Systemy czasu pracy

Według ogólnych zasad czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę, co przeciętnie przekłada się na 40 godzin tygodniowo. Dając możliwość elastyczności, zarówno pracownikom jak i pracodawcom, Kodeks pracy przewiduje kilka różnych rodzajów systemów czasu pracy.

Pracodawca może stosować różne rozkłady czasu pracy, powinny one zostać ustalone w wewnątrzzakładowych przepisach. Jednak nie wszyscy pracownicy muszą pracować w z góry określonym systemie pracy. Na pisemny wniosek zatrudnionego, pracodawca ma możliwość ustalenia indywidualnego rozkładu czasu pracy, w ramach systemu czasu pracy.

System skróconego tygodnia pracy

Przepisy Kodeksu pracy przewidują system skróconego tygodnia pracy, gdzie dopuszczalne jest wykonywanie pracy przez pracownika przez mniej niż 5 dni w ciągu tygodnia, przy równoczesnym przedłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca. Dzięki temu zatrudniony może mieć na stałe zagwarantowane dłuższe (np. 3-dniowe) weekendy. System skróconego tygodnia nie może zostać wprowadzony w regulaminie pracy oraz powinien zostać uwzględniony w treści umowy o pracę.

Skrócony tydzień pracy często jest stosowany przez pracowników podejmujących zatrudnienie z dala od miejsca zamieszkania. Przedłużenie weekendu pozwala im na spędzenie większej ilości czasu z bliskimi. Rozwiązanie to stosują również m.in. studenci zaoczni lub podyplomowi.

System ten najbardziej jest popularny w branży IT, która poszukuje rozwiązań pozwalających na przyciągnięcie kandydatów do pracy. Jednak to rozwiązanie stosuje się w różnych sektorach gospodarki – w pracy biurowej (gdzie ważniejsza jest realizacja zadań niż fizyczna obecność zatrudnionego w konkretnych godzinach), jak i w przypadku pracy na produkcji.

Skrócony tydzień pracy może nieść ze sobą ryzyko w postaci:

• nieobecności pracownika w konkretnym dniu tygodnia,
• problemu z ewidencjonowaniem czasu pracy,
• ograniczeń powiązanych z ewentualną pracą w godzinach nadliczbowych,
• możliwych wahań wydajności pracownika.

Przepisy nie określają, który dzień tygodnia powinien być dniem wolnym. Wskazują, że maksymalny czas pracy na dobę to 12 godzin. Jeśli pracownikowi zależy na tym, aby konkretny dzień tygodnia był dla niego dniem wolnym od pracy, powinien to określić we wniosku. W omawianym systemie obowiązuje miesięczny okres rozliczeniowy czasu pracy

System równoważnego czasu pracy

Coraz więcej przedsiębiorstw pozwala zatrudnionym na decydowaniu, o której godzinie zaczynają pracę oraz ile czasu spędzą w niej danego dnia. Efektem tego jest możliwość pracowania dłużej w konkretnym dniu lub tygodniu, aby móc skrócić sobie czas pracy w innym terminie lub mieć pełny wolny dzień.  Najważniejsze jest to, aby pracownik przepracował wymaganą ilość godzin w  trakcie okresu rozliczeniowego,  nie pracując dłużej niż 12 godzin dziennie. Część firm przyjęła taki system pracy, w którym w dniach poniedziałek – czwartek pracuje się dłużej niż 8 godzin, aby w piątek pracować krócej.

System ten najczęściej jest stosowany w przypadku pracy biurowej, samodzielnej,  która nie wymaga obecności zatrudnionego w konkretnych godzinach. Niemożliwy jest do wprowadzenia w systemach pracy zmianowej, w której niezbędne jest zapewnienie ciągłości pracy np. w procesie produkcji.

Jest to udogodnienie dla osób zatrudnionych z dala od miejsca zamieszkania, dla pracowników, którzy często wyjeżdżają na weekendy oraz dla rodziców, którzy dzięki temu mogą dostosować godziny pracy do planu zajęć dzieci.

Praca w ruchu ciągłym

W przypadku prac, których ze względu na technologię produkcji nie można wstrzymać, można stosować system pracy, który dopuszcza przedłużenie czasu pracy do przeciętnie 43 godzin na tydzień w nieprzekraczającym 4 tygodni okresie rozliczeniowym, w niektórych tygodniach w tym okresie dobowy wymiar czasu pracy może być przedłużony do 12 godzin jednego dnia. Za każdą godzinę pracy powyżej 8 godzin na dobę w dniu wykonywania pracy w przedłużonym wymiarze czasu pracy pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia.

System pracy weekendowej

Praca w systemie weekendowym odbywać się może jedynie w piątki, soboty, niedziele oraz ewentualnie w święta (lub w wybrane te dni np. same soboty). Pracodawca może zastosować taki system na pisemny wniosek pracownika, przy czym dobowy wymiar pracy wynosi do 12 godzin przy nieprzekraczającym miesiąca okresie rozliczeniowym. System ten jest pomocny dla rodziców oraz studentów dziennych.

Ze względu na ruchomy układ weekendów w poszczególnych miesiącach, ciężko określić w umowie sztywne godziny pracy. Zatem dla pracowników weekendowych powinno układać się indywidualne harmonogramy godzin pracy na poszczególny miesiąc.

System przerywanego czasu pracy

Według przepisów Kodeksu pracy  – jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją, można stosować system przerywanego czasu pracy według z góry ustalonego rozkładu przewidującego nie więcej niż jedną przerwę w pracy w ciągu doby, trwającą nie dłużej niż 5 godzin. Przerwa nie jest wliczana się do czasu pracy, jednakże za czas tej przerwy pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia należnego za czas przestoju.

System przerywanego czasu pracy wprowadza się w układzie zbiorowym pracy lub w porozumieniu z zakładową organizacją związkową. Jeżeli u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa – w porozumieniu z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u tego pracodawcy. W przypadku pracodawcy, który jest osobą fizyczną, prowadzącą działalność w zakresie hodowli i rolnictwa, u którego nie funkcjonuje zakładowa organizacja związkowa, system ten może być stosowany w oparciu o umowę o pracę.

System zadaniowego czasu pracy

 W tym systemie to pracownik sam sobie ustala harmonogram pracy. Pracodawca rozlicza pracownika z wykonania poleconych zadań. Pracodawca w porozumieniu z pracownikiem, ustala niezbędny czas do wykonania powierzonych zadań, uwzględniając zasady wymiaru czasu pracy. Ilość zadań powinna być możliwa do zrealizowania we wskazanym czasie w wymiarze pracy typowym dla etatu. W przypadku występowania tego systemu możliwe jest prowadzenie uproszczonej ewidencji czasu pracy, która uwzględnia tylko dni pracy i nieobecności.

Stosowanie zadaniowego czasu pracy powinno być uzasadnione miejscem, organizacją, czy rodzajem pracy. Można go stosować w przypadku pracy na stanowiskach np. dziennikarza, przedstawiciela handlowego, programisty, czy serwisanta sprzętu przemysłowego.

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320)

Źródło pomocnicze:

1. https://www.rodzinaipraca.gov.pl/
2. https://www.biznes.gov.pl/