Wypadek przy pracy

Wypadki przy pracy zdarzają się częściej niż gdybyśmy chcieli. Ale co dalej? Jakie są obowiązki pracodawcy w razie zaistnienia wypadku przy pracy?

Pracownik, który uległ wypadkowi, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala, powinien niezwłocznie powiadomić o wypadku swojego przełożonego. Ten sam obowiązek obciąża każdego pracownika, który zauważył wypadek. Taka regulacja dotycząca zgłaszania wypadków ma zapewnić jak najszybsze podjęcie właściwych działań przez pracodawcę.

W razie wypadku przy pracy pracodawca jest obowiązany:

• Podjąć odpowiednie działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie.
• Zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym.
• Niezwłocznie zawiadomić właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy.
• Ustalić okoliczności i przyczyny wypadku oraz sporządzić wymaganą dokumentację.
• Zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom.

Działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie

Zakres tych działań i ich charakter jest uzależniony od okoliczności zdarzenia. Może np. zaistnieć konieczność ewakuacji wszystkich osób ze strefy zagrożenia i jej zabezpieczenia przed dostępem osób niepowołanych, dokonania określonych zabezpieczeń technicznych, wyłączenia maszyn, dopływu energii elektrycznej czy gazu itp.

Często ta sfera czynności będzie wiązać się wprost z obowiązkiem pracodawcy, wynikającym z § 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy.

Do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, na pracodawcy spoczywa obowiązek zabezpieczenia miejsca wypadku w sposób wykluczający:

• dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych,
• uruchamianie bez koniecznej potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, które zostały wstrzymane w związku z wypadkiem,
• dokonywanie zmiany położenia maszyn, innych urządzeń technicznych, jak również wszelkich innych przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwolą odtworzyć jego okoliczności.

Zgodę na uruchomienie maszyn i innych urządzeń lub dokonanie jakichkolwiek zmian w miejscu wypadku wyraża pracodawca w uzgodnieniu ze społecznym inspektorem pracy (o ile taki organ społecznego nadzoru funkcjonuje w zakładzie pracy), po dokonaniu oględzin miejsca wypadku oraz po sporządzeniu (o ile jest taka potrzeba) szkicu lub fotografii miejsca wypadku. W razie wypadków śmiertelnych, zbiorowych i ciężkich zgodę, o której mowa wyżej, wyraża pracodawca po uzgodnieniu z właściwym inspektorem pracy i prokuratorem (w zakładach górniczych również po uzgodnieniu z organem państwowego nadzoru górniczego).

Z przedstawionych obowiązków pracodawcy wynika co do zasady różny cel jego działań. Art. 234 Kodeksu pracy stawia bowiem jako zadanie zapewnienie bezpieczeństwa — ograniczenie zagrożenia i jego skutków — w strefie wypadku dla osób zarówno poszkodowanych jak i pozostałych; natomiast rozporządzenie dotyczące procedury powypadkowej bardziej nacelowane jest na kwestie dowodowe w zakresie ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku. Jednakże w rzeczywistości obie te sfery działań wzajemnie się uzupełniają.

Jednak względy bezpieczeństwa dominują nad wymogami proceduralnymi, o czym jednoznacznie świadczy dopuszczalność dokonywania zmian w miejscu wypadku, jeżeli zachodzi konieczność ratowania osób i mienia albo zapobieżenia grożącemu niebezpieczeństwu — bez potrzeby uzyskiwania zgody, o której była mowa wyżej.

Zasady udzielania pomocy poszkodowanym w wyniku wypadków

Artykuł 162 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. — Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.) reguluje obowiązek udzielania pomocy. Posiada on następujące brzmienie:

§ 1. Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej.

Wyżej cytowany przepis określa bardzo ważną zasadę udzielania pomocy mówiącą, że ratownik nie może w wyniku akcji ratowniczej stać się kolejnym poszkodowanym.

Jednocześnie ustawodawca dokładnie określił przypadki, w których nieudzielenie pomocy jest usprawiedliwione i nie stanowi przestępstwa. Potencjalny ratownik nie może więc zasłaniać się obawą o odniesienie niewielkich obrażeń lub zniszczenie odzieży lub posiadanego sprzętu. Z drugiej strony nikt nie może wymagać od niego, aby przystępował do akcji bez odpowiedniego wyposażenia, szczególnie gdy możliwa jest natychmiastowa akcja osoby lub instytucji, której statutowym obowiązkiem jest prowadzenie akcji ratunkowej.

Pracodawca jest zobowiązany zapewnić sprawnie funkcjonujący system pierwszej pomocy (art. 224 KP i § 44 rozporządzenia MPiPS z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy). W częściach wydzielonych zakładu, w których wykonuje się prace o dużych zagrożeniach, powinny być punkty pierwszej pomocy wyposażone w niezbędny sprzęt i inne środki do udzielania pierwszej pomocy. W pozostałych wydziałach powinny znajdować się apteczki. Liczba, usytuowanie oraz wyposażenie punktów pierwszej pomocy i apteczek powinny być uzgodnione z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami. Obsługa punktów i apteczek powinna być na każdej zmianie powierzana wyznaczonym pracownikom posiadającym przeszkolenie w zakresie udzielania pierwszej pomocy. Ponadto punkty pierwszej pomocy i miejsca usytuowania apteczki powinny być odpowiednio oznakowane i łatwo dostępne oraz powinny mieć wywieszone instrukcje o udzielaniu pierwszej pomocy w razie wypadku, a także wykazy pracowników obsługujących.

Organizację akcji ratunkowej po przebytym urazie bądź ostrej chorobie można przedstawić w formie graficznej za pomocą połączonych ze sobą ogniw łańcucha.