Stres w pracy – szkodzi czy motywuje?

Stres zaliczany jest do czynników zaburzających równowagę psychofizyczną. Stres można jednak kontrolować, niwelować, a wreszcie walczyć z nim na wiele różnych sposobów.

Ludzie żyją i pracują w różnych środowiskach. Prawidłowe funkcjonowanie w nich sprawia człowiekowi określone i specyficzne problemy.

Problemy te można zmniejszyć w dwojaki sposób: poprzez dostosowanie pracy i warunków jej wykonywania do psychofizycznych i fi­zjologicznych właściwości człowieka, poprzez dostosowanie człowieka do zadań i warunków pracy.

Dokonanie tego pozwala z kolei na osiągnięcie trzech praktycznych celów:

  • zwiększenia jakości i wydajności pracy człowieka,
  • zapewnienia pozytywnego wpływu pracy na człowieka,
  • ochrony człowieka przed zagrożeniami życia i zdrowia w czasie pracy zawodowej.

Określenie narażenia na czynniki psychospołeczne nastręcza szereg trudności, albo­wiem mają one charakter subiektywny. Czynnikiem psychospołecznym jest bowiem każda „cecha” pracy, która w wyniku subiektywnego odczucia jej znaczenia wywoływać może stres u pracowników. Poziom tego stresu nie zależy od obiektywnej charakterysty­ki danej cechy, ale od osobowości pracownika, jego doświadczeń i percepcji.

Stres jest to reakcja organizmu w postaci mobilizacji energii potrzebnej do pokonywa­nia różnorodnych przeszkód, barier i wymagań, bez względu na to, czy towarzyszą jej przyjemne czy przykre odczucia.

Każdy stres może być wywołany (i takie skutki powodować) przez czynniki pozytywne oraz negatywne. Praca zawodowa jako taka może wywoływać sytuacje stresowe o róż­nym nasileniu.

Cechy pracy i związane z nimi sytuacje stresowe

Cechy pracy

Sytuacje stresowe

zadania

stała koncentracja, monotonia, wysiłek fizyczny, precyzja, zmienność zadań itp.

organizacja pracy

pośpiech, tempo, sztywne godziny, nieuporządkowany sys­tem itp.

współdziałanie

rywalizacja, izolacja, konflikty zewnętrzne itp.

potrzeby pracowników

niski prestiż, odpowiedzialność, świadomość ryzyka, brak kontroli, dylematy moralne itp.

zakłócenie relacji praca-dom

dyspozycyjność, system zmianowy, zabieranie pracy do domu

uciążliwości

uciążliwość, nieprzyjemne odczucia itp.

Zdrowotne skutki stresu

Stres łączy narażenie na czynniki psychospołeczne ze skutkami zdrowotnymi. Powo­duje bowiem uszkodzenie najsłabszych części organizmu. Dlatego też stres wywołany tym samym czynnikiem może powodować zaburzenia w obrębie różnych narządów. Przez to trudne, a czasem wręcz niemożliwe jest rozstrzygnięcie, czy dany czynnik psy­chospołeczny występujący w miejscu pracy jest odpowiedzialny za określony skutek zdrowotny.

blank

Zwalczanie stresu związanego z pracą

Stresu uniknąć się nie da, ale należy zmniejszyć siłę jego oddziaływania i zapobiegać jego skutkom negatywnym. Działania zapobiegawcze można podzielić na indywidual­ne, organizacyjne i systemowe.

Metody zwalczania stresu

Poziom działania

Działania zapobiegawcze

poziom indywidualny

  • zredukowanie stresora
  • ćwiczenia antystresowe
  • usuwanie skutków odległych

poziom organizacji

  • zmiana sposobu wykonywania pracy
  • zmiana sposobu zarządzania
  • motywacja pracy

poziom systemowy

  • dostosowanie pracy
  • programy ochrony zdrowia
  • odpowiednie systemy ochrony zdrowia

Niektóre stresory

Monotonia pracy

Praca polegająca na wykonywaniu prostych, powtarzalnych czynności powoduje mo­notonię. Powoduje ona z jednej strony rutynowe traktowanie wykonywanej pracy, a z drugiej brak zainteresowania i zmęczenie nią, co prowadzić może do wypadków. Monotonia jest jednym ze stresorów, a praca w narażeniu na nią jest przyczyną stresu, mogącego prowadzić do różnych chorób. Tak więc osoby pracujące w takim systemie powinny być, oprócz opieki (profilaktycznej) medycznej, objęte opieką psychologiczną.

Monotypia

Polega na wykonywaniu prostych czynności. Jest także jednym ze stresorów, a praca w takim systemie jest przyczyną stresu mogącego prowadzić do różnych chorób. Za­trudnieni w takim systemie powinni być, oprócz opieki (profilaktycznej) medycznej, objęci opieką psychologiczną.

Mobbing

Polega na zmuszaniu pracownika do wykonywania nadmiernej pracy, niewspółmiernej do zakresu obowiązków i możliwości indywidualnych. Jest jednym ze stresorów, a praca w takim systemie jest także przyczyną stresu mogącego prowadzić do powstania chorób. W odróżnieniu jednak od monotonii i monotypii jest zjawiskiem wymagającym zwalcza­nia wszelkimi możliwymi sposobami. Oczywiście, bardzo często różnicowanie mobbingu i wymagań związanych z zakresem pracy i sposobem jej wykonywania bywa trudne i ro­dzić może wiele nieporozumień. Dlatego też coraz istotniejsze stanie się korzystanie przez  pracowników i pracodawców z porad psychologów i socjologów pracy – dla tych pierw­szych w związku z koniecznością ewentualnego uświadomienia sobie problemu, a dla tych drugich w związku z koniecznością unikania tego typu patologicznych zachowań, okre­ślanych mianem mobbingu.

Skomentuj