Wypadek przy pracy pracownika delegowanego za granicę

W naszej karierze zawodowej może zdarzyć się tak, że zostaniemy oddelegowani przez naszego polskiego pracodawcę do pracy za granicą. Co w przypadku, gdy ulegniemy tam wypadkowi przy pracy?

Rozpatrywanie wypadku przy pracy za granicą dla pracownika delegowanego należy rozpocząć od art. 12 rozporządzenia Parlamentu i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Zgodnie z tym artykułem pracownik delegowany przez pracodawcę z jednego kraju należącego do UE do wykonywania pracy w innym kraju członkowskim, podlega ustawodawstwu tego pierwszego kraju. Dzieje się tak jednak tylko wtedy, gdy przewidywany czas takiej pracy nie przekracza 24 miesięcy i osoba ta nie jest wysłana, by zastąpić inną delegowaną osobę. Zatem pracownik oddelegowany przez swojego pracodawcę celem świadczenia usług w innym państwie członkowskim UE, który uległ wypadkowi przy pracy – podlega ubezpieczeniu wypadkowemu państwa swojego pochodzenia.

Należy zaznaczyć, że podany powyżej akt unijny poprzez rozporządzenie nr 1231/2010 uległ poszerzeniu.

Powyższe przepisy mają zapobiec ograniczeniu sytuacji, które utrudniają lub uniemożliwiają pracownikom delegowanym na terenie Unii Europejskiej korzystanie z uprawnień z zakresu ubezpieczenia społecznego m.in.: z opieki medycznej.

Osoba delegowana ma prawo podlegać ubezpieczeniom społecznym tylko w jednym państwie, tak więc może być ubezpieczona tylko przez jedno państwo i do tego państwa opłacać wszystkie składki na ubezpieczenia społeczne, nawet w przypadkach, gdy jednocześnie pracuje ona w kilku państwach członkowskich.

Ubezpieczenie pracownika pracującego poza Polską obowiązuje tylko w tym państwie, w którym praca jest wykonywana. Nie jest więc brane pod uwagę, czy dana osoba mieszka w państwie z którego została oddelegowana czy w państwie, w którym wykonuje pracę.

W sytuacji, gdy pracownik wykonuje jednocześnie pracę na terenie kilku państw członkowskich, ubezpieczeniu podlega w tym państwie, w którym wykonywana jest tzw. znaczna część pracy. Bierze się tu pod uwagę czas pracy lub wynagrodzenie za pracę w danym kraju.

Podsumowując dotychczasowe rozważania należy wskazać przesłanki, dzięki którym pracujący w państwie członkowskim UE pracownik nadal może pozostać w polskim systemie ubezpieczeń społecznych. Do tych przesłanek zaliczamy:

• Okres oddelegowania nie może przekraczać więcej niż 24 miesiące,
• Delegacja nie może polegać na zastępowaniu innego delegowanego pracownika,
• Musi istnieć realny związek pomiędzy pracownikiem a pracodawcą w Polsce.

Pomimo, że składki na ubezpieczenia zdrowotne trafiają do Polski, nie będzie to oznaczało, że pracownik oddelegowany będący za granicą jest pozbawiony opieki medycznej lub jest zmuszony za taką usługę zapłacić.

Pracownik delegowany nie opłaca składek na ubezpieczenia zdrowotne w kraju do którego pojechał. Inaczej sytuacja przedstawiałaby się, gdyby pracownik był zatrudniony za granicą.

Delegowanemu pracownikowi do korzystania z opieki medycznej w krajach UE potrzebna jest Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ). Potwierdza ono prawo do korzystania na koszt NFZ z niezbędnych świadczeń zdrowotnych w czasie tymczasowego pobytu na terenie innego państwa członkowskiego UE.

EKUZ może zostać wydana wyłącznie osobom, które posiadają prawo do świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych zgodnie z przepisami krajowymi, w tym osobom zgłoszonym do ubezpieczenia zdrowotnego.

Aby móc uzyskać kartę EKUZ należy wystąpić do NFZ z odpowiednim wnioskiem. Wzór wniosku mogą Państwo znaleźć tutaj.

Niektóre jednak państwa członkowskie takie jak Niemcy czy Francja posiadają odrębne systemy wypadkowe, w ramach których udzielenie świadczeń związanych z wypadkiem możliwe jest wyłącznie na podstawie takich dokumentów jak dokument DA1 lub formularz E123.

Zasady wydawania dokumentu DA1/E123

W przypadku, gdy osoba w trakcie wykonywania pracy w jednym z państw UE/EFTA (innym niż RP) ulegnie wypadkowi przy pracy, uzyskanie dokumentu DA1/E123 jest możliwe tylko przy łącznym spełnieniu następujących przesłanek:

1. Podleganie ustawodawstwu polskiemu, w dniu w którym doszło do wypadku – dokumentem potwierdzającym właściwość ustawodawstwa polskiego jest dokument A1 wydany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS).
2. Podleganie polskiemu ubezpieczeniu wypadkowemu i zdrowotnemu, w dniu w którym doszło do wypadku.
3. Uznanie przez pracodawcę lub podmiot wskazany w krajowych przepisach z zakresu wypadków przy pracy, iż zaistniałe zdarzenie zostało zakwalifikowane jako wypadek przy pracy i odnotowane w rejestrze wypadków przy pracy, zgodnie z § 16 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz. U. poz. 870).

W przypadku państw członkowskich UE/EFTA, które nie posiadają wyodrębnianych systemów wypadkowych rzeczowe świadczenia zdrowotne związane z wypadkiem przy pracy udzielane są w ramach systemu chorobowego na podstawie EKUZ.

Należy także mieć na uwadze, że pracownicy mogą być delegowani za granicę tylko przez te firmy, które prowadzą w Polsce większość swojej działalności gospodarczej.

Ważne jest także rozróżnienie terminów oddelegowanie, a podróż służbowa, gdyż w wielu przypadkach mylnie są one traktowane jako tożsame.

Na podstawie Dyrektywy 96/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 1996 r. dotyczącej delegowania pracowników w ramach świadczenia usług – pracownikiem delegowanym jest osoba, która przez ograniczony okres wykonuje swoją pracę na terytorium innego państwa członkowskiego niż państwa, w którym zwyczajowo pracuje.

Natomiast zgodnie z przepisami Kodeksu pracy podróż służbowa polega na wykonywaniu na polecenie pracodawcy zadania służbowego poza miejscowością, w której znajduje się stałe miejsce pracy pracownika, lub w której znajduje się siedziba pracodawcy.

Zatem jeżeli pracownik ma zapisane w umowie miejsce pracy na terytorium Polski, to jego wyjazd poza granicę kraju będzie jego zagraniczną podróżą służbową. Natomiast jeżeli z treści umowy wynika, iż miejsce pracy może znajdować się za granicą, to pracodawca może oddelegować pracownika do pracy za granicą i nie będzie to podróż służbowa. Osoby znajdujące się w zagranicznej podróży służbowej mają prawo do innego rodzaju świadczeń, niż osoby oddelegowane do pracy za granicą. Zaznaczyć należy, iż miejsce pracy może zostać zmienione na mocy odrębnego od umowy o pracę porozumienia między pracownikiem i pracodawcą.

Podstawa prawna:

1. Rozporządzenia Parlamentu i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego,
2. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1231/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. rozszerzające rozporządzenie (WE) nr 883/2004 i rozporządzenie (WE) nr 987/2009 na obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje obywatelstwo,
3. Dyrektywa 96/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 1996 r. dotyczącej delegowania pracowników w ramach świadczenia usług,
4. Ustawa z dnia 26 czerwca 1794 r.- Kodeks pracy (Dz. U. z 2018 r. poz. 108 i z 2018 r. poz. 4 i 138).

Źródła:

1. www.nfz.gov.pl