Umowa o dzieło a umowa zlecenia – różnice i podobieństwa

Umowa o dzieło i umowa zlecania są umowami cywilnoprawnymi, regulowanymi przez Kodeks cywilny. Jakie są ich podstawowe elementy, czego mogą dotyczyć, kiedy trzeba stosować minimalną stawkę godzinową, czy umowę o dzieło trzeba zgłaszać do ZUS? Te wszystkie tematy zostaną poruszone w poniższym tekście. 

Umowa zlecenia

Umowa zlecenia regulowana jest przez przepisy Kodeksu cywilnego. Poprzez jej zawarcie przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do starannego działania przy wykonywaniu określonej pracy dla zleceniodawcy. Przepisy dotyczące zlecenia stosuje się również do umów o świadczenie usług.

Umowy o świadczenie usługi i umowy zlecenia dotyczą prac opartych na powtarzalnych czynnościach np.: roznoszenie ulotek, zbiór owoców, pielęgnacja roślin, sprzątanie pomieszczeń, wykonywanie prac montażowych.

Umowa zlecenia charakteryzuje się:

• realizacją zadań bez poleceń i bieżących wskazówek ze strony zleceniodawcy,
• brakiem szczegółowej organizacji pracy przez zleceniodawcę (np. określanie godzin i miejsca pracy),
• brakiem daleko idącej podporządkowanie osoby wykonującej pracę względem zleceniodawcy.

Uprawnienia wynikające z umowy zlecenia:

• składki ZUS potrącane są w różny sposób. Zależne jest to od tego czy i jakie inne tytuły do ubezpieczenia posiada zleceniobiorca ,
• brak podporządkowania zleceniodawcy,
• czas podlegania ubezpieczeniu jest zaliczany do okresów składkowych. Wliczany jest do stażu pracy wpływającego na prawo do emerytury,
• ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne. W przypadku jego zastosowania zleceniobiorca może korzystać z płatnego zwolnienia chorobowego,
• zleceniodawca odprowadza składki na ubezpieczenie zdrowotne, zatem zleceniobiorcy przysługuje bezpłatna opieka medyczna.

Zleceniobiorca nie ma prawa m.in. do:

• urlopu wypoczynkowego, rodzicielskiego, macierzyńskiego, ojcowskiego, wychowawczego,
• rekompensaty za pracę w godzinach nadliczbowych,
• ochrony przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem umowy,
• odprawy emerytalnej, rentowej.

Zleceniodawca może wypowiedzieć zlecenie w każdym czasie. Musi jednak zwrócić zleceniobiorcy wydatki, które on poniósł aby właściwie wykonać pracę. Jeżeli zlecenie jest odpłatne należy zleceniobiorcy wypłacić część wynagrodzenia, które odpowiada jego dotychczasowym pracom.

Osoba, która przyjmuje zlecenie może powierzyć jego wykonanie osobie trzeciej, w przypadku, kiedy wynika to ze zwyczaju lub umowy albo gdy jest do tego zmuszony przez okoliczności. W takim przypadku zleceniobiorca zobowiązany jest do niezwłocznego poinformowania zleceniodawcy o zastępującej go osobie oraz miejscu jej zamieszkania. Warto ten element doprecyzować w umowie.

Podstawowymi elementami umowy zlecenia są:

• określenie stron (zleceniodawca i zleceniobiorca),
• data zawarcia umowy,
• rodzaj świadczonej usługi – określenie przedmiotu umowy,
• zobowiązanie się zleceniobiorcy do starannego wykonywania obowiązków wynikających z umowy,
• określenie wynagrodzenia,
• określenie czasu trwania umowy.

Dodatkowo w umowie można określić: miejsce świadczenia zlecenia, wymagane kwalifikacje, kwestie dot. praw autorskich, umownych kar wynikających z nieterminowego lub nienależytego wykonania pracy.

Jeśli umowa nie stanowi inaczej za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie.  Od 1 stycznia 2021 r. minimalna stawka godzinowa wynosi 18,30 zł brutto.  Wynagrodzenie podlega oskładkowaniu i opodatkowaniu, według zasad ogólnych.

Gwarancją otrzymywania minimalnej stawki godzinowej objęte są osoby fizyczne, przyjmujące zlecenie lub świadczący usługi:

• nieprowadzące działalności gospodarczej,
• prowadzące działalność gospodarczą, która jest zarejestrowana w Polsce albo w państwie niebędącym państwem członkowski EU lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, niezatrudniające pracowników lub niezawierające umów ze zleceniobiorcami.

Wynagrodzenie za pracę podlega szczególnej ochronie, tzn. że:

• wypłata wynagrodzenia musi nastąpić w formie pieniężnej oraz w regularnych odstępach czasu,
• wynagrodzenie podlega ochronie przed egzekucją,
• wykonujący usługę nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia lub przenieść go na inną osobę.

Minimalna stawka godzinowa nie ma zastosowania do umów, w których o czasie i miejscu zlecenia decyduje zleceniobiorca i przysługuje mu wyłącznie wynagrodzenie prowizyjne, uzależnione od wyników:

• uzyskanych przez zleceniobiorcę,
• działalności przedsiębiorcy albo innej jednostki organizacyjnej, na rzecz których wykonywane jest zlecenie.

Podczas zawarcia umowy zlecenia powinien zostać określony sposób potwierdzania liczby godzin wykonania zlecenia. W przypadku, kiedy umowa tego nie określa, zleceniobiorca przedkłada w formie pisemnej, elektronicznej lub dokumentowej informacje o liczbie godzin wykonania zlecenia, w terminie poprzedzającym termin wypłaty wynagrodzenia.

Umowa o dzieło

Umowa o dzieło regulowana jest przez Kodeks cywilny. Na jej podstawie powierza się wykonanie określonego dzieła za wynagrodzeniem.  Zleceniodawca zobowiązuje się do doprowadzenia do konkretnego, zindywidualizowanego, określonego z góry rezultatu. Wykonanie dzieła najczęściej polega na wytworzeniu rzeczy, przerobieniu rzeczy lub naprawie rzeczy.

Podstawowymi elementami umowy o dzieło są:

• określenie stron (zamawiający i przyjmujący zamówienie),
• data zawarcia umowy,
• określenie przedmiotu umowy,
• określenie czasu na wykonanie dzieła,
• określenie wynagrodzenia.

W umowie warto doprecyzować zasady odbioru dzieła, zgłoszenie ewentualnych zastrzeżeń przez zamawiającego, co wpływa na wypłatę wynagrodzenia. Dodatkowo można określić: wymagane kwalifikacje, kwestie dot. praw autorskich, umownych kar wynikających z nieterminowego lub nienależytego wykonania pracy.

Wysokość wynagrodzenia za wykonanie dzieła określa się:

• ryczałtowo (w oparciu o szacunkowy koszt wykonania dzieła),
• na podstawie zestawienia planowanych prac i przewidywanych kosztów,
• przez wskazanie innych podstaw do jego ustalenia.

Od 1 stycznia 2021 r. osoba fizyczna lub płatnik składek zlecający dzieło ma obowiązek poinformować ZUS o zawarciu każdej umowy o dzieło.

W zgłoszeniu należy zamieścić jedynie ogólne informacje dotyczące wykonawcy i zamawiającego tj. daty zawarcia, rozpoczęcia i zakończenia umowy oraz jej przedmiotu. Obowiązkiem zgłoszenia umowy o dzieło objęci są wszyscy płatnicy składek i osoby fizyczne, zarówno zarejestrowani w ZUS jako płatnik składek oraz niezarejestrowani.  Zawarcie umowy należy zgłosić w ciągu 7 dni od jej przyjęcia. Formularz zgłoszenia można wypełnić korzystając z Platformy Usług Elektronicznych ZUS.

Obowiązek ten nie dotyczy jednostek organizacyjnych (fundacji, stowarzyszeń, spółek prawa handlowego, itp.), które nie są płatnikami składek (nie mają obowiązku rejestrować się w ZUS jako płatnicy składek, bo nie zgłaszają nikogo do ubezpieczeń społecznych).

Obowiązek ten nie dotyczy również umów o dzieło, które:

• zawierane są z własnym pracownikiem,
• wykonywanych na rzecz własnego pracodawcy, ale zawartych z innym podmiotem,
• zawartych z osobami, które prowadzą własną działalność gospodarczą na wykonanie usługi wchodzącej w zakres prowadzonej działalności.

Osoba wykonująca pracę na podstawie umowy o dzieło nie podlega -z pewnymi wyjątkami- ubezpieczeniom społecznym. Od tej umowy nie są odprowadzane składki rentowe, wypadkowe, emerytalne, czy chorobowe.

Kodeks cywilny nie zawiera regulacji dotyczących okresu wypowiedzenia umowy o dzieło. Jedyną możliwością odstąpienia zamawiającego od zawartej umowy zachodzi gdy:

• wykonawca zamówienie realizuje je w sposób wadliwy albo sprzeczny z umową,
• przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w czasie umówionym,
• zaszła konieczność znacznego podwyższenia wynagrodzenia kosztorysowego, zamawiający może od umowy odstąpić, powinien jednak uczynić to niezwłocznie i zapłacić przyjmującemu zamówienie odpowiednią część umówionego wynagrodzenia.

Nie ma jednoznacznych przesłanek prawnych nakazujących kierowanie osób zatrudnianych na podstawie umowy zlecenie lub umowy o dzieło na obowiązkowe badania lekarskie.

Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Przepisy nie rozstrzygają, jednak w jaki sposób obowiązek ten ma być realizowany. W związku z czym zapewnienie odpowiednich warunków pracy może wiązać się z przeprowadzeniem odpowiedniego przeszkolenia w zakresie BHP czy zapoznania się z oceną ryzyka zawodowego występującego na danym stanowisku pracy.

W przypadku kiedy stopień zagrożeń przy wykonywaniu pracy jest tak znaczny, że wskazane jest, aby do wykonywania takiej pracy dopuszczane były jedynie osoby zdrowe fizycznie i odpowiednio przeszkolone z zakresu BHP to zleceniodawca może wymagać od osoby, z którą będzie zawierał umowę, udziału w szkoleniu BHP oraz badaniu lekarskiemu.

Umowa zlecenia, a umowa o dzieło – różnice i podobieństwa
	Umowa zlecenia	Umowa o dzieło
Podporządkowanie kierownictwu zlecającemu pracę	Nie	Nie
Obowiązek świadczenia pracy osobiście	Tak[1]	nie
Prawo do rekompensaty za nadgodziny w postaci czasu wolnego	Nie	Nie
Prawo do płatnego urlopu wypoczynkowego	Nie	Nie
Prawo do urlopu okolicznościowego	Nie	Nie
Korzystanie z ZFŚS	Nie	Nie
Ochrona przed rozwiązaniem umowy o pracę	Nie	Nie
Obowiązek przedłużenia umowy z ciężarną pracownicą	Nie	Nie
Gwarancja minimalnego wynagrodzenia	Nie	Tak
Bezpłatna opieka medyczna	Tak	Nie
Płatne zwolnienia chorobowe	Tak[2]	Nie
Ewentualne roszczenia dochodzone są przez PIP lub sąd pracy	Tak[3]	Nie
Ewentualne roszczenia dochodzone w sądzie cywilnym	Tak	Tak
Po zakończonej pracy przysługuje zasiłek dla osób bezrobotnych	Tak[4]	Nie

^[1] Przy zgodzie zleceniodawcy istnieje możliwość zastępstwa.

^[2] Pod warunkiem przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia

^[3] W zakresie minimalnej stawki godzinowej

^[4] Po spełnieniu ustawowych wymagań

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 i 2320),
2. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r.- Kodeks pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320),
3. Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 poz. 226 z późn. zm.),
4. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 września 2020 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2021 r. (Dz. U. poz. 1596).

Źródło pomocnicze:

1. www.gov.pl/web/rodzina
2. www.biznes.gov.pl/