Systemy zarządzania BHP w nowej normie

Głównym zadaniem systemu zarządzania BHP są działania na rzecz poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy. Skuteczny system zarządzania musi opierać się na przepisach prawnych, identyfikacji zagrożeń i ocenie ryzyka.

Co należy rozumieć pod pojęciem systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy? Termin ten obejmuje strukturę organizacyjną, planowanie, odpowiedzialność, zasady postępowania, procedury, procesy i zasady potrzebne do opracowania, wdrażania, realizowania, przeglądu i utrzymywania polityki bezpieczeństwa i higieny pracy.

Organizowanie bezpiecznych warunków pracy jest obowiązkiem każdego pracodawcy. Najważniejszym argumentem na rzecz organizowania bezpiecznych warunków pracy jest fakt, iż każdy najdrobniejszy nawet wypadek to przede wszystkim cierpienie człowieka. Utrata życia, zdrowia, kalectwo, pogorszenie warunków życia, uraz psychiczny czy chociażby dyskomfort spowodowany skutkami wypadku przy pracy to stany, do których pracodawca nie może dopuścić.

Dzisiejsze tempo gospodarcze oraz konkurencja na rynku sprawia, że współczesne przedsiębiorstwa nie mogą pozwolić sobie na koszty związane z wypadkami, tj. przestoje, przesunięcia w obsadzie stanowisk, rekrutacja, szkolenia nowych pracowników, wyższe koszty składek ubezpieczeniowych w przyszłości, czy w końcu koszty odszkodowań oraz w niektórych przypadkach koszty sądowe. Zatem czy o wiele mniej nie kosztuje prewencja – taka, w ramach której można przewidzieć ciąg zdarzeń, kontrolować ryzyko?

Aby wdrożyć i skutecznie utrzymywać system zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, należy kierować się modelem zwanym Cyklem Deminga, polegający na planowaniu, wykonywaniu, sprawdzaniu i działaniu, czyli ciągłym doskonaleniu działań.

  • Planuj: określaj i oceniaj ryzyka dotyczące BHP, określaj szanse dotyczące BHP oraz inne ryzyka i szanse, ustalaj cele i procesy BHP niezbędne do osiągnięcia wyników zgodnych z polityką BHP organizacji.
  • Wykonaj: wdrażaj procesy zgodnie z planem.
  • Sprawdź: monitoruj i mierz działania i procesy w odniesieniu do polityki i celów BHP oraz raportuj wyniki.
  • Działaj: podejmuj działania w celu ciągłego doskonalenia efektów działania w zakresie BHP, aby osiągnąć zamierzone wyniki.

Rozpatrując to bardziej szczegółowo, należy przyjąć, że system zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy obejmuje:

  • zaangażowanie kierownictwa zakładu na rzecz wdrożenia i doskonalenia systemu,
  • zaplanowanie działań na rzecz wdrożenia systemu i samego systemu zarządzania,
  • identyfikację zagrożeń występujących na stanowiskach pracy,
  • ocenę ryzyka zawodowego związanego z tymi zagrożeniami i wykonywaną pracą,
  • określenie ogólnych i szczegółowych celów na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy,
  • określenie adekwatnej do zamierzonego celu struktury zakładu i określenie odpowiedzialności oraz uprawnień pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
  • zapewnienie środków na realizację zamierzonego celu,
  • ustalenie systemu motywacji pracowników do osiągnięcia planowanych celów oraz szkolenie w tym kierunku,
  • ustalenie systemu wzajemnego komunikowania się,
  • ustalenie sposobu dokumentowania systemu zarządzania,
  • bieżące sterowanie operacyjne pracami,
  • reagowanie na wypadki przy pracy i awarie,
  • ustalenie działań korygujących,
  • ustalenie sposobu monitorowania systemu i audit,
  • przegląd wykonywany przez kierownictwo zakładu i ciągłe doskonalenie systemu.

Aby skutecznie zarządzać w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, należy w sposób ciągły identyfikować zagrożenia i oceniać ryzyko zawodowe związane z ich występowaniem. Ryzyko zawodowe jest istotną i bardzo ważną częścią systemu zarządzania bhp.

Ale to nie wszystko…

Identyfikacja zagrożeń, ograniczenie ryzyka i koncentrowanie się na osiąganiu zgodności z wymaganiami samo w sobie nie stworzy skutecznego systemu zarządzania BHP.

Kluczowe znaczenie dla sukcesu systemu zarządzania BHP mają:

  • zaangażowanie, świadomość, reagowanie i aktywne wsparcie najwyższego kierownictwa;
  • współudział pracowników i ich przedstawicieli.

Reasumując w systemie zarządzania BHP należy określić:

  • co powinno być monitorowane;
  • jakie będą kryteria oceny osiąganych wyników;
  • jakie będą metody monitorowania, pomiaru, analizy i oceny wyników,
  • kiedy wykonywane będą pomiary, analizy i oceny wyników oraz
  • kiedy i komu wyniki monitorowania będą prezentowane.

Zarządzanie bhp a nowa norma PN-ISO 45001:2018

Norma ISO 45001:2018 to jedna z najbardziej wyczekiwanych norm na świecie, z tego względu, że została ona w całości poświęcona zarządzaniu bezpieczeństwem i higieną pracy. Została ona opublikowana w marcu 2018 r. Natomiast 1 sierpnia 2019 r. została wydana w polskiej wersji językowej.

ISO 45001:2018 Occupational health and safety management systems ‒Requirements with guidance for use została wprowadzona do zbioru Polskich Norm jako PN-ISO 45001:2018-06 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy ‒ Wymagania i wytyczne stosowania.

PN-ISO 45001:2018-06 zastąpiła:

  • PN-N-18001:2004 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy ‒ Wymagania;
  • PN-N-18004:2001 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy ‒ Wytyczne;
  • PN-N-18011:2006 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy ‒ Wytyczne audytowania.

Norma PN-ISO 45001 określa wymagania dotyczące systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy oraz wytyczne jej stosowania. Ma ona za zadanie zapewnić zakładom pracy bezpieczne i zdrowe miejsca pracy, przez zapobieganie urazom i dolegliwościom zdrowotnym związanym z pracą.

Norma PN-ISO 45001 w porównaniu do innych wcześniejszych norm wskazuję na potrzebę:

  • objęcia systemem zarządzania BHP wszystkich osób wykonujących pracę na rzecz przedsiębiorstwa,
  • kompleksowego podejścia do bezpieczeństwa i higieny pracy, w którym uwzględnia się zarówno prewencję wypadków przy pracy, jaki i promocję zdrowia i dobrego samopoczucia,
  • identyfikowania zagrożeń psychospołecznych,
  • uwzględnienia problemów różnorodności w zarządzaniu BHP.

W celu zwiększenia skuteczności systemu zarządzania BHP w normie PN-ISO 45001 zwrócono uwagę na:

  • zgodność z wymaganiami prawa,
  • dostosowanie systemu zarządzania BHP do zmieniającego się otoczenia, przez identyfikację czynników zewnętrznych i wewnętrznych wpływających na osiąganie oczekiwanych wyników oraz ocenę związanych z nimi ryzyk i wykorzystywanie szans;
  • rozwój przywództwa i współudziału pracowników w zarządzaniu BHP,
  • monitorowanie i ocenę procesów zarządzania oraz osiąganych wyników.

Należy zwrócić uwagę, że PN-ISO 45001 jest pierwszą normą, która wskazuję na tak duży rozwój przywództwa i współudziału pracowników w zarządzaniu BHP. Oprócz tego jest to norma, która podejmuje próbę identyfikowania zagrożeń psychospołecznych. Zatem oprócz kompleksowego podejścia do bezpieczeństwa i higieny pracy, w którym uwzględnia się zarówno prewencję wypadków przy pracy, nacisk kładziony jest także na promocję zdrowia oraz dobrego samopoczucia. Norma ta również wyraźnie podkreśla znaczenie współudziału szeregowych pracowników w działaniach na rzecz BHP. 

Źródła pomocnicze:

  1. Materiały udostępnione przez Polską Komisję Normalizacyjną (www.pkn.pl) na konferencji „BHP zgodnie z normą PN-ISO 45001:2018” (Warszawa, 28 listopada 2019 r.)
Wszystkie osoby zainteresowane wdrożeniem lub doskonaleniem swoich metod zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy w oparciu o wymagania normy PN-ISO 45001:2018 i nie tylko, zachęcamy do skorzystania z oferty szkolenia pt. PN-ISO 45001:2018 Systemy Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną Pracy – interpretacja wymagań oraz ich praktyczne wdrożenie. Więcej informacji w linku.
Z oferty szkolenia dotyczącej Systemów Zarządzania BHP wg normy PN-ISO 45001:2018 można także skorzystać w Warszawie oraz Poznaniu, więcej na ten temat w linku. 

Skomentuj