemysłowych,

• stosowane w budynkach użyteczności publicznej.

Dobranie odpowiedniego rodzaju instalacji do poszczególnych procesów technologicznych powinno się odbywać na etapie projektowania budynku lub adaptacji już istniejącego budynku do przewidzianych procesów (rodzaju działalności). Wybór instalacji powinien być poparty badaniami środowiska wewnętrznego (klimatu wewnętrznego) oraz dokonywany na podstawie obliczeń i dobrych praktyk zgodnie z obowiązującymi przepisami. Warto posiłkować się Polskimi Normami. Praktyka często jednak pokazuje, że w toku życia danego zakładu zachodzą zmiany organizacyjne i logistyczne. Jest to uciążliwe dla osób, które są odpowiedzialne za zapewnienie dogodnych warunków do pracy, jako że przystosowanie niektórych pomieszczeń może być niemożliwe lub bardzo trudne.

3. Oddymianie

Na podstawie rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2015 r. poz. 1422), można określić na jakich klatkach ewakuacyjnych i w jakich pomieszczeniach istnieje obowiązek instalowania urządzeń do usuwania dymów, czy gazów pożarowych.

4. Instalacja odgromowa

Każdy budynek firmy powinien być wyposażony w instalację odgromową, która umożliwia wykonywanie pracy także w czasie burz i ulew.

Ochrona odgromowa polega na wykonaniu urządzenia piorunochronnego, którego zadaniem jest:

  • przejęcie uderzenia pioruna, a więc niedopuszczenie do wyładowania w obiekt;
  • odprowadzenie prądu pioruna do ziemi;
  • niedopuszczenie do powstania napięć zagrażających bezpieczeństwu ludzi i zwierząt;
  • niedopuszczenie do wyładowań iskrowych mogących spowodować pożar i wybuch.

Wg rozporządzenia Ministra Infrastruktury instalacja odgromowa powinna być wykonana zgodnie z Polską Normą PN-EN 62305 dotyczącą ochrony odgromowej obiektów budowlanych. Norma składa się z czterech arkuszy normujących obliczanie, projektowanie, wykonanie, odbiór i eksploatację instalacji odgromowej zewnętrznej i wewnętrznej.

5. Rozwiązania konstrukcyjne stosowane w maszynach

Przykłady:

Sposób ochrony Rozwiązania konstrukcyjne
Ochrona przez oddalenie – utrzymanie ciała ludzkiego lub jego części ciała poza strefą zagrożenia.

Odległości bezpieczeństwa:

– oddalenie;

– odstępy minimalne;

Osłony stałe;

Osłony nastawne;

Oburęczne urządzenia sterujące.

Ochrona przez kontrolę dostępu do strefy zagrożenia:

– wykrywanie przekroczenia granicy wyznaczającej strefę zagrożenia,

– wykrywanie obecności człowieka w strefie zagrożenia.

Osłony:

– ruchome, połączone z urządzeniami blokującymi;

– ruchome, połączone z urządzeniami blokującymi i/lub regulującymi.

Urządzenia elektroczułe do wykrywania osób:

– kurtyny świetlne;

– fotokomórki o jednej wiązce;

– obrzeża i listwy czułe na nacisk;

– podczerwień aktywna;

– systemy wizyjne;

– systemu ultradźwiękowe

Ochrona przy usunięciu zagrożenia – uczynienie maszyny bezpieczną lub utrzymanie jej w tym stanie.

Urządzenia zatrzymania awaryjnego:

– linki bezpieczeństwa;

– przyciski typu „grzybek”

Odłączanie i rozpraszanie energii:

– klucz przekładny;

– kłódka;

– rozproszenie energii

Do grupy środków ochrony zbiorowej zalicza się także np.: rusztowania robocze i ochronne, balustrady i pomosty robocze. W sytuacji, gdy ograniczenie zagrożeń w wyniku zastosowania rozwiązań organizacyjnych i technicznych nie jest wystarczające, pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom środki ochrony indywidualnej, odpowiednie do rodzaju i poziomu zagrożeń.

Podstawa prawna wykorzystana w artykule:

  1. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. poz. 1650 z późń. zm.);
  2. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2015 r. poz. 1422);
  3. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. poz. 719)

Skomentuj