Świadczenia cywilnoprawne za wypadek przy pracy

Pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy i doznał szkody w postaci uszczerbku na zdrowiu lub rozstroju zdrowia, przysługują świadczenia odszkodowawcze od pracodawcy na podstawie przepisów prawa cywilnego.

Pracownik ma możliwość dochodzenia określonych świadczeń od pracodawcy na podstawie przepisów prawa cywilnego, przy zastosowaniu przepisów o odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych, tzw. roszczenia uzupełniające.

W orzecznictwie sądowym wykształtowała się teza, że możliwość dochodzenia roszczeń odszkodowawczych od pracodawcy ma charakter uzupełniający. Zatem pracownik może wystąpić o świadczenia odszkodowawcze do swojego pracodawcy dopiero po uzyskaniu świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego wypłacanego przez ZUS. Potwierdzeniem tego jest wyrok Sądu Najwyższego z 29 lipca 1998 r., sygn. akt II UKN 155/98 stwierdzający jednoznacznie, że cywilnoprawna odpowiedzialność pracodawcy za skutki wypadku przy pracy ma charakter uzupełniający. Pracownik nie może dochodzić odszkodowania i renty na podstawie art. 444 KC przed rozpoznaniem jego roszczeń o świadczenia przysługujące na podstawie ustawy (…) o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Pracownik nie może więc ubiegać o odszkodowanie i rente na podstawie przepisów prawa cywilnego, dopóki nie zostaną rozpoznane jego roszczenia o świadczenia na podstawie przepisów ww. ustawy wypadkowej.

Po stwierdzeniu, że szkoda doznana przez pracownika w wyniku wypadku przy pracy nie została w całości pokryta przez ZUS, pracownik może dochodzić swoich praw do tzw. roszczeń o świadczenia uzupełniające.

Do świadczeń tych zaliczamy:

  1. dla poszkodowanego w wypadku:
  • rentę uzupełniającą (wyrównawczą) – art. 444 § 2 KC,
  • zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę – art.. 445 § 1 KC,
  1. dla innych osób:
  • renta dla osoby, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, bądź dla innej osoby bliskiej, której zmarły dobrowolnie stale dostarczał środków utrzymania – art. 446 § 2 KC,
  • odszkodowanie dla najbliższych członków rodziny zmarłego, jeżeli jego śmierć spowodowała znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej – art. 446 § 3 KC.

Aby można było dochodzić roszczeń uzupełniających, musi zaistnieć kilka przesłanek, a mianowicie:

  • uszczerbek na zdrowiu, spowodowany wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową pracownika (lub jego śmierć),
  • musi istnieć podstawa odpowiedzialności pracodawcy na zasadzie winy lub na zasadzie ryzyka,
  • pogorszenie się sytuacji materialnej poszkodowanego lub innych osób uprawnionych (bliskich poszkodowanemu), ewentualnie doznana przez poszkodowanego krzywda.

Uszczerbek na zdrowiu lub śmierć, jako skutek wypadku, nie wymagają wyjaśnienia. Przyjrzyjmy się natomiast pozostałym przesłankom.

Odpowiedzialność pracodawcy na zasadzie winy (art. 415 KC) opierać się będzie przede wszystkim na zaniedbaniu obowiązków związanych z zapewnieniem pracownikowi bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

Nie jest przy tym wymagane stwierdzenie, że pracodawca popełnił przestępstwo przez zaniedbanie zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

Pracodawca odpowiada także za naruszenie zasad współżycia społecznego (np. uczciwego postępowania czy dobrych obyczajów oraz lojalności wobec pracownika). Naruszenie zasad współżycia społecznego stanowi bowiem czyn niedozwolony, taki wyrok wydał Sąd Najwyższy 11 czerwca 2013 r., sygn.. akt PK 273/02.

Odpowiedzialność pracodawcy może być również ukształtowana na zasadzie ryzyka. Wynika to z art. 435 KC, na podstawie którego to, prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody (pary, gazu, elektryczności, pali płynnych itp.) ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu wyrządzoną komukolwiek przez ruch tego zakładu, chyba, że szkoda powstała wskutek siły wyższej lub wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą prowadzący zakład nie ponosi odpowiedzialności.

Regulacja ta znajdzie zastosowanie przede wszystkim do takich pracodawców jak: zakłady energetyczne, transportowe, budowlane, kopalnie, huty, itp.

Poprzez okoliczności wyłączające odpowiedzialność pracodawcy należy rozumieć siłę wyższą, czyli pożar, uderzenie pioruna, powódź lub wyłączną winę poszkodowanego pracownika lub osoby trzeciej.

Kolejną, a zarazem ostatnią przesłanką jest pogorszenie się sytuacji materialnej poszkodowanego lub innych osób uprawnionych (bliskich poszkodowanemu), ewentualnie doznana przez poszkodowanego krzywda.

Skutkiem tej przesłanki jest przyznanie renty uzupełniającej poszkodowanemu. Warunkiem jaki musi być spełniony, aby to świadczenie mogło być zrealizowane jest fakt, iż renta z tytułu niezdolności do pracy (z ubezpieczenia wypadkowego) nie pokrywa w całości szkody wyrządzonej wypadkiem lub chorobą zawodową, to znaczy aktualny stan majątkowy poszkodowanego jest gorszy od stanu sprzed wypadku.

Renta uzupełniająca (wyrównawcza) jest więc różnicą między dochodami, jakie poszkodowany uzyskiwałby, gdyby nie utracił zdolności do pracy, a dochodami, jakie obecnie uzyskuje z ubezpieczenia społecznego (renta + ewentualne dodatki do reny) oraz ewentualnie z pracy, ale mniej płatnej ze względu na stan zdrowia.

Natomiast na pojęcie krzywdy wpływ mają okoliczności jej powstania, nie są one jednak tożsame z okolicznościami decydującymi o pogorszeniu sytuacji życiowej lub majątkowej poszkodowanego. Istotne w tym przypadku będą takie elementy jak: długotrwałość choroby, rozmiar kalectwa, trwałość następstw zdarzenia oraz konsekwencje uszczerbku na zdrowiu w dziedzinie życia osobistego i społecznego.

Należy zaznaczyć, że zgodnie z art. 362 KC, w razie przyczynienia się poszkodowanego do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiednio zmniejszeniu, o ile zachowaniu poszkodowanego można przypisać nieprawidłowości (naganność).

Kiedy przedawnia się roszczenie pracownika o odszkodowanie za wypadek przy pracy?

Zgodnie z art. 4421 § 1 KC – roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

Zasadniczy termin przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody wynikłej z czynu niedozwolonego to trzy lata, przy czym przyjmuje się, że jego bieg rozpoczyna się z dniem, w którym poszkodowany dowiedział się o uszkodzeniu ciała lub rozstroju zdrowia i o osobie obowiązanej do naprawienia szkody. Obie przesłanki powinny być spełnione łącznie.

Podstawa prawna: 

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r.- Kodeks cywilny (Dz. U. z 2017 r. poz. 459, z późn.zm.), 

2. Wyrok Sądu Najwyższego z 29 lipca 1998 r., sygn. akt II UKN 155/98,

3. Wyrok Sądu Najwyższego z 11 czerwca 2013 r., sygn.. akt PK 273/02.

Skomentuj