Stres w pracy – szkodzi czy motywuje?
Stres zaliczany jest do czynników zaburzających równowagę psychofizyczną. Stres można jednak kontrolować, niwelować, a wreszcie walczyć z nim na wiele różnych sposobów.
Ludzie żyją i pracują w różnych środowiskach. Prawidłowe funkcjonowanie w nich sprawia człowiekowi określone i specyficzne problemy.
Problemy te można zmniejszyć w dwojaki sposób: poprzez dostosowanie pracy i warunków jej wykonywania do psychofizycznych i fizjologicznych właściwości człowieka, poprzez dostosowanie człowieka do zadań i warunków pracy.
Dokonanie tego pozwala z kolei na osiągnięcie trzech praktycznych celów:
- zwiększenia jakości i wydajności pracy człowieka,
- zapewnienia pozytywnego wpływu pracy na człowieka,
- ochrony człowieka przed zagrożeniami życia i zdrowia w czasie pracy zawodowej.
Określenie narażenia na czynniki psychospołeczne nastręcza szereg trudności, albowiem mają one charakter subiektywny. Czynnikiem psychospołecznym jest bowiem każda „cecha” pracy, która w wyniku subiektywnego odczucia jej znaczenia wywoływać może stres u pracowników. Poziom tego stresu nie zależy od obiektywnej charakterystyki danej cechy, ale od osobowości pracownika, jego doświadczeń i percepcji.
Stres jest to reakcja organizmu w postaci mobilizacji energii potrzebnej do pokonywania różnorodnych przeszkód, barier i wymagań, bez względu na to, czy towarzyszą jej przyjemne czy przykre odczucia.
Każdy stres może być wywołany (i takie skutki powodować) przez czynniki pozytywne oraz negatywne. Praca zawodowa jako taka może wywoływać sytuacje stresowe o różnym nasileniu.
Cechy pracy i związane z nimi sytuacje stresowe
Cechy pracy | Sytuacje stresowe | |
zadania |
| |
organizacja pracy |
| |
współdziałanie |
| |
potrzeby pracowników |
| |
zakłócenie relacji praca-dom |
| |
uciążliwości |
|
Zdrowotne skutki stresu
Stres łączy narażenie na czynniki psychospołeczne ze skutkami zdrowotnymi. Powoduje bowiem uszkodzenie najsłabszych części organizmu. Dlatego też stres wywołany tym samym czynnikiem może powodować zaburzenia w obrębie różnych narządów. Przez to trudne, a czasem wręcz niemożliwe jest rozstrzygnięcie, czy dany czynnik psychospołeczny występujący w miejscu pracy jest odpowiedzialny za określony skutek zdrowotny.
Zwalczanie stresu związanego z pracą
Stresu uniknąć się nie da, ale należy zmniejszyć siłę jego oddziaływania i zapobiegać jego skutkom negatywnym. Działania zapobiegawcze można podzielić na indywidualne, organizacyjne i systemowe.
Metody zwalczania stresu
Poziom działania | Działania zapobiegawcze |
poziom indywidualny |
|
poziom organizacji |
|
poziom systemowy |
|
Niektóre stresory
Monotonia pracy
Praca polegająca na wykonywaniu prostych, powtarzalnych czynności powoduje monotonię. Powoduje ona z jednej strony rutynowe traktowanie wykonywanej pracy, a z drugiej brak zainteresowania i zmęczenie nią, co prowadzić może do wypadków. Monotonia jest jednym ze stresorów, a praca w narażeniu na nią jest przyczyną stresu, mogącego prowadzić do różnych chorób. Tak więc osoby pracujące w takim systemie powinny być, oprócz opieki (profilaktycznej) medycznej, objęte opieką psychologiczną.
Monotypia
Polega na wykonywaniu prostych czynności. Jest także jednym ze stresorów, a praca w takim systemie jest przyczyną stresu mogącego prowadzić do różnych chorób. Zatrudnieni w takim systemie powinni być, oprócz opieki (profilaktycznej) medycznej, objęci opieką psychologiczną.
Mobbing
Polega na zmuszaniu pracownika do wykonywania nadmiernej pracy, niewspółmiernej do zakresu obowiązków i możliwości indywidualnych. Jest jednym ze stresorów, a praca w takim systemie jest także przyczyną stresu mogącego prowadzić do powstania chorób. W odróżnieniu jednak od monotonii i monotypii jest zjawiskiem wymagającym zwalczania wszelkimi możliwymi sposobami. Oczywiście, bardzo często różnicowanie mobbingu i wymagań związanych z zakresem pracy i sposobem jej wykonywania bywa trudne i rodzić może wiele nieporozumień. Dlatego też coraz istotniejsze stanie się korzystanie przez pracowników i pracodawców z porad psychologów i socjologów pracy – dla tych pierwszych w związku z koniecznością ewentualnego uświadomienia sobie problemu, a dla tych drugich w związku z koniecznością unikania tego typu patologicznych zachowań, określanych mianem mobbingu.
Skomentuj