Wymagania dla maszyn i innych urządzeń technicznych

Kodeks pracy w art. 215 określa, że pracodawca jest obowiązany do zapewnienia, aby stosowane maszyny i inne urządzenia techniczne zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy (zabezpieczenie pracownika przed urazami).

Przede wszystkim chodzi: zabezpieczenie pracownika przed urazami, działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych, porażeniem prądem elektrycznym, nadmiernym hałasem, działaniem drgań mechanicznych i promieniowania oraz szkodliwym i niebezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy), a także uwzględniały zasady ergonomii.

W § 51–61 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (J.t.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650, z poźn. zm.) określone są szczegółowe wymagania w stosunku do maszyn, narzędzi i innych urządzeń technicznych oraz obsługi.

Czynności montażu, demontażu i eksploatacji maszyn, w tym obsługi, powinny być zgodne z instrukcjami zawartymi w dokumentacji techniczno-ruchowej. Każda maszyna powinna być wyposażona w element sterowniczy do jej całkowitego i bezpiecznego zatrzymania. Elementy ruchome i inne części, które mogą stworzyć zagrożenie, powinny być osłonięte do wysokości 2,5 m od poziomu podłogi. Osłony na maszynach powinny uniemożliwić dostęp do strefy niebezpiecznej. Szczególne wymagania dla urządzeń ochronnych określają Polskie Normy.

Maszyn będących w ruchu nie wolno pozostawiać bez obsługi lub nadzoru, chyba że dokumentacja techniczno-ruchowa ustala inaczej. Maszyn będących w ruchu nie wolno naprawiać, konserwować, smarować z wyjątkiem smarowania specjalnego przewidzianego w dokumentacji techniczno-ruchowej. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki
z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz. U. Nr 191, poz. 1596, z późn. zm.), które weszło w życie z dniem 1 stycznia 2003 r., również maszyny nabyte przed dniem 1 stycznia 2003 r. objęte zostały wymogiem dostosowania do minimalnych wymagań w terminie do dnia 1 stycznia 2006 r. Minimalne wymogi dotyczące maszyn określone zostały w rozdziale 3 rozporządzenia.

Oto wybrane wymagania minimalne dotyczące maszyn użytkowych:

  • Oświetlenie– zapewnić stosownie do miejsc pracy i wykonywanych czynności.
  • Elementy sterowniczepowinny być widoczne, łatwe do zidentyfikowania, usytuowane poza strefami zagrożenia.
  • Umiejscowienie pulpitu głównego– powinna istnieć możliwość wysłania ostrzegawczego sygnału optycznego lub akustycznego. Operator winien mieć możliwość upewnienia się, że nikt nie znajduje się w strefie zagrożenia.
  • Zatrzymanie normalne– każda maszyna powinna być wyposażona w element sterowniczy służący do całkowitego zatrzymania maszyny oraz niektórych części maszyn.
  • Urządzenia do awaryjnego wyłączenia –tzw. wyłącznik „stop”.
  • Zapobieganie zagrożeniom– związanym z elementami ruchomymi.
  • Wymagania ogólne dotyczące osłon i urządzeń ochronnych – powinny być
    w całości spełnione.
  • Zasilanie energią elektryczną– bez wymagań.
  • Hałas i drgania– bez wymagań.
  • Emisja pyłów i gazów – bez wymagań.
  • Konserwacja maszyn – prace konserwacyjne dopuszczalne podczas postoju. Dopuszczalne jest konserwowanie maszyn jedynie poza strefami zagrożenia.
  • Napisy informacyjne – maszyna powinna posiadać napisy informacyjne.
  • Urządzenia ostrzegawcze – maszyna powinna być wyposażona w urządzenia ostrzegawcze.
  • Kontrola maszyn – winna być dokumentowana.

Ocena zgodności

Kodeks pracy w art. 217 wymaga, aby maszyny i inne urządzenia techniczne spełniały wymagania dotyczące oceny zgodności określonej w odrębnych przepisach.

Ustawa o systemie oceny zgodności (J.t.: Dz. U. z 2010 r. Nr 138, poz. 935, z późn. zm.) ma na celu eliminację zagrożeń ze strony wyrobów dla życia i zdrowia użytkowników i konsumentów.

Wprowadzone wyroby do obrotu podlegają ocenie zgodności z zasadniczymi wymogami określonymi w rozporządzeniach wykonawczych do ustawy oraz przepisach odrębnych. W ustawie znajdują się definicje kluczowych pojęć, jak:

– wprowadzenie do obrotu,

– oznakowanie zgodności,

– jednostka certyfikująca,

– certyfikat zgodności,

– deklaracja zgodności,

– normy zharmonizowane,

– zasadnicze wymagania,

– szczegółowe wymagania itp.

 Normy zharmonizowane

Normy zharmonizowane – normy krajowe przenoszące europejskie normy zharmonizowane, ustanowione przez europejskie organizacje normalizacyjne (np. CEN, CENELEC, ETSI) na podstawie mandatu udzielonego przez Komisję Europejską, których numery zostały opublikowane w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich. Według ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności stosowanie norm zharmonizowanych powoduje, że wyroby wytworzone zgodnie z tymi normami korzystają z domniemania zgodności wyrobu z zasadniczymi wymaganiami.

UWAGA!

Pracodawca, nabywca maszyn i elementów bezpieczeństwa od dnia 1 maja 2004 r. powinien wymagać od ich dostawców:

  • aby były one zgodne z wymogami zasadniczymi i potwierdzeniem zgodności przez:

– deklarację zgodności WE dołączoną do każdego wyrobu,

– oznakowanie CE na maszynie,

  • instrukcji dotyczącej użytkowania (DTR) w języku polskim.

Deklaracja zgodności – oświadczenie producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela, stwierdzające – na jego wyłączną odpowiedzialność – że wyrób jest zgodny z zasadniczymi wymaganiami.

Oznakowanie CE naniesione na wyrób jest potwierdzeniem jego zgodności z wy­maganiami Wspólnoty Europejskiej, nałożonymi na wytwórcę i oznacza, że:

– wyrób spełnia wszystkie mające zastosowanie wymagania dyrektywy nowego podejścia,  

– odpowiednie procedury oceny zgodności zostały przeprowadzone z wynikiem pozytywnym.

Bezpieczeństwo użytkowania maszyn – regulacje prawne

Wymogi dotyczące bezpieczeństwa użytkowania maszyn normują nastę­pujące rozporządzenia:

– rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (J.t.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650, z późn. zm.),

– rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pra­cy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz. U. Nr 191, poz. 1596,
z późn. zm.).

Zgodnie z § 41 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. pracodawca jest obowiązany udostępnić pracownikom, do sta­łego korzystania, aktualne instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące m.in. obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych, które powinny zawierać co najmniej informacje dotyczące bezpieczeństwa i hi­gieny pracy w zakresie:

– warunków użytkowania maszyn,

– występowania możliwych do przewidzenia sytuacji nietypowych,

– praktyki użytkowania maszyn.

Maszyny i narzędzia oraz ich urządzenia ochronne powinny być utrzymywane w stanie sprawności technicznej i czystości zapewniającej użyt­kowanie ich bez szkody dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników oraz stoso­wane tylko w procesach i warunkach, do których są przeznaczone (§ 57 ww. rozporządzenia).

Zgodnie z § 58 ww. rozporządzenia o dostrzeżonych wadach lub uszkodzeniach maszyny pracownik powinien niezwłocznie zawiadomić przełożonego. Maszyny, których uszkodzenie stwierdzono w czasie pracy, powinny być niezwłocznie zatrzymane i wyłączone z zasilania energią. Wznowienie pracy maszyny bez usunięcia uszkodzenia jest niedopuszczalne. Maszyny niesprawne, uszkodzone lub pozostające w naprawie powinny być wycofane z użytkowania oraz wyraźnie oznakowane tablicami informacyj­nymi i zabezpieczone w sposób uniemożliwiający ich uruchomienie.

Natomiast z § 26 ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. wynika, że w przypadku, gdy bezpieczne użytkowanie maszyn jest uzależ­nione od warunków, w jakich są one instalowane, pracodawca powinien poddać maszyny:

1) wstępnej kontroli po ich zainstalowaniu, a przed przekazaniem do eksploatacji po raz pierwszy;

2) kontroli po zainstalowaniu na innym stanowisku lub w innym miej­scu.

Pracodawca powinien zapewnić (§ 27 rozporządzenia MG), aby maszyny narażone na działa­nie warunków powodujących pogorszenie ich stanu technicznego, co może spo­wodować powstawanie sytuacji niebezpiecznych, poddane były:

1) okresowej kontroli, a także badaniom przez jednostki działające na podstawie odrębnych przepisów albo osoby upoważnione przez praco­dawcę i posiadające odpowiednie kwalifikacje,

2) specjalnej kontroli przeprowadzanej przez jednostki albo osoby, o których mowa
w pkt l, w przypadku możliwości pogorszenia bezpie­czeństwa związanego z maszyną, a będącego wynikiem:

a) prac modyfikacyjnych,

b) zjawisk przyrodniczych,

c) wydłużonego czasu postoju maszyny,

d) niebezpiecznych uszkodzeń oraz wypadków przy pracy.

Chcesz wiedzieć więcej? Czytaj w: Wymagania i ocena stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie. Poradnik

Skomentuj