Wymagania dla maszyn i innych urządzeń technicznych
Kodeks pracy w art. 215 określa, że pracodawca jest obowiązany do zapewnienia, aby stosowane maszyny i inne urządzenia techniczne zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy (zabezpieczenie pracownika przed urazami).
Przede wszystkim chodzi: zabezpieczenie pracownika przed urazami, działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych, porażeniem prądem elektrycznym, nadmiernym hałasem, działaniem drgań mechanicznych i promieniowania oraz szkodliwym i niebezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy), a także uwzględniały zasady ergonomii.
W § 51–61 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (J.t.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650, z poźn. zm.) określone są szczegółowe wymagania w stosunku do maszyn, narzędzi i innych urządzeń technicznych oraz obsługi.
Czynności montażu, demontażu i eksploatacji maszyn, w tym obsługi, powinny być zgodne z instrukcjami zawartymi w dokumentacji techniczno-ruchowej. Każda maszyna powinna być wyposażona w element sterowniczy do jej całkowitego i bezpiecznego zatrzymania. Elementy ruchome i inne części, które mogą stworzyć zagrożenie, powinny być osłonięte do wysokości 2,5 m od poziomu podłogi. Osłony na maszynach powinny uniemożliwić dostęp do strefy niebezpiecznej. Szczególne wymagania dla urządzeń ochronnych określają Polskie Normy.
Maszyn będących w ruchu nie wolno pozostawiać bez obsługi lub nadzoru, chyba że dokumentacja techniczno-ruchowa ustala inaczej. Maszyn będących w ruchu nie wolno naprawiać, konserwować, smarować z wyjątkiem smarowania specjalnego przewidzianego w dokumentacji techniczno-ruchowej. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki
z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz. U. Nr 191, poz. 1596, z późn. zm.), które weszło w życie z dniem 1 stycznia 2003 r., również maszyny nabyte przed dniem 1 stycznia 2003 r. objęte zostały wymogiem dostosowania do minimalnych wymagań w terminie do dnia 1 stycznia 2006 r. Minimalne wymogi dotyczące maszyn określone zostały w rozdziale 3 rozporządzenia.
Oto wybrane wymagania minimalne dotyczące maszyn użytkowych:
- Oświetlenie– zapewnić stosownie do miejsc pracy i wykonywanych czynności.
- Elementy sterownicze – powinny być widoczne, łatwe do zidentyfikowania, usytuowane poza strefami zagrożenia.
- Umiejscowienie pulpitu głównego– powinna istnieć możliwość wysłania ostrzegawczego sygnału optycznego lub akustycznego. Operator winien mieć możliwość upewnienia się, że nikt nie znajduje się w strefie zagrożenia.
- Zatrzymanie normalne– każda maszyna powinna być wyposażona w element sterowniczy służący do całkowitego zatrzymania maszyny oraz niektórych części maszyn.
- Urządzenia do awaryjnego wyłączenia –tzw. wyłącznik „stop”.
- Zapobieganie zagrożeniom– związanym z elementami ruchomymi.
- Wymagania ogólne dotyczące osłon i urządzeń ochronnych – powinny być
w całości spełnione. - Zasilanie energią elektryczną– bez wymagań.
- Hałas i drgania– bez wymagań.
- Emisja pyłów i gazów – bez wymagań.
- Konserwacja maszyn – prace konserwacyjne dopuszczalne podczas postoju. Dopuszczalne jest konserwowanie maszyn jedynie poza strefami zagrożenia.
- Napisy informacyjne – maszyna powinna posiadać napisy informacyjne.
- Urządzenia ostrzegawcze – maszyna powinna być wyposażona w urządzenia ostrzegawcze.
- Kontrola maszyn – winna być dokumentowana.
Ocena zgodności
Kodeks pracy w art. 217 wymaga, aby maszyny i inne urządzenia techniczne spełniały wymagania dotyczące oceny zgodności określonej w odrębnych przepisach.
Ustawa o systemie oceny zgodności (J.t.: Dz. U. z 2010 r. Nr 138, poz. 935, z późn. zm.) ma na celu eliminację zagrożeń ze strony wyrobów dla życia i zdrowia użytkowników i konsumentów.
Wprowadzone wyroby do obrotu podlegają ocenie zgodności z zasadniczymi wymogami określonymi w rozporządzeniach wykonawczych do ustawy oraz przepisach odrębnych. W ustawie znajdują się definicje kluczowych pojęć, jak:
– wprowadzenie do obrotu,
– oznakowanie zgodności,
– jednostka certyfikująca,
– certyfikat zgodności,
– deklaracja zgodności,
– normy zharmonizowane,
– zasadnicze wymagania,
– szczegółowe wymagania itp.
Normy zharmonizowane
Normy zharmonizowane – normy krajowe przenoszące europejskie normy zharmonizowane, ustanowione przez europejskie organizacje normalizacyjne (np. CEN, CENELEC, ETSI) na podstawie mandatu udzielonego przez Komisję Europejską, których numery zostały opublikowane w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich. Według ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności stosowanie norm zharmonizowanych powoduje, że wyroby wytworzone zgodnie z tymi normami korzystają z domniemania zgodności wyrobu z zasadniczymi wymaganiami.
UWAGA!
Pracodawca, nabywca maszyn i elementów bezpieczeństwa od dnia 1 maja 2004 r. powinien wymagać od ich dostawców:
- aby były one zgodne z wymogami zasadniczymi i potwierdzeniem zgodności przez:
– deklarację zgodności WE dołączoną do każdego wyrobu,
– oznakowanie CE na maszynie,
- instrukcji dotyczącej użytkowania (DTR) w języku polskim.
Deklaracja zgodności – oświadczenie producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela, stwierdzające – na jego wyłączną odpowiedzialność – że wyrób jest zgodny z zasadniczymi wymaganiami.
Oznakowanie CE naniesione na wyrób jest potwierdzeniem jego zgodności z wymaganiami Wspólnoty Europejskiej, nałożonymi na wytwórcę i oznacza, że:
– wyrób spełnia wszystkie mające zastosowanie wymagania dyrektywy nowego podejścia,
– odpowiednie procedury oceny zgodności zostały przeprowadzone z wynikiem pozytywnym.
Bezpieczeństwo użytkowania maszyn – regulacje prawne
Wymogi dotyczące bezpieczeństwa użytkowania maszyn normują następujące rozporządzenia:
– rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (J.t.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650, z późn. zm.),
– rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz. U. Nr 191, poz. 1596,
z późn. zm.).
Zgodnie z § 41 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. pracodawca jest obowiązany udostępnić pracownikom, do stałego korzystania, aktualne instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące m.in. obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych, które powinny zawierać co najmniej informacje dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie:
– warunków użytkowania maszyn,
– występowania możliwych do przewidzenia sytuacji nietypowych,
– praktyki użytkowania maszyn.
Maszyny i narzędzia oraz ich urządzenia ochronne powinny być utrzymywane w stanie sprawności technicznej i czystości zapewniającej użytkowanie ich bez szkody dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników oraz stosowane tylko w procesach i warunkach, do których są przeznaczone (§ 57 ww. rozporządzenia).
Zgodnie z § 58 ww. rozporządzenia o dostrzeżonych wadach lub uszkodzeniach maszyny pracownik powinien niezwłocznie zawiadomić przełożonego. Maszyny, których uszkodzenie stwierdzono w czasie pracy, powinny być niezwłocznie zatrzymane i wyłączone z zasilania energią. Wznowienie pracy maszyny bez usunięcia uszkodzenia jest niedopuszczalne. Maszyny niesprawne, uszkodzone lub pozostające w naprawie powinny być wycofane z użytkowania oraz wyraźnie oznakowane tablicami informacyjnymi i zabezpieczone w sposób uniemożliwiający ich uruchomienie.
Natomiast z § 26 ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. wynika, że w przypadku, gdy bezpieczne użytkowanie maszyn jest uzależnione od warunków, w jakich są one instalowane, pracodawca powinien poddać maszyny:
1) wstępnej kontroli po ich zainstalowaniu, a przed przekazaniem do eksploatacji po raz pierwszy;
2) kontroli po zainstalowaniu na innym stanowisku lub w innym miejscu.
Pracodawca powinien zapewnić (§ 27 rozporządzenia MG), aby maszyny narażone na działanie warunków powodujących pogorszenie ich stanu technicznego, co może spowodować powstawanie sytuacji niebezpiecznych, poddane były:
1) okresowej kontroli, a także badaniom przez jednostki działające na podstawie odrębnych przepisów albo osoby upoważnione przez pracodawcę i posiadające odpowiednie kwalifikacje,
2) specjalnej kontroli przeprowadzanej przez jednostki albo osoby, o których mowa
w pkt l, w przypadku możliwości pogorszenia bezpieczeństwa związanego z maszyną, a będącego wynikiem:
a) prac modyfikacyjnych,
b) zjawisk przyrodniczych,
c) wydłużonego czasu postoju maszyny,
d) niebezpiecznych uszkodzeń oraz wypadków przy pracy.
Chcesz wiedzieć więcej? Czytaj w: Wymagania i ocena stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie. Poradnik
Skomentuj