Wymagania dotyczące wyposażenia pomiarowo-badawczego
Wyposażenie pomiarowo-badawcze w zasadniczym stopniu decyduje o jakości wykonywanych pomiarów, kontroli i badań. Musi być ono właściwie legalizowane, wzorcowane oraz odpowiednio nadzorowane.
Pod pojęciem wyposażenie pomiarowe i badawcze rozumie się wszystkie przyrządy pomiarowe i urządzenia badawcze, wzorce pomiarowe, materiały odniesienia, aparaturę pomocniczą odczynniki oraz instrukcje z oprogramowaniem komputerowym włącznie, które są niezbędne do wykonania pomiaru lub badania.
Laboratorium powinno być wyposażone we wszelkie elementy do pobierania próbek (przez pobieranie próbek rozumieć należy nie tylko próbki powietrza do oceny zapylenia czy czynników chemicznych, lecz również próbki hałasu czy drgań) niezbędne do prawidłowego prowadzenia badań. Wynika z tego, że w skład wyposażenia pomiarowego wchodzą nie tylko przyrządy służące do pomiaru wielkości wymaganej do oceny wskaźnika narażenia, lecz również wzorce i materiały pomocnicze jak termometry, higrometry.
Wyposażenie pomiarowe powinno zapewniać wymaganą dokładność, wymagania szczegółowe dla wyposażenia pomiarowego określają normy przedmiotowe. Ponadto laboratorium powinno ustalić program wzorcowania kluczowych wielkości, to jest tych, które mają wpływ na wynik.
Wyposażenie takie przed zainstalowaniem w miejscu użycia powinno być wzorcowane lub sprawdzane w akredytowanych laboratoriach wzorcujących. Aby zapewnić wymaganą dokładność, wzorcowanie powinno odbywać się nie tylko przed włączeniem wyposażenia do eksploatacji, ale również w trakcie eksploatacji, zgodnie z przyjętym w laboratorium harmonogramem oraz każdorazowo po naprawie. Częstość wzorcowania określa laboratorium. Natomiast w zakresie sprawdzeń normy przedmiotowe dotyczące pomiarów czynników szkodliwych w środowisku pracy mówią wyraźnie, iż wyposażenie powinno być sprawdzane przed i po pomiarach. Sprawdzenie jest wykonaniem prostych czynności potwierdzających sprawność wyposażenia, podczas gdy wzorcowanie polega na wykonaniu pewnych czynności metrologicznych. Ponieważ określane w laboratorium wskaźniki ekspozycji odnoszone są do najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych laboratorium powinno również legalizować wyposażenie pomiarowo-badawcze.
Legalizacja jest sprawdzeniem, stwierdzeniem i poświadczeniem przez organ administracji miar, że przyrząd pomiarowy spełnia wymagania przepisów metrologicznych.
Wzorcowanie jest to zbiór działań ustalających, w określonych warunkach, zależność pomiędzy wartościami wskazywanymi przez przyrząd pomiarowy lub system pomiarowy, albo wartościami reprezentowanymi przez zmaterializowaną miarę lub materiał odniesienia, a odpowiadającymi im wartościami wielkości urzeczywistnionymi przez wzorzec odniesienia.
Mówiąc prościej, legalizując przyrząd pomiarowy otrzymujemy odpowiedź, czy spełnia on wymagania, natomiast wzorcowanie polega na porównaniu wskazań przyrządu czy wzorca ze wzorcem odniesienia. Po wzorcowaniu otrzymujemy porównanie i niepewność wzorcowania. Wzorcowania dokonują akredytowane laboratoria wzorcujące. Wzorcować możemy każdy przyrząd (oczywiście, jeśli laboratorium wzorcujące taką zdolność posiada). Legalizacji podlegają tylko przyrządy pomiarowe wymienione w rozporządzeniu Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 13 kwietnia 2017 r. w sprawie rodzajów przyrządów pomiarowych podlegających prawnej kontroli meteorologicznej oraz zakresu tej kontroli (Dz. U. poz. 885) i dopuszczone przez Prezesa Głównego Urzędu Miar do legalizacji i użytkowania w kraju. Tę formę kontroli metrologicznej nazywamy zatwierdzeniem typu.
Prawnej kontroli metrologicznej obejmującej zatwierdzenie typu podlegają mierniki poziomu dźwięku.
Prawnej kontroli metrologicznej obejmującej legalizacje pierwotną i legalizację ponowną, podlegają odważniki klasy dokładności E1, E2, F1, F2, M1 i M2.
Prawnej kontroli metrologicznej obejmującej wyłącznie legalizację ponowną podlegają m.in. wagi automatyczne.
Klasyfikacja i oznakowanie wyposażenia pomiarowego
Laboratorium powinno dokonać podziału i identyfikacji wyposażenia pomiarowo-badawczego. Podziału WPiB można dokonać ze względu na:
- przeznaczenie;
- wpływ na jakość badań i pomiarów;
- rodzaj prowadzonej kontroli metrologicznej.
Proponowany podział wyposażenia z uwagi na przeznaczenie:
| Rodzaj WPiB | Oznaczenie |
| Przyrządy pomiarowe | PP |
| Wzorce robocze i materiały odniesienia | WZ |
| Wyposażenie, materiały pomocnicze, w tym odczynniki chemiczne | MP |
| Sprzęt komputerowy | SK |
Proponowany podział wyposażenia z uwagi na wpływ na jakość badań:
| Rodzaj WPiB | Oznaczenie |
| Wyposażenie mające bezpośredni wpływ na jakość badań, do którego należy:
| B |
| Wyposażenie mające pośredni wpływ na jakość badań | P |
| Wyposażenie dodatkowe nie decydujące o jakości wyniku badań, ale mające istotny wpływ na prawidłowość realizacji innych czynności oraz decyzji i konieczne do wykonania badań i pomiarów. | N |
Proponowany podział wyposażenia, ze względu na rodzaj kontroli metrologicznej:
| Rodzaj kontroli metrologicznej | Oznaczenie |
| Legalizacja | L |
| Wzorcowanie | W |
| Sprawdzanie | S |
Ponadto każdy obiekt WPiB powinien być jednoznacznie zidentyfikowany (identyfikacja polega na nadaniu kolejnego numeru ewidencyjnego, który jest zwykle kolejnym numerem w spisie wyposażenia). Laboratorium powinno wyznaczyć osobę odpowiedzialną za podział i identyfikację WPiB. Na wyposażeniu należy umieścić etykietę zawierającą powyższe informacje.
Przykład etykiety identyfikującej WPiB
Na rysunku przedstawiono przykład etykiety identyfikującej wyposażenie pomiarowo-badawcze. Dotyczy ona przyrządu pomiarowego mającego bezpośredni wpływ na jakość badań, podlegającego okresowemu wzorcowaniu i sprawdzeniu każdorazowo przed pomiarami i po pomiarach, o kolejnym numerze ewidencyjnym 054.
Skomentuj